Ma'no tushunchasi (psixologiya)
 | Bu maqola avtomat tarjima qilingan yoki mashina tarjimasi tayinli oʻzgartirishsiz chop etilgani eʼtirof etilmoqda. Tarjimani tekshirib chiqish hamda maqoladagi mazmuniy va uslubiy xatolarini tuzatish kerak. Siz maqolani tuzatishga koʻmaklashishingiz mumkin. (Shuningdek, tarjima boʻyicha tavsiyalar bilan tanishib chiqishingiz mumkin.) DIQQAT! BU OGOHLANTIRISHNI OʻZBOSHIMCHALIK BILAN OLIB TASHLAMANG! Maqolaning originali koʻrsatilinmagan. |
Maʼno — psixologiya, falsafa, tilshunoslik, semiotika va sotsiologiya kabi koʻplab fanlarda qoʻllaniladigan gnoseologik tushuncha boʻlib, uning taʼrifi u ishlatiladigan oʻrganish sohasiga bogʻliq.
Ushbu atamaning koʻp tarmoqli qoʻllanilishi mustaqil emas va koʻproq yoki kamroq bir-biriga mos kelishi mumkin; atama maʼnosining har bir konstruksiyasi boshqa sohalardagi tegishli konstruksiyalarga mos kelishi mumkin. Masalan, mantiqiy pozitivistlar maʼnoni ilmiy tekshirish bilan bogʻlaydilar[1].
Psixologiya[tahrir | manbasini tahrirlash]
Biheviorizm[tahrir | manbasini tahrirlash]
BF Skinnerga koʻra, maʼno gʻoyaning zamonaviy versiyasidir. Gʻoya kabi maʼno ham gap orqali ifodalangan yoki bildirilgan deyiladi. Maʼno maʼlum bir soʻzning paydo boʻlishini shu maʼnoda tushuntiradi, agar ifodalanadigan boshqa maʼno boʻlsa, ehtimol boshqa soʻz paydo boʻlar edi. Maʼno gʻoyalarga nisbatan maʼlum afzalliklarga ega, chunki ular teridan tashqarida joylashish imkoniyatiga ega va shuning uchun Skinnerning fikriga koʻra, maʼnolarni bevosita kuzatish mumkin[2][3].
Kognitiv psixologiya[tahrir | manbasini tahrirlash]
Kognitiv psixologiyaning asoschilaridan biri Jerome Bruner yozgan[4];
Juda erta… urgʻu „maʼno“dan „axborot“ga, maʼnoni qurishdan axborotni qayta ishlashga oʻta boshladi. Bular tubdan farq qiladigan masalalar. Oʻzgartirishning asosiy omili hisoblashni boshqaruvchi metafora va hisoblash qobiliyatini yaxshi nazariy modelning zarur mezoni sifatida joriy etish edi. Axborot maʼnoga nisbatan befarq. . .
Nemis tanqidiy psixologiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Nemis tanqidiy psixologiyasi ham psixologik, ham hisoblash vazifalari boʻyicha tadqiqotlar uchun metateorik asosni taqdim etadi. Buning muhim qismlaridan biri maʼno kategoriyasining mantiqiy-tarixiy rivojlanishidir. Maʼno mutlaq emas, balki subyektiv ekanligi koʻrsatilgan. Maʼno narsalarning mulki ham emas, faqat bilish tasavvuri sifatida mavjud emas. Shunday qilib, maʼnolarni odatda oʻylagandek „taʼriflash“ yoki „tayinlash“ mumkin emas. Maʼnolar foydalanish qiymatining ijtimoiy ishlab chiqarishidan kelib chiqadi''[5].
Xuddi shunday tushuncha fanning madaniyatshunosligida ham rivojlandi: „Madaniyatshunoslik shu orqali falsafa va ijtimoiy nazariya doirasida ushbu hodisalarga standart yondashuvlardan keskin farq qiluvchi maʼno, bilim va kuch haqidagi dinamik, ekspressiv tushunchalarni ifodalaydi[6][7]. Bunday hisoblarda maʼno gap yoki harakatning mulki emas; Buning oʻrniga „maʼno“ atamasi bunday spektakllarning oʻzlarida joylashgan oldingi spektakllarning maydonini oʻzgartiradigan va oʻzgartiradigan usullarini ifodalaydi“[8].
Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Ideasteziya
- Maʼnosi (aniqlash)
- Maʼno (til falsafasi)
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ See also The verifiability theory of meaning.
- ↑ Sellars, Wilfrid. 1980. „Behaviorism, language and meaning.“ Pacific Philosophical Quarterly 61:3-30.
- ↑ Skinner, B. F. 1947. Verbal Behavior. ch. 1.
- ↑ Bruner, Jerome. 1990. Acts of Meaning. Harvard University Press. p. 4.
- ↑ Meretz, Stefan. 1999. „Meaning concepts used in psychology and computer sciences.“ Pp. 120-28 in Challenges to Theoretical Psychology, edited by Maiers, Wolfgang et al. North York, ON: Captus Press, Inc. p. 126.
- ↑ Rouse, J. 1996. Engaging Science: How to Understand its Practices Philosophically. Ithaca, NY: Cornell University Press
- ↑ Rouse, J. 1999. „Understanding scientific practices.“ Pp. 442-56 in The Science Studies Reader, edited by M. Biagioli. New York: Routledge.
- ↑ Rouse, J. 2001. „Cultural Studies of Science.“ Pp. 3125-27 International Encyclopedia of the Social and Behavioral Sciences, edited by N. J. Smelser and P. B. Baltes. Amsterdam: Elsevier. p. 3126.
Qoʻshimcha oʻqish[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Sinha, C. (1988). Til va vakillik. Inson taraqqiyotiga ijtimoiy-tabiiy yondashuv . Nyu-York: Kombayn.