Marvaruz
Marvaruz (forscha: مرورود Marvarud, shuningdek forscha: مروروذ Marvaruz) yoki Marv al-Ruz (arabcha: مرو الروذ; “Daryo boʻyidagi Marv”), mahalliy doirada Marvaruz (مروروذ) va eski nomlari bilan mashhur boʻlgan. Marruz (مروذ) - Xurosondagi oʻrta asrlardagi aholi punkti. Yaqin atrofdagi Marv ash-Shohijon yoki Katta Marvdan farqlash uchun Marv-i Kuchik (forscha: مرو کوچک, “Kichik Marv”) nomi bilan ham tanilgan[1].
Shahar Afgʻonistonning zamonaviy Bala Murgʻob qishlogʻi yaqinida, Murgʻob daryosi Gʻarjiston togʻlaridan chiqib, Qoraqum dashtiga kiradigan joyda joylashgan edi. Zamonaviy Maruchak yoki Marv-i Kuchikning nomi garchi oʻrta asrlar shaharchasi nomidan olingan boʻlsa-da, u yerda aslida Qasr-i Ahnaf nomi bilan atalgan qoʻshni shaharcha joylashgan koʻrinadi[1].
Shahar islomgacha boʻlgan davrda mavjud boʻlgan, uning tashkil topishi sosoniylar shohi Bahrom Goʻr (420–438 yillar) davriga toʻgʻri keladi. Uning fors tilidagi asl nomi Marvirud (مرورود) yoki Marvirut boʻlib, keyinchalik al-Marvarrudiy va al-Marrudiy singari nisbalarda saqlanib qolgan[1]. U yerda 553-yilda Nestorian yepiskopligi boʻlgan va 652-yilda musulmonlar Forsni egallagan vaqtda mahalliy hokim Badham musulmonlarga boʻysunib, vassal hukmdorga aylangan[1].
Abbosiylar davri geograflarining xabar berishicha, shahar Qasr-i Ahnaf kabi bir qancha atrof shaharchalar bilan gullab-yashnagan qishloq xoʻjaligining markazi boʻlgan. Al-Muqaddasiyning yozishicha, taxminan 980-yilda shahar Gʻarjiston hukmdorlariga qaram boʻlgan[1]. Bagʻdod shahrining Harbiyya tumanining bir qismi ushbu shahar aholisi sharafiga Marvarudiyya (مرورودية) deb nomlangan[2]. Saljuqiylar hukmdori Ahmad Sanjar shaharga aylanasi taxminan 5000 qadam boʻlgan yangi devor qurdirgach, shahar Saljuqiylar imperiyasi davrida gullab-yashnashda davom etgan[1]. XII asr oxirlarida Xorazmshohlar va Gʻuriylar oʻrtasidagi doimiy toʻqnashuvlardan shahar va uning atrofidagi hududlar jabr koʻrgan va u yerda 1190-yilda gʻuriylar hukmdori Gʻiyosiddin Muhammad (1163—1202) va uning xorazmlik raqibi Sulton Shoh (1172—1193) oʻrtasida jang boʻlib oʻtgan[1]. Shahar moʻgʻullar davri buzgʻunchiliklaridan qutulib qolganga oʻxshasa-da, temuriylar davrida vayron boʻlgan va tark etilgan hududgan aylangan[1].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 Bosworth 1991, ss. 617–618.
- ↑ Kennedy, H.. "BAGHDAD i. Before the Mongol Invasion – Encyclopaedia Iranica" (inglizcha). Encyclopaedia Iranica Online. http://www.iranicaonline.org/articles/baghdad-iranian-connection-1-pr-Mongol. Qaraldi: 24-yanvar 2018-yil.