Kontent qismiga oʻtish

Mary Kom

Vikipediya, erkin ensiklopediya
Meri Kom
Mangte Chungneijang Kom

Meri Kom Britaniya Oliy komissarligida, 2011-yil
Hindiston parlamenti Rajya Sabha a'zosi
Mansab davri
25-aprel 2016 – 24-aprel 2022
Vorisi P. T. Usha
Shaxsiy maʼlumotlari
Tavalludi 1982-yil 24-noyabr[1]
Kagathei, Churachandpur, Manipur, Hindiston
Turmush oʻrtogʻi Karong Onkholer Kom (2005–2023)
Bolalari 4
Mukofotlari

Padma Vibhushan (2020)
Padma Bhushan (2013)

Padma Shri (2006)

Mangte Chungneijang "Mary" Kom[2] (1982-yil 24-noyabrda tugʻilgan) — hindistonlik olimpiya bokschisi, siyosatchi va sobiq Radja Sabha a’zosi hisoblanadi[3][4][5]. U havaskor boks boʻyicha jahon chempionatida olti marta gʻolib chiqqan yagona ayol bokschi, dastlabki yetti jahon chempionatining har birida medal yutgan yagona ayol bokschi va jami sakkizta jahon chempionati medali yutgan yagona bokschidir (ayol yoki erkak boʻlishidan qat’i nazar)[6][7][8][9].

Ajabtovur Mary laqabini olgan Kom, 2012-yilgi London Olimpiadasida ishtirok etgan va 51 kg chumchuq vazn toifasida bronza medalini qo‘lga kiritgan Hindistondagi yagona ayol bokschi edi[10]. U, shuningdek, Havaskor Boks boʻyicha Xalqaro Assotsiatsiya (AIBA) tomonidan dunyodagi 1-raqamli ayol bokschi sifatida baholangan[11][12].

U 2014-yilda Janubiy Koreyaning Incheon shahrida boʻlib oʻtgan Osiyo oʻyinlarida oltin medal yutgan birinchi hindistonlik ayol bokschi, hamda 2018-yil Hamdo‘stlik oʻyinlarida ham oltin medal olgan birinchi ayol bokschidir[13].

U, shuningdek, Osiyo havaskor boks chempionatida oltita gʻalabasi bilan rekord oʻrnatgan yagona bokschidir[14][15].

Mary Kom Indoneziyadagi Prezident kubogida 51 kg toifasida oltin medalni qo‘lga kiritdi[16].

Siyosiy faoliyati

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2016-yil 25-aprelda Hindiston Prezidenti Komni Hindiston parlamentining yuqori palatasi — Radja Sabha a’zosi etib tayinladi[17].

2017-yil mart oyida Hindiston Yoshlar ishlari va sport vazirligi Mary Kom va Axil Kumarning boks boʻyicha milliy kuzatuvchi sifatida tayinlanganini e’lon qildi[18].

2018-yilda oltinchi jahon chempionligini qo‘lga kiritganidan so‘ng, Manipur hukumati unga "Meethoi Leima" — "buyuk yoki o‘zgacha ayol" unvonini berdi. Tadbir 2018-yil 11-dekabr kuni Imphal shahrida o‘tkazildi[19].

U marosimda boks boʻyicha jahon chempionatlari tarixidagi eng muvaffaqiyatli bokschi sifatida e’tirof etildi. Manipur shtati bosh vaziri esa Imphal Gʻarbiy tumanidagi Milliy oʻyinlar qishlogʻiga olib boruvchi yo‘lni “MC Mary Kom yo‘li” deb atashini e’lon qildi[20][21].

U 2020-yilda Hindistonning ikkinchi yirik fuqarolik mukofoti — Padma Vibhushan bilan taqdirlandi[22][23].

Ilk hayoti

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kom Hindistonning Manipur shtatidagi Churachandpur tumanida joylashgan Kagathei qishlog‘i, Moirang Lamkhaida tug‘ilgan[24]. U kambag‘al Kom oilasidan chiqqan. Uning ota-onasi Mangte Tonpa Kom va Mangte Akham Kom ijara asosida yerda dehqonchilik qiluvchi jhum dalalarida ishlovchi dehqonlar edi[25]. Unga Chungneijang ismi qo‘yilgan. Kom sodda sharoitda ulg‘aydi, ota-onasiga dehqonchilik ishlarida yordam berdi, maktabga bordi va dastlab yengil atletika, keyinchalik esa boks bilan shug‘ullandi. Uning otasi yoshlikda kurash bilan shug‘ullangan. U uch farzandning kattasi bo‘lib, ukasi va singlisi bor[26]. U xristian baptist oilasidan chiqqan[27].

Kom Moirangdagi Loktak Christian Model High School maktabida oltinchi sinfgacha o‘qigan, so‘ngra Moirangdagi St. Xavier Catholic Schoolda 8-sinfgacha tahsil olgan. Shu davrda u sportga, xususan, yengil atletika, nayza uloqtirish va 400 metr yugurishga qiziqib qoldi. Shu vaqtda, boshqa manipurlik sportchi Dingko Singh 1998-yilgi Bangkok Osiyo o‘yinlaridan oltin medal bilan qaytdi. Kom eslashicha, bu voqea ko‘plab yoshlarni, jumladan uni ham, boks bilan shug‘ullanishga ilhomlantirgan[28].

8-sinfni tugatgach, Kom Imphal shahridagi Adimjati High School maktabiga o‘qishga o‘tdi va 9–10-sinflarni shu yerda o‘qidi, biroq u maktab imtihonlaridan o‘tolmadi. Imtihonni qayta topshirmoqchi bo‘lmagan Kom o‘qishni tark etdi va NIOS, Imphal orqali imtihon topshirib, Churachandpur kollejini tamomladi[29].

Kom maktabda o‘qib yurganida voleybol, futbol va yengil atletikada faol qatnashgan. Aynan Dingko Singhning yutuqlari uni 2000-yilda yengil atletikadan boksgacha yo‘nalishini o‘zgartirishga undadi. U dastlabki murabbiyi K. Kosana Meitei qo‘l ostida Imphal shahrida shug‘ullana boshladi. 15 yoshida Kom o‘z qishlog‘ini tark etib, Imphal sport akademiyasida o‘qishga qaror qildi[30]. BBC bilan intervyusida, Meitei uni kuchli iroda egasi, mehnatsevar, asosiy boks qoidalarini tez o‘zlashtirgan shogird sifatida esladi. Shundan so‘ng Kom Manipur shtati boks murabbiyi M. Narjit Singh qo‘l ostida Khuman Lampakda mashg‘ulot olib bordi[31]. Kom dastlab boksga bo‘lgan qiziqishini otasidan sir tutgan, chunki otasi uning yuzi jarohat olib, turmush qurishga imkon topolmasligidan xavotir olgan. Biroq 2000-yilda Kom shtat boks chempionatida g‘olib bo‘lganidan so‘ng, uning surati gazetada chiqdi va otasi bundan xabar topdi. Uch yil o‘tgach, otasi Komning boksga bo‘lgan mehrini tushunib, unga to‘liq qo‘llab-quvvatlash ko‘rsatdi[32][33].

Faoliyati

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Turmushga chiqqach, Kom qisqa muddat bokschilikdan tanaffus oldi. 2007-yilda egizak farzandlarini dunyoga keltirgach, u yana mashg‘ulotlarga qaytdi[24]. 2008-yilda Hindistonda o‘tgan Osiyo ayollar bokschilik chempionatida kumush medal, Xitoyda bo‘lib o‘tgan 2008 AIBA Women's World Boxing Championships musobaqasida esa ketma-ket to‘rtinchi oltin medalini qo‘lga kiritdi[34]. Keyin Vetnamda o‘tgan 2009 Asian Indoor Games musobaqasida yana oltin medal oldi[35].

2010-yilda u Qozog‘istonda o‘tgan Osiyo ayollar bokschilik chempionatida va Barbadosda bo‘lib o‘tgan 2010 AIBA Women's World Boxing Championshipsda oltin medalga sazovor bo‘ldi. U Barbadosda 48 kg vazn toifasida qatnashdi, chunki AIBA 46 kg toifasini olib tashlagandi[36]. 2010 Asian Games musobaqasida 51 kg toifasida qatnashdi va bronza medalni qo‘lga kiritdi[37]. 2011-yilda Xitoyda o‘tgan Osiyo ayollar kubogida 48 kg toifasida oltin medalga sazovor bo‘ldi[38][39].

2010-yil 3-oktabrda Kom Sanjay va Harshit Jain bilan birga 2010 Commonwealth Gamesochilish marosimida Queen's Batonni olib yugurish sharafiga muyassar bo‘ldi[40]. Ammo u musobaqada ishtirok etmadi, chunki ayollar boksi dasturga kiritilmagan edi.

Kom ilgari 46 va 48 kg vazn toifalarida kurashgan bo‘lsa-da, keyinchalik 51 kg toifasiga o‘tdi, chunki xalqaro tashkilot ayollar boksi uchun faqat uchta vazn toifasiga ruxsat berdi va yengil vazn toifalarini olib tashladi[41].

Super kurash ligasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kom "Super Fight League" aralash jang san’atlari realiti shousi – SFL Challengers'ning so‘nggi sonida ishtirok etdi. Shu vaqt davomida Kom liganing egalaridan biri Raj Kundra va Sanjay Dutt bilan jangchilikdan tashqari yo‘nalishda SFL bilan hamkorlik qilish borasida muzokaralar olib bordi[42].

2012-yil 24-sentabr kuni Super Fight League Kom tashkilotning brend elchisi etib tayinlanganini e’lon qildi[43][44].

Yutuqlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Xalqaro yutuqlar[45]
Yil Mukofot Vazn (kg) Musobaqa Joylashuv
2001 2nd 48 Ayollar o‘rtasidagi jahon chempionati Scranton, AQSh
2002 1st 45 Ayollar o‘rtasidagi jahon chempionati Antaliya, Turkiya
2002 1st 45 Witch Cup Pecs, Vengriya
2003 1st 46 Osiyo ayollar chempionati Hisar, Hindiston
2004 1st 41 Ayollar jahon kubogi Tonsberg, Norvegiya
2005 1st 46 Osiyo ayollar chempionati Kaohsiung, Tayvan
2005 1st 46 Ayollar o‘rtasidagi jahon chempionati Podolsk, Rossiya
2006 1st 46 Ayollar o‘rtasidagi jahon chempionati Nyu-Dehli, Hindiston
2006 1st 46 Venus ayollar bokschilik kubogi Veyle, Daniya
2008 1st 46 Ayollar o‘rtasidagi jahon chempionati Ninbo, Xitoy
2008 2nd 46 Osiyo ayollar chempionati Guvahati, Hindiston
2009 1st 46 Osiyo yopiq o‘yinlari Xanoy, Vyetnam
2010 1st 48 Ayollar o‘rtasidagi jahon chempionati Bridjtown, Barbados
2010 1st 46 Osiyo ayollar chempionati Astana, Qozog‘iston
2010 3rd 51 Osiyo o‘yinlari Guanchjou, Xitoy
2011 1st 48 Osiyo ayollar kubogi Xaykou, Xitoy
2012 1st 41 Osiyo ayollar chempionati Ulan Bator, Mo‘g‘uliston
2012 3rd 51 Yozgi Olimpiya o‘yinlari London, Buyuk Britaniya
2014 1st 51 Osiyo o‘yinlari Incheon, Janubiy Koreya
2017 1st 48 Osiyo ayollar chempionati Ho Shi Min, Vyetnam
2018 1st 45–48 Hamdo‘stlik o‘yinlari Gold-Kost, Avstraliya
2018 1st 45–48 Ayollar o‘rtasidagi jahon chempionati Nyu-Dehli, Hindiston
2019 3rd 51 Ayollar o‘rtasidagi jahon chempionati Ulan-Ude, Rossiya
Milliy
  • Oltin – 1-ayollar milliy boks chempionati, Chennai, 2001-yil 6–12-fevral
  • Sharq ochiq boks chempionati, Bengal, 2001-yil 11–14-dekabr
  • 2-katta yosh toifasidagi ayollar oʻrtasidagi jahon boks chempionati, Yangi Dehli, 2001-yil 26–30-dekabr
  • Ayollar milliy sport musobaqasi, Yangi Dehli, 2001-yil 26–30-dekabr
  • 32-milliy oʻyinlar, Haydarobod, 2002-yil
  • 3-katta yosh toifasidagi ayollar oʻrtasidagi jahon boks chempionati, Aizawl, 2003-yil 4–8-mart
  • 4-katta yosh toifasidagi ayollar oʻrtasidagi jahon boks chempionati, Kokrajar, Assam, 2004-yil 24–28-fevral
  • 5-katta yosh toifasidagi ayollar oʻrtasidagi jahon boks chempionati, Kerala, 2004-yil 26–30-dekabr
  • 6-katta yosh toifasidagi ayollar oʻrtasidagi jahon boks chempionati, Jamshedpur, 2005-yil 29-noyabr – 3-dekabr
  • 10-katta yosh toifasidagi ayollar milliy boks chempionati, Jamshedpur — chorak finalda 1–4 hisobida yutqazgan, 2009-yil 5-oktabr

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Kom, Mary. Unbreakable. Harper, 2013 — 1-bet. ISBN 9789351160106. 
  2. ↑ „Six-time world champion Mary Kom becomes 'Mary Kom OLY'“. India Today (2019-yil 7-noyabr). 2021-yil 2-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 16-avgust.
  3. ↑ Shetty-Saha, Shubha. „Movie review: 'Mary Kom'“. Mid Day (2014-yil 5-sentyabr). 2022-yil 18-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 18-avgust.
  4. ↑ „London Olympics – Womens fly 51kg, Semi-finals – India vs Great Britain“. www.olympic.org. World Olympics Committee. 2015-yil 5-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 9-dekabr.
  5. ↑ „AIBA Legends – Mary Kom – AIBA“ (en-US). AIBA. 2021-yil 17-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 26-noyabr.
  6. ↑ „Magnificent Mary“. iseeindia.com (2011-yil 13-avgust). 2012-yil 22-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 7-iyun.
  7. ↑ „Mary Kom wins record sixth World Championships gold“ (en-US). The Indian Express (2018-yil 25-noyabr). 2018-yil 25-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 25-noyabr.
  8. ↑ „World Boxing Championships: Mary Kom wins record sixth gold medal, Sonia Chahal takes silver“. The Times of India (2018-yil 24-noyabr). 2018-yil 24-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 25-noyabr.
  9. ↑ Ude, Ulan. „MC Mary Kom crashes out but bags historic bronze in World Boxing Championships“. India Today (2019-yil 12-oktyabr). 2019-yil 12-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 18-oktyabr.
  10. ↑ „Olympics: Mary Kom loses SF 6–11, wins bronze“. IBN Live. 2012-yil 9-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 8-avgust.
  11. ↑ „AIBA World Women's Ranking“. AIBA. 2012-yil 29-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 5-iyun.
  12. ↑ Women's Light Fly (45 – 48kg) Rankings (Wayback Machine saytida 25 November 2018 sanasida arxivlangan)
  13. ↑ „Asian Games 2014 Day 12: Mary Kom punches first boxing gold, India add 1 silver, 3 bronzes to tally“. indianexpress.com (2014-yil 1-oktyabr). 2018-yil 15-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 15-dekabr.
  14. ↑ „Mary Kom becomes first boxer to win five gold medals at the Asian Championships“. The Economics Times. PTI (2017-yil 8-noyabr). 2021-yil 27-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 18-oktyabr.
  15. ↑ „Mary Kom crowned champion for 5th time at Asian Boxing Championships“. Asian News International. India Today (2017-yil 8-noyabr). 2021-yil 27-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 18-oktyabr.
  16. ↑ „Mary Kom wins gold in President's Cup ahead of world championships“. India Today (inglizcha). Press Trust of India. 28 July 2019. 3 August 2021da asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 3 August 2021.
  17. ↑ Bhandaram, Vishnupriya „Parliament Live: Mary Kom and Subramanian Swamy take oath in Rajya Sabha“. Firstpost (2016-yil 26-aprel). 2016-yil 29-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 26-aprel.
  18. ↑ „Government designates 12 Olympians as National Observers“. The Indian Express. PTI (2017-yil 20-mart). 2021-yil 10-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 30-mart.
  19. ↑ „Not easy to comeback after getting married and having children: Mary Kom“ (en). India Today (2019-yil 16-dekabr). 2021-yil 3-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 3-avgust.
  20. ↑ Leivon, Jimmy. „Manipur government confers boxer MC Mary Kom with 'Meethoileima' title“. The Indian Express (2018-yil 12-dekabr). 2018-yil 15-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 18-oktyabr.
  21. ↑ Gadiya, Monish „Mary Kom Biography: The Magnificent Story of India's Legendary Boxing Star“. kreedon.com (2019-yil 4-oktyabr). 2019-yil 18-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 18-oktyabr.
  22. ↑ „Mary Kom will be conferred with Padma Vibhushan, PV Sindhu to get Padma Bhushan“ (2020-yil 26-yanvar). 2021-yil 30-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 26-yanvar.
  23. ↑ {{cite web |title=MINISTRY OF HOME AFFAIRS |url=https://padmaawards.gov.in/PDFS/2020AwardeesList.pdf |website=padmaawards.gov.in |access-date=25 January 202
  24. ↑ 24,0 24,1 Mary Kom, M.C.. Unbreakable -: An Autobiography, First, Delhi: HarperCollins, 1 August 2013. ISBN 978-9351160090. 
  25. ↑ „Travel trends in the post-COVID world - Sentinelassam“ (en). www.sentinelassam.com (2020-yil 26-avgust). 2021-yil 24-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 29-avgust.
  26. ↑ „About Marykom“. www.wban.org. World Boxing Archive Network. 2016-yil 3-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 9-dekabr.
  27. ↑ „Asian Boxing Championships: How Mary Kom's determination and 'faith in God helped her to overcome challenges“. Firstpost (2017-yil 10-noyabr). 2021-yil 19-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 3-sentyabr.
  28. ↑ „Interview with Mary Kom“. The Deccan Herald (2004-yil 30-sentyabr). 2007-yil 28-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 9-dekabr.
  29. ↑ Chitra Garg. Indian Champions: Profiles Of Famous Indian Sportspersons. Rajpal & Sons, 2010 — 93–-bet. ISBN 978-81-7028-852-7. Qaraldi: 2012-yil 29-iyun. 
  30. ↑ „World Olympic dreams – Meeting Mary Kom“. BBC World News (2012-yil 7-fevral). 2016-yil 9-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 9-dekabr.
  31. ↑ Williams, Dee „Mary Kom“. (WBAN) Women Boxing Archive Network (2008-yil 6-fevral). 2016-yil 3-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 8-may.
  32. ↑ Gaur, Anita. The Life and Times of M.C. Mary Kom. Delhi: Prabhat Prakashan, 1 June 2016. ISBN 978-9351865995. 
  33. ↑ „Mary Kom enters semis, assured of record-extending 8th World Championship medal – Times of India ►“. The Times of India (2019-yil 10-oktyabr). 2019-yil 10-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 10-oktyabr.
  34. ↑ „Mary makes women's boxing's Olympic case stronger: AIBA President“. 2012-yil 28-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 28-dekabr.
  35. ↑ „India boxers Mary Kom, Kavita win golds at Asian Indoor Games“ (en). Hindustan Times (2009-yil 4-noyabr). 2018-yil 26-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 26-noyabr.
  36. ↑ Laxmi Negi.. „Mary Kom wins fifth successive World Boxing Championship gold“. The Times of India (2010-yil 19-sentyabr). 2012-yil 4-noyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  37. ↑ „Magnificent Mary!“. Rediff. 2018-yil 26-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 26-noyabr.
  38. ↑ „For her little son in hospital, Mary Kom wins another gold medal – Indian Express“ (en-gb). archive.indianexpress.com. 2018-yil 29-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 26-noyabr.
  39. ↑ „Mary Kom triumphs in Haikou – AIBA“ (en-US). AIBA (2011-yil 12-may). 2018-yil 26-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 26-noyabr.
  40. ↑ „Baton for Commonwealth Games to enter India today“ (2010-yil 25-iyun). 2014-yil 6-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 21-may.
  41. ↑ „Women's boxing gains Olympic spot“ (en-GB) (2009-yil 13-avgust). 2009-yil 15-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 26-noyabr.
  42. ↑ „Mary Kom to strike long-term partnership with SFL owners“. hindustantimes.com (2012-yil 26-sentyabr). 2012-yil 10-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 10-sentyabr.
  43. ↑ „Mary Kom brand ambassador of Raj Kundra's SFL“. newstrackindia.com (2012-yil 24-sentyabr). 2012-yil 28-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 24-sentyabr.
  44. ↑ „Super Fight League ropes in Mary Kom as brand ambassador“. The Times of India (2012-yil 26-sentyabr). 2013-yil 19-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 24-sentyabr.
  45. ↑ „AIBA Women's World Boxing Championships Qinhuangdao 2012 Athletes Biographies“. International Boxing Association. 2012-yil 4-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 3-iyun. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Mary_Kom&oldid=5707374" dan olindi