Malayziyada jinoyat

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Malayziya Qirollik politsiyasi — aeroport politsiyasi

Malayziyada jinoyat turli shakllarda namoyon boʻladi, jumladan, qotillik[1], giyohvand moddalar savdosi, pul yuvish, firibgarlik, qora bozor va boshqalar[2]. Malayziyada jinsiy savdo muhim muammo hisoblanadi[3][4][5].

Malayziyada jinoyatchilik darajasi 2018-yilda o‘tgan yilga nisbatan 11,9 foizga kamaydi[6]. Biroq, jamoatchilikning jinoyat haqidagi tasavvuri yaxshilanmadi.

Malayziya Qirollik politsiyasining 2014-yildagi maʼlumotlariga koʻra, eng koʻp jinoiy ishlar boʻlgan shahar va shaharlar (kamayish tartibida) Petaling Jaya, Johor Bahru, Bukit Mertajam, Ipoh va Kuantan boʻlgan[7].

Odam savdosi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Malayziya tijoriy jinsiy ekspluatatsiya uchun sotilgan ayollar va bolalar uchun yetkazib berish va tranzit nuqtasidir[8]. Birma, Kambodja, Xitoy, Indoneziya, Filippin, Tailand va Vetnam ayollari va qizlari Malayziyaga sotiladi. Malayziya xitoylik odamlar savdosida Indoneziya, Filippin va Tailand bilan birga tranzit mamlakat hisoblanadi[9]. Malayziyalik ayollar Xitoy Xalq Respublikasiga olib ketilmoqda. Mintaqa davlatlaridan kelgan muhojirlar qurilish va qishloq xoʻjaligida uy xizmatkori va mardikor sifatida ishlaydi va ekspluatatsiya sharoitlariga duch keladi.

2005-yildan 2009-yilning sentyabrigacha Malayziyada 36 858 dan ortiq ayol fohishalik uchun hibsga olingan[10].

Giyohvand moddalar savdosi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Giyohvand moddalar savdosi muammo boʻlib, geroin birinchi navbatda ishlatiladigan giyohvandlik vositasi hisoblanadi. Giyohvand moddalar savdosi uchun maksimal jazo oʻlimgacha[11], bu chora 1980-yillarda giyohvand moddalar bilan bogʻliq jinoyatlarga qarshi kurashish uchun kiritilgan va 1986-yilda Kevin Jon Barlou va Brayan Jeffri Chambersning qatl etilishidan keyin ommalashdi.

Turistlarga qarshi jinoyat[tahrir | manbasini tahrirlash]

Malayziyada chet ellik sayyohlarga nisbatan zoʻravonlik jinoyati kamroq uchraydi[12]; ammo, choʻntak kesarlik va oʻgʻirlik xorijliklarga qarshi qaratilgan keng tarqalgan jinoiy faoliyatdir. Zoʻravonliksiz jinoyatlarning boshqa turlariga kredit kartalaridagi firibgarlik va avtotransport vositalarini oʻgʻirlash kiradi; kredit kartalaridagi firibgarlikning yuqori darajasi mavjud[13]. Kuala-Lumpurda karta oʻyinlari va tilla zargarlik buyumlarini sotib olish bilan bogʻliq firibgarlik muammosi mavjud.

Korruptsiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Transparency International tomonidan 2021-yilda Korruptsiyani idrok etish indeksida Malayziya 100 balldan 48 ball olgan; Malayziya dunyo boʻylab Iordaniya va Kubaga oʻxshab 62-oʻrinni, Janubi-Sharqiy Osiyoda 3-oʻrinni egalladi, Singapur (Osiyoda 1-oʻrin, dunyo boʻylab 4-oʻrin), Bruneydan (Gʻarbiy Osiyoda 2-oʻrin, dunyo boʻylab 35-oʻrin) va Vetnamdan (Gʻarbiy Osiyoda 4-oʻrin) ortda qoldi.

Transparency International Malayziyaning asosiy korruptsiya muammolarini sanab oʻtadi:

  1. Siyosiy va kampaniyani moliyalashtirish: Malayziyada ham korporatsiyalar, ham jismoniy shaxslarning siyosiy partiyalar va nomzodligiga a‘zoligi cheklanmaydi. Siyosiy partiyalar saylovoldi tashviqotlarida qanday mablag‘lar sarflangani to‘g‘risida ham qonuniy ravishda hisobot berishga majbur emas. Qisman ushbu siyosiy manzara tufayli, Malayziyaning 55 yildan ortiq hukmron partiyasi boshqa partiyalarga nisbatan juda nomutanosib boʻlgan mablagʻlarga ega. Bu federal va shtat saylovlaridagi kampaniyalarga adolatsiz taʼsir qiladi va demokratik siyosiy tizimning umumiy faoliyatini buzishi mumkin.
  2. "Aylanuvchi eshik": Malayziyada jismoniy shaxslar muntazam ravishda ham xususiy, ham davlat sektorlarida ishlash oʻrtasida oldinga va orqaga oʻtishadi. Bunday holatlar — „aylanuvchi eshik“ sifatida tanilgan — hukumatning iqtisodda faol ishtirok etishi va davlat-xususiy munosabatlarni qiyinlashtirish imkonini beradi. Korruptsiya xavfi yuqori va davlat-xususiy oʻzaro munosabatlarni tartibga solish qiyinlashadi, bu esa korruptsiyaning jazosiz qolishiga imkon beradi. Davlat sektori va xususiy korporativ mulk oʻrtasidagi noaniqlik darajasini koʻrsatadigan yana bir omil shundaki, Malayziya ham siyosiy partiyalar korporativ korxonalarga egalik qilishda cheklanmagan mamlakatning noyob namunasidir.
  3. Axborotga kirish: 2013-yil aprel holatiga koʻra Malayziyada axborot erkinligi toʻgʻrisidagi federal qonun mavjud emas. Selangor va Penang Malayziyaning oʻn uchta shtatlari ichida axborot erkinligi toʻgʻrisidagi qonun hujjatlarini qabul qilgan yagona hududlar boʻlsa-da, qonunchilik hali ham cheklovlardan aziyat chekmoqda. Agar axborot erkinligi toʻgʻrisidagi federal qonun loyihasi ishlab chiqilsa, u „Rasmiy sirlar toʻgʻrisida“gi qonunga zid boʻladi — bunda har qanday hujjat rasman maxfiy deb tasniflanishi mumkin. Bu esa uni jamoatchilikka kirishdan va sud nazoratidan ozod qiladi. Bosma anashrlar toʻgʻrisidagi qonun, 1949-yildagi fitna toʻgʻrisidagi qonun (keyinchalik Milliy uygʻunlik toʻgʻrisidagi qonun bilan almashtirildi) va 1969-yildagi Ichki xavfsizlik toʻgʻrisidagi qonun kabi qoʻshimcha qonunlar ham rasmiy maʼlumotlarni tarqatishni taqiqlaydi va huquqbuzarlar jarima yoki qamoq jazosiga tortilishi mumkin[14]. Malayziya intellektual mulkni oʻgʻirlash koʻrinishidagi korporativ firibgarlikdan aziyat chekmoqda[15]. Bir qancha tovarlar, jumladan IT-mahsulotlar, avtomobil ehtiyot qismlari va boshqalarni qalbaki ishlab chiqarish keng tarqalgan.

2018-yil 3-iyul kuni sobiq bosh vazir Najib Razzoq Malayziya Korrupsiyaga qarshi kurash komissiyasi (MACC) SRC International kompaniyasidan Najibning bank hisobiga 42 million RM (10,6 million AQSh dollari) qanday o‘tganini tekshirayotganda hibsga olindi. Politsiya 273 million dollarlik 1400 ta marjonlarni, 567 ta sumka, 423 ta soat, 2 200 ta uzuk, 1 600 ta brosh va 14 ta tiarani musodara qildi[16]. 2020-yil 28-iyulda Oliy sud Najibni hokimiyatni suiisteʼmol qilish, pul yuvish va jinoiy ishonchni suiisteʼmol qilishda aybdor deb topdi va bu Malayziyaning korruptsiyada ayblangan birinchi Bosh vaziri boʻldi[17][18]. Najib Razzoqqa 12 yil qamoq va 210 million RM jarimaga hukm qilindi[19][20].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „Man detained over Bukit Mertajam drive-by shooting | New Straits Times“ (2018-yil 27-may).
  2. ↑ „Working Together to Protect U.S. Organizations Overseas“.
  3. ↑ „Malaysia must wake up to its human trafficking problem“. New Mandala (2017-yil 24-may).
  4. ↑ „US penalises Malaysia for shameful human trafficking record“. The Guardian (2014-yil 20-iyun).
  5. ↑ „Malaysia considers amending human trafficking law after U.S. report“. Reuters (2018-yil 29-iyun).
  6. ↑ ZOLKEPLI. „IGP: 2018 crime rate dropped 11.9%, perception of crime unchanged“ (en). The Star Online (2019-yil 16-yanvar). Qaraldi: 2019-yil 22-oktyabr.
  7. ↑ „6,500 Anggota Polis Baharu Setiap Tahun Untuk Atasi Jenayah - Berita Jenayah | mStar“. www.mstar.com.my. 2017-yil 10-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 24-iyul.
  8. ↑ „CIA World Factbook - Malaysia“. CIA World Factbook (2022-yil 13-yanvar).
  9. ↑ Kimberley L. Thachuk. Transnational Threats. Greenwood Publishing Group, 2007 — 134 bet. ISBN 978-0-275-99404-4. 
  10. ↑ „36,858 women believed to be prostitutes detained since 2005 - Police“.
  11. ↑ Simon Richmond. Malaysia, Singapore & Brunei. Lonely Planet, 2007 — 488 bet. ISBN 978-1-74059-708-1. 
  12. ↑ „Consular Information Sheet: Malaysia“. 2011-yil 17-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 24-iyun. Bureau of Consular Affairs
  13. ↑ Aneace Haddad. A New Way to Pay: Creating Competitive Advantage through the EMV Smart Card Standard. Gower Publishing Ltd., 2005 — 5 bet. ISBN 0-566-08688-3. 
  14. ↑ Darryl S. L. Jarvis. International Business Risk: A Handbook for the Asia-Pacific Region. Cambridge University Press, 2003 — 219 bet. ISBN 0-521-82194-0. 
  15. ↑ Darryl S. L. Jarvis. International Business Risk: A Handbook for the Asia-Pacific Region. Cambridge University Press, 2003 — 220 bet. ISBN 0-521-82194-0. 
  16. ↑ 1MDB scandal explained: a tale of Malaysiaʼs missing billions Published by The Guardian on October 25, 2018
  17. ↑ „Former Malaysia PM Najib Razak found guilty of all 7 charges in 1MDB trial“. Channel News Asia (2020-yil 28-iyul). 2020-yil 29-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 28-iyul.
  18. ↑ „Najib Razak: Former Malaysian PM guilty on all charges in corruption trial“. BBC News (2020-yil 28-iyul). 2020-yil 28-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 28-iyul.
  19. ↑ „Ex-Malaysian PM Najib gets 12 years' jail in 1MDB-linked graft trial“. The Straits Times (2020-yil 28-iyul). 2020-yil 28-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 28-iyul.
  20. ↑ „Former Malaysia PM Najib Razak sentenced to 12 years in jail following guilty verdict in 1MDB trial“. Channel NewsAsia (2020-yil 28-iyul). 2020-yil 29-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 28-iyul.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Malayziyada_jinoyat&oldid=3818022" dan olindi