Lizzie Borden
 | Bu maqola oʻzbek tilining imlo qoidalariga muvofiq yozilmagan. Qarang: VP:ORFO. |
 | Bu maqola avtomat tarjima qilingan yoki mashina tarjimasi tayinli oʻzgartirishsiz chop etilgani eʼtirof etilmoqda. Tarjimani tekshirib chiqish hamda maqoladagi mazmuniy va uslubiy xatolarini tuzatish kerak. Siz maqolani tuzatishga koʻmaklashishingiz mumkin. (Shuningdek, tarjima boʻyicha tavsiyalar bilan tanishib chiqishingiz mumkin.) DIQQAT! BU OGOHLANTIRISHNI OʻZBOSHIMCHALIK BILAN OLIB TASHLAMANG! Maqolaning originali koʻrsatilinmagan. |
| Lizzie Borden | |
|---|---|
 | |
| Tavalludi |
19-iyul 1860-yil |
| Vafoti |
1-iyun 1927-yil (66 yoshda) Foll-River, Massachusetts, Bristol, AQSH |
| Fuqaroligi |
 AQSh |
| Unvoni | jinoiy qasd qilishda gumonlangan (oqlangan) |
| Otasi | Endryu Jekson Borden |
| Onasi | Sara Entoni Jeyn Borden |
| Imzosi | |
 | |
Lizzie Andrew Borden (1860-yil 19-iyul — 1927-yil 1-iyun) — AQSh fuqarosi, u oʻz otasi va oʻgay onasini oʻldirishi bilan mashhur. Uning aybini tasdiqlovchi ko‘plab dalillarga qaramay, u jinoiy ishdan oqlanadi. Hozirgi kungacha unga ochilgan jinoiy ish turli talqinlar va tortishuvlarga sabab boʻlib kelmoqda.
Biografiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Lizzie Endryu Borden 1860 yil 19-iyulda Massachusets shtatining Foll-River shahrida tugʻilgan. Uning otasi Endryu Jekson Borden qurilishda ishchi boʻlib, mebel biznesiga ega edi, onasi Sara Entoni Borden esa uy bekasi edi. Lizzie ikki yoshga toʻlganda, Bordenlar oilasida baxtsiz hodisa yuz beradi — nomaʼlum tarzda qizning onasi vafot etdi. Endryu Borden uchun bu voqea katta fojia boʻldi — Lizziening singlisi Emmaning soʻzlariga koʻra, uning otasi onalarini juda yaxshi koʻrar va uning oʻlimidan juda xafa boʻlgan. Qolaversa, oʻsha paytda hali qudratli boylikka ega boʻlmagan yigit qoʻlida ikkita kichkina qizi bilan yolgʻiz qolgandi. Saraning oʻlimi Endryu Bordenning hayotida burilish nuqtani yasadi — u oʻz oilasidan tobora uzoqlasha boshladi va biznesga koʻproq vaqt ajratdi, bu uning moliyaviy ahvoliga yaxshi taʼsir qildi. Fojiadan bir yil oʻtgach, Endryu shtatdagi bir nechta toʻqimachilik fabrikalarining egasi boʻldi, shuningdek, qurilish va kichik ishlab chiqarishda faol ishtirok etdi — uning boyligi taxminan 300 ming dollarga baholandi.
Shu bilan birga, Endryu Borden qizlarini boyligi bilan erkalashga shoshilmaydi. U juda tejamkor edi, har bir tiyinni hisoblab, hatto oziq-ovqatdan ham tejashga harakat qilardi, ularning 92-ko‘chadagi katta uyida elektr ham oʻtkazilmagan edi. Endryu qizlariga hayot haqidagi oʻz qarashlarini singdirish uchun qoʻlidan kelganicha harakat qiladi — qizlar bolalikdan tejash va tejamkorlik bilan uy ishlariga odatlanishgan, ular qattiqqoʻllikda tarbiyalangan, yakshanbalik maktabida oʻqishgan va hech qachon oʻz noroziliklarini ochiq aytmagan holda tarbiyalanadilar. Xotini vafotidan uch yil oʻtgach, Endryu Borden ikkinchi marta turmushga quradi. Ebbi Greyni yoqtirib qolib uylanadi, ammo Lizzie va Emma uni yoqtirishmasdi. Qizlar koʻpincha oʻgay onasi ularga qiziqmasligini va oʻgay qizlariga qoʻpol muomala qilganini va bundan tashqari, opa-singillar Ebbi otalariga faqat pul uchun uylanganiga ishonishardi.
Bundan tashqari, Lizzie va Emma Bordenning otasining xatti-harakati tubdan oʻzgaradi. U tejamkorlikni toʻxtatib, yangi xotiniga va uning qarindoshlariga qimmatbaho sovgʻalar, shu jumladan koʻchmas mulk, xizmatkorlarni yollaydi va oʻzining moddiy ahvolini har tomonlama koʻz-koʻz qila boshlaydi. Endryuning qizlari uchun otalarining xatti-harakati haqoratli edi — ular oʻz bolaliklarini qashshoqlikda oʻtkazadilar, birovlar tashlab ketgan kiyimlarni kiyib, ulardan qolgan qoldiqlarini yeb katta boʻladilar. Bordenlar oilasining xizmatkori Meggi keyinchalik Lizzie, Emma va uning otasi oʻrtasidagi munosabatlar har kuni keskinlashib borganini bidirgan — qizlar kamdan-kam hollarda u bilan bir stolda ovqatlanishar, imkon qadar tez-tez uydan chiqib ketishga va bayramlarda oilaviy stolda koʻrinmaslikka harakat qilishardi.
Ogʻir oilaviy munosabatlarga qaramay, Lizzie Borden ochiq va mehribon qiz boʻlib oʻsdi. U kam taʼminlangan oilalarga yordam berardi, bolalarni yakshanbalik maktablarda oʻqitar, hayvonlarni yaxshi koʻrardi, tikuvchilik sevardi, doʻstlari uchun turli xil esdalik sovgʻalari va hunarmandchilik ishlarini ehtirom bilan tayyorlardi. Otasi bilan yillar davomida munosabatlari faqat yomonlashib bordi. Endryu Borden qizini turmushga chiqa olmay qolishidan va uni parvarish qilish uchun pul sarflashi kerakligini taʼkidlardi, u qizining faqat uy ishlarini bilan oʻralashib qolganligidan va boʻsh vaqtini koʻp oʻtkazishidan norozi edi, uning qiziqishlarini masxara qilar va uni oʻzining doʻstlarinig muvaffaqiyatga erishgan qizlari bilan koʻp taqqoslardi. 1882 yil may oyida esa Lizzie va uning otasi oʻrtasida jiddiy mojaro yuz beradi — qizi Endryuning kaptarlarni bolta bilan oʻldirganini bilib qoladi, Lizzie bu qushlar uchun hovlida oʻzi uycha yasagan edi. Otasi qushlar hududni ifloslantirib, mahalla bolalarini o‘zlariga jalb etayotgani, uning ishiga xalaqit beradigan shovqin-suron paydo bo‘lganini aytadi. Lizzie otasining bahs-munozaralarini yoqtirmasdi, shuning uchun singlisi bilan birga oilaviy mojarolardan dam olish uchun uch haftaga Nyu-Bedfordga jo‘nab ketadi.
Qizlar oʻz shaharlariga qaytib kelishganida, ularni kutilmagan sovgʻa kutardi — marhum onalarining akasi Jon Morse Borden uyga taklif qilingandi, u jiyanlarini koʻrishni va Endryu bilan biznes masalalarini muhokama qilishni xohladi.
Qotillik, tergov va sud[tahrir | manbasini tahrirlash]
1892 -yil 4-avgust arafasida Lizziening singlisi Emma doʻstlarini koʻrish uchun yaqin atrofdagi shaharga mehmonga joʻnab ketadi. Lizziening oʻzi yengil ovqatdan zaharlanish tufayli oʻzini yomon his qilgandi. U dugonasiga kimdir ularning oilasini zaharlamoqchi bo‘layotgani va otasining boshiga dahshatli voqea yuz berishi haqida o‘z shubhalarini soʻzlab berdi.
Xuddi shu kuni janob Bordenning birinchi xotinining ukasi, bir necha kundan beri ular bilan birga boʻlgan Jon Morze joʻnab ketdi. Uyda xizmatkor, oʻgay ona va Lizzie qolishdi. Tez orada otasi qaytib keldi. Lizzie otasiga xonasidagi divanda yotib, kechki ovqatgacha uxlashni taklif qildi, u xuddi shunday qildi. Keyin xizmatkor ham dam olishga ketadi va koʻp oʻtmay Lizziening qichqirigʻini eshitadi. U yugurib borib, xo‘jayinining jasadini ko‘radi. Lizzie uni shifokorni chaqirishga yuboradi. Tez orada doktor kelib, janob Borden bolta bilan oʻldirilgan degan xulosaga keladi. Bir necha daqiqadan soʻng ikkinchi jasad topiladi — bu Lizziening oʻgay onasi edi. U ham xuddi shunday o‘ldirilgandi.
Avvaliga politsiya Bordenning turmush oʻrtoqlarini oʻldirishda boshqa odamlarning ishtiroki borligi deb gumon qilishadi, ammo vaqt oʻtishi bilan politsiyaning ikkila qotillikni Lizzie sodir etganiga shubhalari kuchaygan. U hibsga olinadi.
Gazetalar Lizzie Bordenni qotillikda ayblashdi. Shu bilan birga, oddiy odamlar Lizzie haqida yaxshi fikrda edilar va uni himoya qilishdi. Shtatning sobiq gubernatori boʻlgan advokat Jorj Robinson uni sudda himoya qilishni oʻz zimmasiga oladi. Sud jarayoni 10 kun davom etdi va Lizzie oqlandi.
Lizziening keyingi taqdiri[tahrir | manbasini tahrirlash]
Lizzie otasining barcha mulkini meros qilib oldi. U eski uyini sotib, yangisini sotib oldi. Uning singlisi Emma u bilan yashagan, biroq ularning qo‘shnilari opa-singillar janjallashib qolishgani va Emma Lizzieni tashlab ketganini aytishgan. Lizzie Borden 1927 yilda pnevmoniyadan vafot etadi. U turmushga chiqmagan va farzand koʻrmagan edi. Uning otasi va oʻgay onasining qanday oʻldirilishi fosh etilmagandi. AQShda hali ham Lizziening aybsizligi haqidagi qarashlarni tarqatish bilan shugʻullanadigan „Lizzie Bordenning Doʻstlari Jamiyati“ mavjud. [1]
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ The Lights Are Warm and Coloured (ingl.) na sayte lizziebordenwarpsandwefts.com, 3 oktabrya 2007.