Mariya Nikolaevna (Nikolay I ning qizi)
Mariya Nikolayevna (1819-yil 6 (18)-avgustda, Pavlovskda −1876-yil 9 (21)-fevralda, Sankt-Peterburg) — Rossiya imperatori Nikolay I ning qizi va Sankt-Peterburgdagi Mariinskiy saroyining birinchi bekasi Aleksandr II ning singlisi.1852—1876-yillarda Imperator Badiiy Akademiyasining prezidenti.
| Mariya Nikolayevna | |
|---|---|
_detail.jpg) | |
| Tavalludi |
1819-yil 18-avgust |
| Vafoti |
1876-yil 21-fevral Sankt-Peterburg, Rossiya imperiyasi |
| Fuqaroligi | Rossiya Imperiyasi |
| Turmush oʻrtogʻi | Lyuxtenberg gertsogi Maksimilian |
| Ota-onasi | Nikolay I, Aleksandra Feodorovna |
Biografiya[tahrir | manbasini tahrirlash]
Tugʻilishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Buyuk Gertsoginya Mariya Nikolaevna 1819-yil 6 (18)- avgustda Pavlovskda tugʻilgan. U Buyuk Gertsog Nikolay Pavlovich va Buyuk Gertsoginya Aleksandra Fedorovnaning toʻngʻich qizi va ikkinchi farzandi. Qizning tugʻilishi otasi uchun quvonchli voqea emas edi.
Uning ota-onasi farzandlari tarbiyasiga katta eʼtibor berib, ularga aʼlo taʼlim bergan[1].
Tashqi koʻrinishi va xarakteri[tahrir | manbasini tahrirlash]
Zamondoshlar Buyuk Gertsoginyaning tashqi koʻrinishi va xarakterida otasiga oʻxshashligini taʼkidlaganlar.
Leuchtenberg gersoginyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Nikohlari sulolaviy sabablarga koʻra boʻlgan oʻsha davrdagi koʻplab malikalardan farqli oʻlaroq, Mariya Nikolaevna sevgi bilan turmushga chiqdi. 1837-yilning yozida ota-onasi bilan Bavariyada boʻlganida oʻzining tanlangani, Evgeniy Boarnaisning kenja oʻgʻli va imperator Jozefinaning nabirasi, Lyuxtenberg gertsogi Maksimilian bilan tanishib qoladi.Yoshlar bir-birlarini yoqtirishadi va sentyabr oyida knyaz Xersonga otliq manevrlar uchun taklif qilinadi. Bir yil oʻtgach, Sankt-Peterburgga qaytib keladi va 183- yil 23-oktyabrda Tsarskoe Seloda u Buyuk Gertsoginya Mariya Nikolaevna bilan unashtiriladi. 5-dekabr kuni ularning tantanali nikoh marosimi Ermitaj cherkovida boʻlib oʻtdi. Maksimilianning kelib chiqishiga va uning diniga qaramay (u katolik edi), Nikolay I uni chet elda emas, balki qizi bilan Rossiyada yashashi sharti bilan qiziga uylanishga rozi boʻladi.
Toʻy 1839-yil 2-iyulda boʻlib oʻtdi va ikkita marosimga koʻra boʻlib oʻtdi: pravoslav va katolik. Toʻy Qishki saroyning ibodatxonasida boʻlib oʻtdi. Diplomatlar va ularning turmush oʻrtoqlarini oʻz ichiga olgan koʻp sonli yigʻilishga qaramay, toʻyda Leuchtenberg gertsogining qarindoshlari, shuningdek, Romanovlar bilan bogʻliq uylarning knyazlari qatnashmadi.
Ikkinchi nikoh[tahrir | manbasini tahrirlash]
Hatto turmush oʻrtogʻining hayoti davomida Mariya Nikolaevna graf Grigoriy Aleksandrovich Stroganov (1823 — 1878) bilan sevgi munosabatlarini boshladi. Ularning toʻyi 13(25)-noyabr 1853-yilda boʻlib oʻtadi. Bu nikoh Mariya Nikolaevnaning otasi, imperator Nikolay I tomonidan merosxoʻr va uning rafiqasi yordamida yashirin ravishda tuzilgan.
Gʻiybatlardan qochish maqsadida, er-xotin chet elda, avval Jenevada, keyin esa Rimda vaqt oʻtkazishni afzal koʻrdi. Ikkinchi turmushidan ham baxt topa olmagan Mariya Nikolaevna 1862-yilda Florensiyadagi Villa Quattroda joylashadi va rassom, kollektsioner Karl Lifarning yordami bilan yangi qarorgohini bezash uchun sanʼat asarlarini sotib olishni boshlaydi. D.Milyutinning soʻzlariga koʻra, u "tugʻilib oʻsgan muhitdan butunlay ajralib turardi, ehtirosli va oʻziga xos, tabiati saroy hayoti va qirollik oilasining odatiy, sharmandali, ichki mazmunan formalizmiga boʻysunmasdi. Chet elda yashab, u oʻzini oddiy odam kabi tutdi, uning ohangi, nutqi, murojaatlari juda boʻsh va tantanali edi, faqat uning tashqi koʻrinishi imperator Nikolayning qizi ekanligini eslatdi. Soʻnggi yillarda u toʻsatdan juda choʻkib ketdi va shu qadar ozgʻin boʻlib qoldiki, uni tanib olish qiyin boʻldi "[2].
Mariya Nikolaevna 1876-yil 9-fevralda (21 fevral) kechasi 01:05 da Sankt-Peterburgda uzoq va ogʻrir kasallikdan soʻng 56 yoshida vafot etdi. Uzoq vaqt davomida oshqozon-ichak trakti va jigar yalligʻlanishi bilan ogʻrigan, soʻnggi olti yil ichida u yurak-qon tomir tizimining buzilishiga olib keladigan Basedow kasalligini rivojlantirgan. Dafn marosimida uning oʻgʻillari piyoda boʻlib aravaga ergashishardi, imperator otda edi. Qoʻshinlardan Preobrazenskiy polki, ot gvardiyasi va bitta batareya bor edi. Fuqarolik arboblarining mehmoni rangpar va bejirim edi. Graf Stroganov Buyuk Gertsoginyaning jasadini topshirish paytida ham, dafn paytida ham boʻlmagan. Aytishlaricha, u unga boʻlgan munosabati uning hayoti bilan toʻxtatilganini aytgan "[3].
Bolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Leuchtenberg gertsogi Maksimilian bilan birinchi turmushida Mariya Nikolaevnaning etti farzandi bor edi, ularning tugʻilishi qandaydir sir bilan oʻralgan edi.
Mariya (1841-1914), 1863-yilda Badenlik Vilgelmga turmushga chiqgan, Baden gertsogi Leopoldning kichik oʻgʻli;
Nikolay (1843-1891), 4-Leuchtenberg gertsogi, 1868-yildan beri morganatik nikohda Nadejda Sergeyevna Annenkova bilan turmush qurgan, birinchi turmushida — Akinfova (1840-1891);
Evgeniya (1845-1925), A.P. Oldenburgskiyga turmushga chiqgan
Evgeniy (1847-1901), Leyxtenbergning 5-gersogi, Daria Konstantinovna Opochinina (1845-1870) bilan birinchi morganatik nikohi bilan, 1878-yildan beri Zinaida Dmitrievna Skobeleva (1856-1899) general Sbelsiev bilan ikkinchi morganatik nikoh bilan turmush qurgan.
Sergey (1849-1877), Leytenberg gertsogi, rus-turk urushida halok boʻlgan;
Jorj (1852-1912), Leuchtenbergning 6-gersogi, Tereza Oldenburg (1852-1883) bilan birinchi nikohi bilan, Chernogoriya Anastasiya bilan (1868-1935) ikkinchi nikohi bilan uylangan.
Ikkinchi nikohdan boʻlgan bolalar:
- Grigoriy (05.09.1857[4] −1859), Count Stroganov, Sankt-Peterburgda tugʻilgan, 1857-yil 6 iyunda Mariinskiy saroyi cherkovida ukasi Nikolay va opa Mariyaning idroki bilan suvga choʻmgan. U Rimdagi Testaccio qabristoniga dafn etilgan.
- Elena (1861-1908), grafinya Stroganova, birinchi boʻlib Vladimir Alekseevich Sheremetevga (1847-1893) uylangan, ad’yutant qanoti, imperator konvoyi komandiri; keyin — Grigoriy Nikitich Milashevich (1860-1918), imperator janoblarining mulozimlari uchun .
Eslatmalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Григорян В. Г. „Мария Николаевна“,. Биографический справочник, Романовы. М.: АСТ:Астрель:Хранитель, 2007 — 269—270 bet. ISBN 5-9762-0089-3.
- ↑ D. A. Milyutin. Dnevniki. 1876—1878. — M.: ROSSPEN, 2009.
- ↑ Dnevnik P. A. Valueva ministra vnutrennix del. — M.: Izd-vo Akad. nauk SSSR, 1961. — T. 2: 1865—1876 gg. — S. 336.
- ↑ TsGIA SPb. f.19. op.124. d.765. s. 342 Metricheskie knigi serkvi Mariinskogo dvorsa.
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Romanovlar uyi. P. X. Grebelskiy va A. B. Mirvis tomonidan tuzilgan, Sankt-Peterburg, LIO „Muharrir“, 1992, ss. 139, 205-206 ISBN 5-7058-0160-2
- А. О. Смирнова-Россет.. Воспоминания. Письма, 100000 экз, М.: Правда, 1990 — 524 bet. ISBN 5-253-00072-0.
- Imperator oliy hazratlari imperator gertsogi Mariya Nikolaevna uni Badenda kutib olgan ruslarning salomlari // Rossiya arxivi, 1869. — Nashr. 2. — Stb. 379-382. (Wayback Machine saytida 2018-01-25 sanasida arxivlangan)
- Buyuk Gertsog Mariya Nikolaevna va graf Grigoriy Aleksandrovich Stroganov