Mirzo Ulugʻbek: Versiyalar orasidagi farq

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
MerlIwBot (munozara | hissa)
k Bot qoʻshdi: sq:Ulug Begu
kTahrir izohi yoʻq
Qator 9: Qator 9:
| death_place = [[Samarqand]] yaqinida
| death_place = [[Samarqand]] yaqinida
| residence = [[Koʻk Saroy]], Samarqand
| residence = [[Koʻk Saroy]], Samarqand
| citizenship =
| citizenship =
| ethnicity = [[turkiy]]
| ethnicity = [[turkiy]]
| field = [[Siyosat]], [[astronomiya]], [[matematika]]
| field = [[Siyosat]], [[astronomiya]], [[matematika]]
| work_institution =
| work_institution =
| alma_mater =
| alma_mater =
| doctoral_advisor =
| doctoral_advisor =
| known_for = [[Ziji jadidi Koʻragoniy]], [[sferik geometriya]], [[trigonometriya]]
| known_for = [[Ziji jadidi Koʻragoniy]], [[sferik geometriya]], [[trigonometriya]]
| prizes =
| prizes =
}}'''Mirzo (keyinchalik Sulton) Muhammad ibn Shohruh ibn Temur Ulugʻbek Koʻragon''' — [[Temuriylar]] davlatining hukmdori, [[Shohruh]]ning oʻgʻli. Buyuk [[astronomiya|astronom]] va [[matematika|matematik]] boʻlgan.
}}


== Shaxsiyati ==
'''Mirzo (keyinchalik Sulton) Muhammad ibn Shohruh ibn Temur Ulug'bek Ko'ragon''' - [[Temuriylar]] davlatining hukmdori, [[Shohruh]]ning o'g'li. Buyuk [[astronomiya|astronom]] va [[matematika|matematik]] boʻlgan.


Mirzo Ulugʻbek [[Amir Temur]]ning sevimli nabirasi va [[Shohrux Mirzo]]ning oʻgʻli boʻlib, asl ismi Muhammad Taragʻaydir. Yoshligidan uni „Ulugʻ bek“ deya izzat qilishgan va yosh shahzoda keyinchalik ayni shu nom bilan mashhur boʻlgan. Xat-savod, diniy va dunyoviy ilmlarning asoslari yosh Muhammad Taragʻayga begona emas edi. Ulugʻbekning onasi [[Gavharshodbegim]] boʻlsa ham, Temur saroyida hukm surgan anʼanaga ko‘ra shahzoda sohibqironning katta xotini [[Saroymulkxonim]] tarbiyasiga topshiriladi. 3-4 yoshlaridayoq shayx Orif Ozariy unga murabbiy qilib tayinlanadi.
==Shaxsiyati==


== Hukmdorlik yillari ==
Mirzo Ulug‘bek [[Amir Temur]]ning sevimli nabirasi va [[Shohrux Mirzo]]ning o‘g‘li bo‘lib, asl ismi Muhammad Tarag‘aydir. Yoshligidan uni “ulug‘ bek” deya izzat qilishgan va yosh shahzoda keyinchalik ayni shu nom bilan mashhur bo‘lgan. Xat-savod, diniy va dunyoviy ilmlarning asoslari yosh Muhammad Tarag‘ayga begona emas edi. Ulug‘bekning onasi [[Gavharshodbegim]] bo‘lsa ham, Temur saroyida hukm surgan an’anaga ko‘ra shahzoda sohibqironning katta xotini [[Saroymulkxonim]] tarbiyasiga topshiriladi. 3-4 yoshlaridayoq shayx Orif Ozariy unga murabbiy qilib tayinlanadi.


Temur vafotidan soʻng temuriylar o‘rtasida hokimiyat uchun jang avj oldi. Kurashlar natijasida [[Xuroson]] va [[Movarounnahrda]] ikki mustaqil davlat yuzaga keldi. [[1409|1409-yilda]] Ulug‘bek markazi Samarqand bo‘lgan Movarounnahrga hukmdor boʻldi. Ulug‘bek [[Amir Temur|bobosi]] kabi harbiy yurishlar qilmadi. [[1425|1425-yilda]] Shermuhammadxonni yengib, [[1427|1427-yilda]] Baroqxondan magʻlub boʻlgach, 20 yil mobaynida harbiy yurish amalga oshirmadi.
==Hukmdorlik yillari==


== Meʼmorchilik ishlari ==
Temur vafotidan so‘ng temuriylar o‘rtasida hokimiyat uchun jang avj oldi. Kurashlar natijasida [[Xuroson]] va [[Movarounnahrda]] ikki mustaqil davlat yuzaga keldi. [[1409|1409-yilda]] Ulug‘bek markazi Samarqand bo‘lgan Movarounnahrga hukmdor bo‘ldi. Ulug‘bek [[Amir Temur|bobosi]] kabi harbiy yurishlar qilmadi. [[1425|1425-yilda]] Shermuhammadxonni yengib, [[1427|1427-yilda]] Baroqxondan mag‘lub bo‘lgach, 20 yil mobaynida harbiy yurish amalga oshirmadi.


Mirzo Ulugʻbek davrida [[Samarqand]] gullab-yashnadi. Uning farmoyishi bilan [[1417|1417-yilda]] [[Buxoro]]da, [[1420|1420-yilda]] [[Samarqand]]da va [[1433|1433-yilda]] Gʻijduvonda madrasalar barpo etildi. Marv shahrida xayriya muassasalari qurildi. Bibixonim masjidi, [[Go'ri Amir|Amir Temur maqbarasi]], [[Shohi Zinda|Shohi Zinda ansambli]] qurilishlari nihoyasiga yetkazildi. Shuningdek, Ulugʻbek karvon-saroy, tim, chorsu, hammom kabi talay jamoat binolari ham barpo ettirgan. Samarqanddagi XV asr meʼmorchiligining nodir namunalaridan biri [[Ulug‘bek rasadxonasi]]dir. Bu inshoot Ulugʻbek farmoyishi bilan 1428-1429-yillarda Koʻhak tepaligida bunyod etilgan.
==Me’morchilik ishlari==


== Ilmiy-madaniy merosi ==
Mirzo Ulug‘bek davrida [[Samarqand]] gullab-yashnadi. Uning farmoyishi bilan [[1417|1417-yilda]] [[Buxoro]]da, [[1420|1420-yilda]] [[Samarqand]]da va [[1433|1433-yilda]] G‘ijduvonda madrasalar barpo etildi. Marv shahrida xayriya muassasalari qurildi. Bibixonim masjidi, [[Go'ri Amir|Amir Temur maqbarasi]], [[Shohi Zinda|Shohi Zinda ansambli]] qurilishlari nihoyasiga yetkazildi. Shuningdek, Ulug'bek karvon-saroy, tim, chorsu, hammom kabi talay jamoat binolari ham barpo ettirgan. Samarqanddagi XV asr me’morchiligining nodir namunalaridan biri [[Ulug‘bek rasadxonasi]]dir. Bu inshoot Ulug‘bek farmoyishi bilan 1428-1429-yillarda Ko‘hak tepaligida bunyod etilgan.


Ulugʻbek ilm-fan olamida buyuk astronom sifatida mashhur. Bu borada u amalga oshirgan eng buyuk ish [[Ziji jadidi Koʻragoniy]] deb nomlangan astronomik jadval sanaladi. Ulug‘bek tibbiyot va musiqa bilan qiziqqan, sheʼrlar ham yozgan. Alisher Navoiyning „Majolis un-nafois“ asarida uning sheʼrlaridan namunalar keltirilgan.
==Ilmiy-madaniy merosi==

Ulug‘bek ilm-fan olamida buyuk astronom sifatida mashhur. Bu borada u amalga oshirgan eng buyuk ish [[Ziji jadidi Koʻragoniy]] deb nomlangan astronomik jadval sanaladi. Ulug‘bek tibbiyot va musiqa bilan qiziqqan, she’rlar ham yozgan. Alisher Navoiyning “Majolis un-nafois” asarida uning she’rlaridan namunalar keltirilgan.
Olimdan bizga 4 ta asar meros qolgan:
Olimdan bizga 4 ta asar meros qolgan:
1) [[Ziji jadidi Koʻragoniy]]” – astronomiyaga oid;
1) [[Ziji jadidi Koʻragoniy]]“ — astronomiyaga oid;
2) [[Bir daraja sinusini aniqlash haqida risola]]” – matematikaga oid;
2) [[Bir daraja sinusini aniqlash haqida risola]]“ — matematikaga oid;
3) [[Risolayi Ulug‘bek]]” – yulduzlarga bag‘ishlangan;
3) [[Risolayi Ulug‘bek]]“ — yulduzlarga bag‘ishlangan;
4) [[Tarixi arba’ ulus]] (To‘rt ulus tarixi) tarixga oid.
4) [[Tarixi arba’ ulus]] (To‘rt ulus tarixi) — tarixga oid.


Ulug‘bek davrida ko‘pgina asarlar arab va fors tilidan eski o‘zbek tiliga tarjima qilingan. U tashkil etgan boy kutubxonada 15000 dan ortiq kitob bo‘lgan.
Ulugʻbek davrida ko‘pgina asarlar arab va fors tilidan eski o‘zbek tiliga tarjima qilingan. U tashkil etgan boy kutubxonada 15000 dan ortiq kitob boʻlgan.


==Havolalar==
== Havolalar ==
* [http://www.abituriyent.uz/news/2011/03/mirzo-ulugbek Mirzo Ulug'bek haqida www.abituriyent.uz saytida]
* [http://www.abituriyent.uz/news/2011/03/mirzo-ulugbek Mirzo Ulugʻbek haqida www.abituriyent.uz saytida]


{{bio-stub}}
{{bio-stub}}

3-Fevral 2013, 16:49 dagi koʻrinishi

Mirzo Ulugʻbek
Tavalludi 22-mart 1394-yil
Sultoniya, Eron
Vafoti 27-oktyabr 1449-yil(1449-10-27)
(55 yoshda)
Samarqand yaqinida
Istiqomat joylari Koʻk Saroy, Samarqand
Sohasi Siyosat, astronomiya, matematika
Mashhur ishlari Ziji jadidi Koʻragoniy, sferik geometriya, trigonometriya

Mirzo (keyinchalik Sulton) Muhammad ibn Shohruh ibn Temur Ulugʻbek Koʻragon — Temuriylar davlatining hukmdori, Shohruhning oʻgʻli. Buyuk astronom va matematik boʻlgan.

Shaxsiyati

Mirzo Ulugʻbek Amir Temurning sevimli nabirasi va Shohrux Mirzoning oʻgʻli boʻlib, asl ismi Muhammad Taragʻaydir. Yoshligidan uni „Ulugʻ bek“ deya izzat qilishgan va yosh shahzoda keyinchalik ayni shu nom bilan mashhur boʻlgan. Xat-savod, diniy va dunyoviy ilmlarning asoslari yosh Muhammad Taragʻayga begona emas edi. Ulugʻbekning onasi Gavharshodbegim boʻlsa ham, Temur saroyida hukm surgan anʼanaga ko‘ra shahzoda sohibqironning katta xotini Saroymulkxonim tarbiyasiga topshiriladi. 3-4 yoshlaridayoq shayx Orif Ozariy unga murabbiy qilib tayinlanadi.

Hukmdorlik yillari

Temur vafotidan soʻng temuriylar o‘rtasida hokimiyat uchun jang avj oldi. Kurashlar natijasida Xuroson va Movarounnahrda ikki mustaqil davlat yuzaga keldi. 1409-yilda Ulug‘bek markazi Samarqand bo‘lgan Movarounnahrga hukmdor boʻldi. Ulug‘bek bobosi kabi harbiy yurishlar qilmadi. 1425-yilda Shermuhammadxonni yengib, 1427-yilda Baroqxondan magʻlub boʻlgach, 20 yil mobaynida harbiy yurish amalga oshirmadi.

Meʼmorchilik ishlari

Mirzo Ulugʻbek davrida Samarqand gullab-yashnadi. Uning farmoyishi bilan 1417-yilda Buxoroda, 1420-yilda Samarqandda va 1433-yilda Gʻijduvonda madrasalar barpo etildi. Marv shahrida xayriya muassasalari qurildi. Bibixonim masjidi, Amir Temur maqbarasi, Shohi Zinda ansambli qurilishlari nihoyasiga yetkazildi. Shuningdek, Ulugʻbek karvon-saroy, tim, chorsu, hammom kabi talay jamoat binolari ham barpo ettirgan. Samarqanddagi XV asr meʼmorchiligining nodir namunalaridan biri Ulug‘bek rasadxonasidir. Bu inshoot Ulugʻbek farmoyishi bilan 1428-1429-yillarda Koʻhak tepaligida bunyod etilgan.

Ilmiy-madaniy merosi

Ulugʻbek ilm-fan olamida buyuk astronom sifatida mashhur. Bu borada u amalga oshirgan eng buyuk ish Ziji jadidi Koʻragoniy deb nomlangan astronomik jadval sanaladi. Ulug‘bek tibbiyot va musiqa bilan qiziqqan, sheʼrlar ham yozgan. Alisher Navoiyning „Majolis un-nafois“ asarida uning sheʼrlaridan namunalar keltirilgan. Olimdan bizga 4 ta asar meros qolgan: 1) „Ziji jadidi Koʻragoniy“ — astronomiyaga oid; 2) „Bir daraja sinusini aniqlash haqida risola“ — matematikaga oid; 3) „Risolayi Ulug‘bek“ — yulduzlarga bag‘ishlangan; 4) „Tarixi arba’ ulus“ (To‘rt ulus tarixi) — tarixga oid.

Ulugʻbek davrida ko‘pgina asarlar arab va fors tilidan eski o‘zbek tiliga tarjima qilingan. U tashkil etgan boy kutubxonada 15000 dan ortiq kitob boʻlgan.

Havolalar

Temuriylar sulolasi

Movаrounnahr
Amir Temur (1370 - 1405)
Shohrux (1405 - 1447)
Mirzo Ulugʻbek (1447 - 1449)
Bobur (1449 - 1457)
Mahmud (1457 - 1459)
Abu Said (1459 - 1469)
Yodgor Muhammad (1469 - 1470)
Husayn Boyqaro (1470 - 1506)
Badi O`z-Zamon (1506)

Andoza:Link FA