Lilium martagon

Lilium martagon
Ilmiy tasniflash
	Oʻsimliklar
	Yuksak oʻsimliklar
	Gulli oʻsimliklar
	Bir urugʻpallalilar
	Liliales
	Liliaceae
	Lilioideae
	Lilieae
	Lilium
	L. martagon
Binar nomi
	Lilium martagon; ; L.
Sinonimlar
	Synonymy Lilium versicolor Salisb.; Lilium hirsutum Mill.; Lilium milleri Schult.; Martagon montanum Fourr.; Lilium caucasicum (Miscz.) Grossh.; Lilium cattaniae (Vis.) Vis.; Lilium martagonum St.-Lag.; Lilium dalmaticum Vis.; Lilium catanii Baker; Lilium glabrum Spreng.; Martagon sylvaticum Opiz; Lilium villosum Cavara; Lilium alpinum Kit.; Lilium pilosiusculum (Freyn) Miscz. (syn of L.m. var. pilosiusculum);

Lilium martagon, martagon nilufar yoki Turk qalpoqli nilufar, Yevroosiyoda oʻsuvchi piyozgullarning bir turi. U Portugaliya sharqidan Yevropa va Osiyodan Moʻgʻulistongacha uzoq sharqgacha choʻzilgan hududda tarqalgan^[1]^[2]^[3]^[4]^[5]^[6]^[7]^[8].

Tavsif

U poyasi ildizli, boʻyi 1-2 metrga yetadi. Gulning rangi odatda pushti-binafsha rangda, qora dogʻlari bor, lekin juda oʻzgaruvchan boʻlib, oqdan qora ranggacha oʻzgarib turadi. Gullar xushboʻy. Har bir oʻsimlikda koʻplab gullar paydo boʻladi va katta yoshli oʻsimliklarda 50 tagacha gul bor. Yashil poyalari binafsha yoki qizil rangga boʻyalgan boʻlishi mumkin, barglari esa 16 centimetr (6.3 in)) elliptik va teskari lansolat shaklida boʻladi. ostida uzun va koʻpincha mayin tukli^[9]^[10].

Turlari

Faqat ikkita tur Jahon nazorat roʻyxati tomonidan tan olingan^[11].

Lilium martagon var. martagon — Portugaliyadan Moʻgʻulistonga
Lilium martagon var. pilosiusculum Freyn — Rossiya, Qozog‘iston, Shinjon, Mo‘g‘uliston

Kultivatsiya

Bogʻdorchilik boʻyicha u piyozgullar turkumiga kiradi (haqiqiy turlar).

Bu oʻsimlik^[12]Qirollik bogʻdorchilik jamiyatining bogʻdagi xizmatlari uchun mukofotiga sazovor boʻldi^[13].

Lilium martagon L. hansonii bilan duragaylash 19-asr oxirida Angliyaning Hereford shahridan RO Bekxaus xonim tomonidan amalga oshirilgan^[14].

Lilium martagon
Lilium martagon
Turk qalpoqli nilufar (Lilium martagon)

Ism

Turk qalpoqli nilufar nomi, shuningdek, bir qator boshqa turlarga nisbatan qoʻllanadi, gulbarglarning xarakterli refleksli shaklidan kelib chiqadi^[15]. Martagonning binar nomining kelib chiqishi noaniq^[16]. Bir olim (JW Redhouse (1892)) bu soʻz mārtagān — Sulton Muhammad tomonidan qabul qilingan sallaning oʻziga xos turi sifatida Usmonli turkiylaridan kelib chiqqan, degan fikrni ilgari surgan^[17] . Biroq bu so‘z hozirgi turkiy tilda uchramaydi.

Toksiklik

Mushuklar

Lilium martagon, koʻpchilik mushuklar uchun juda zaharli boʻlib, koʻpincha oʻlimga olib keladigan buyrak etishmovchiligiga sabab boʻladi^[18]^[19]^[20]. Mushuklar tashrif buyuradigan uy xoʻjaliklari va bogʻlarga bu oʻsimlikni saqlash yoki quritilgan gullarni mushuk suykalishi mumkin boʻlgan joyga qoʻymaslik tavsiya qilinadi. Shubhali holatlar shoshilinch veterinar yordami zarur^[21]. Faollashtirilgan koʻmir va qusish bilan tez davolash soʻrilgan toksin miqdorini kamaytirishi mumkin. Tomir ichiga koʻp miqdorda suyuqlik yuborish buyraklar shikastlanishini kamaytirishi mumkin^[21].

Manbalar

↑ „World Checklist of Selected Plant Families: Royal Botanic Gardens, Kew“.^{[sayt ishlamaydi]}
↑ Altervista Flora Italiana, Giglio a turbante, Common Turk’s Cap Lily, Lilium martagon L. includes many color photos plus European distribution map
↑ Flora of China, Vol. 24 Page 137 新疆百合 xin jiang bai he Lilium martagon var. pilosiusculum Freyn, Oesterr. Bot. Z. 40: 224. 1890.
↑ Tutin, T.G. & al. (eds.) (1980). Flora Europaea 5: 1-452. Cambridge University Press.
↑ Davis, P.H. (ed.) (1984). Flora of Turkey and the East Aegean Islands 8: 1-632. Edinburgh University Press, Edinburgh.
↑ Czerepanov, S.K. (1995). Vascular Plants of Russia and Adjacent States (The Former USSR): 1-516. Cambridge University Press.
↑ Grubov, V.I. (2001). Key to the Vascular Plants of Mongolia 1: 1-411. Science Publishers, Inc. Enfield, USA. Plymouth, U.K..
↑ Ikinci, N., Oberprieler, C. & Güner, A. (2006). On the origin of European lilies: phylogenetic analysis of Lilium section Liriotypus (Liliaceae) using sequences of the nuclear ribosomal transcribed spacers. Willdenowia 36: 647-565.
↑ Christopher Brickell. The RHS Encyclopedia of Garden Plants. London: Dorling Kindersley, 1996 — 615-bet. ISBN 0-7513-0436-0.
↑ European Garden Flora, 1986.
↑ „World Checklist of Selected Plant Families: Royal Botanic Gardens, Kew“.^{[sayt ishlamaydi]}
↑ „RHS Plant Selector - Lilium martagon“. Qaraldi: 2021-yil 16-yanvar.
↑ „AGM Plants - Ornamental“. Royal Horticultural Society (2017-yil iyul). Qaraldi: 2018-yil 22-mart.
↑ Andrew Mikolajski, The New Plant Library — Lilies, Lorenz Books, Anness Publishing Ltd, New York, 1998, p10, ISBN 1-85967-634-0
↑ Allen J Coombes. The Hamlyn Guide to Plant Names. Reed International Books, 1985 — 118-bet. ISBN 0-600-57545-4.
↑ Harrison, Lorraine. RHS Latin for Gardeners. United Kingdom: Mitchell Beazley, 2012. ISBN 978-1845337315.
↑ „martagon“. Oxford English Dictionary online. OED. Qaraldi: 2021-yil 8-noyabr.
↑ Frequently Asked Questions (Wayback Machine saytida 2022-08-16 sanasida arxivlangan) No Lilies For Cats.
↑ Fitzgerald, KT (2010). "Lily toxicity in the cat". Top Companion Anim Med 25 (4): 213–7. doi:10.1053/j.tcam.2010.09.006. PMID 21147474.
↑ Turk’s cap lily is pure delight The Guardian.
↑ ^21,0 ^21,1 Lily Poisoning in Cats. Pet MD.

[1] „World Checklist of Selected Plant Families: Royal Botanic Gardens, Kew“.^{[sayt ishlamaydi]}

[2] Altervista Flora Italiana, Giglio a turbante, Common Turk’s Cap Lily, Lilium martagon L. includes many color photos plus European distribution map

[3] Flora of China, Vol. 24 Page 137 新疆百合 xin jiang bai he Lilium martagon var. pilosiusculum Freyn, Oesterr. Bot. Z. 40: 224. 1890.

[4] Tutin, T.G. & al. (eds.) (1980). Flora Europaea 5: 1-452. Cambridge University Press.

[5] Davis, P.H. (ed.) (1984). Flora of Turkey and the East Aegean Islands 8: 1-632. Edinburgh University Press, Edinburgh.

[6] Czerepanov, S.K. (1995). Vascular Plants of Russia and Adjacent States (The Former USSR): 1-516. Cambridge University Press.

[7] Grubov, V.I. (2001). Key to the Vascular Plants of Mongolia 1: 1-411. Science Publishers, Inc. Enfield, USA. Plymouth, U.K..

[8] Ikinci, N., Oberprieler, C. & Güner, A. (2006). On the origin of European lilies: phylogenetic analysis of Lilium section Liriotypus (Liliaceae) using sequences of the nuclear ribosomal transcribed spacers. Willdenowia 36: 647-565.

[9] Christopher Brickell. The RHS Encyclopedia of Garden Plants. London: Dorling Kindersley, 1996 — 615-bet. ISBN 0-7513-0436-0.

[10] European Garden Flora, 1986.

[gerta-11] „World Checklist of Selected Plant Families: Royal Botanic Gardens, Kew“.^{[sayt ishlamaydi]}

[12] „RHS Plant Selector - Lilium martagon“. Qaraldi: 2021-yil 16-yanvar.

[13] „AGM Plants - Ornamental“. Royal Horticultural Society (2017-yil iyul). Qaraldi: 2018-yil 22-mart.

[14] Andrew Mikolajski, The New Plant Library — Lilies, Lorenz Books, Anness Publishing Ltd, New York, 1998, p10, ISBN 1-85967-634-0

[15] Allen J Coombes. The Hamlyn Guide to Plant Names. Reed International Books, 1985 — 118-bet. ISBN 0-600-57545-4.

[RHSLG-16] Harrison, Lorraine. RHS Latin for Gardeners. United Kingdom: Mitchell Beazley, 2012. ISBN 978-1845337315.

[17] „martagon“. Oxford English Dictionary online. OED. Qaraldi: 2021-yil 8-noyabr.

[18] Frequently Asked Questions (Wayback Machine saytida 2022-08-16 sanasida arxivlangan) No Lilies For Cats.

[19] Fitzgerald, KT (2010). "Lily toxicity in the cat". Top Companion Anim Med 25 (4): 213–7. doi:10.1053/j.tcam.2010.09.006. PMID 21147474.

[20] Turk’s cap lily is pure delight The Guardian.

[petmd-21] 21,0 ^21,1 Lily Poisoning in Cats. Pet MD.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]