Lala Mustafo posho
| Lala Kara Mustafo Posho | |
|---|---|
._%C5%9Eeca%27atname_(1598).jpg) Lala Mustafo posho (Lala posho). „Şeca’atname“ (1598-yil) | |
| Usmoniylar imperiyasining bosh vaziri | |
|
Mansab davri 1580-yil 28-aprel – 1580-yil 7-avgust | |
| Hukmdor | Murod III |
| Oʻtmishdoshi | Semiz Ahmed posho |
| Vorisi | Koca Sinan posho |
| Shaxsiy maʼlumotlari | |
| Tavalludi |
tax. 1500 Sokolovići, Bosniya sanjagi, Usmoniylar imperiyasi |
| Vafoti |
1580-yil 7-avgust (aged 79–80) Konstantinopol, Usmoniylar imperiyasi |
| Turmush oʻrtogʻi |
Humashahxonim Sulton (turm. 1575) |
| Bolalari | Sultanzade Abdülbaki Bey |
Lala Mustafo posho (tax. 1500 – 1580-yil 7-avgust) – „Qora“ laqabi bilan ham mashhur, Bosniya sanjakidan chiqqan Usmoniylar sarkardasi va bosh vaziri.
Hayoti
[tahrir | manbasini tahrirlash]Mustafo posho taxminan 1500-yilda Bosniyadagi Sokolac platosida, Glasinac yaqinida serb pravoslav xristiani boʻlgan Sokoloviclar oilasida tugʻilgan. U Deli Husrev poshoning ukasi boʻlib, akasi unga tizimdagi martabalarda tezroq koʻtarilishiga yordam bergan boʻlishi mumkin.
Mustafo posho 1549-yilda qisqa muddat Misr viloyatining kaymakami (muvaqqat hokimi) sifatida xizmat qilgan[1]. U keyinchalik Damashq beklarbegi, undan soʻng esa beshinchi vazir darajasigacha koʻtarilgan.
„Lala“ unvoni „Sultonga tarbiyachi“ degan maʼnoni anglatadi. U Sulton Sulaymon I ning shahzodalariga, jumladan, Shahzoda Bayazidga tarbiyachilik qilgan. Shuningdek, Mustafo posho uzoq vaqt davomida amakivachchasi Sokollu Mehmed posho bilan adovatda boʻlgan[2].
Mustafo posho 1570/1571-yillarda sobiq Venetsiya Kiprini zabt etish yurishida hamda 1578-yilda Gruziya va Eron ustiga uyushtirilgan yurishda Usmoniylarning quruqlik qoʻshinlariga qoʻmondonlik qilgan. Kipr yurishi paytida magʻlub boʻlgan raqiblariga nisbatan shafqatsizligi bilan tanilgan Lala Mustafo posho Famagusta qoʻmondoni Marco Antonio Bragadinning tiriklayin terisini shilishni, boshqa venetsiyalik harbiy zobitlarni esa koʻrgan zahoti oʻldirish yoki qatl qilishni buyurgan. U bu ishlarni shaharni Usmoniylar qoʻshiniga topshirganidan soʻng ularga tinchgina chiqib ketishlariga kafolat berganiga qaramay amalga oshirgan. Mustafo posho bu ishlari orqali sulton saroyiga oʻzining tajovuzkor niyatlarini ham koʻrsatib qoʻygan[3][4].
Mustafo posho Usmoniylar sulolasiga kuyov boʻlgan, chunki u Sulton Sulaymon I va Hurram Sultonning oʻgʻli Shahzoda Mehmedning qizi Humashahxonim Sultonga uylangan. Bu nikohdan ular Sultanzade Abdülbaki Bey ismli oʻgʻil farzand koʻrgan[5].
Mustafo posho Semiz Ahmed poshoning oʻrniga bosh vazir lavozimini egallagach[6], hayotining soʻnggi 3 oyida, yaʼni 1580-yil 28-apreldan vafotigacha bu lavozimni egallab turgan. U Istanbuldagi Eyüp Sulton masjidi hovlisiga dafn etilgan. Uning maqbarasi meʼmor Xoʻja Sinon tomonidan loyihalashtirilgan.
Vafoti
[tahrir | manbasini tahrirlash]Lala Mustafo posho 1580-yilda Istanbulda qarigach yoki yurak xuruji oqibatida vafot etgan. Uning oʻrnini mashhur alban Koca Sinan posho egallagan.
Bolalari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Lala Mustafo posho Usmoniy malikasidan biri, Shahzoda Mehmedning qizi, Sulton Sulaymon I va Hurram sultonning nabirasi Humashahxonim Sultonning ikkinchi eri boʻlgan. Ular 1575-yil 25-avgustda turmush qurishgan. Bu nikohdan ularning Sultanzade Abdülbaki Bey ismli bir oʻgʻli dunyoga kelgan.
Merosi
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Qibrisdagi Larnaca shahrida poshoning nomi bilan atalgan koʻchalar mavjud[7]. Shuningdek, Suriyaning Damashq shahrida uning nomi bilan atalgan masjid ham bor. Kiprdagi Venetsiya rahbarlariga qilgan bosqini va shafqatsiz munosabati Papa Pius V ni Usmoniylarga qarshi Rim-katolik koalitsiyasini tuzishiga sabab boʻldi va bu 1571-yildagi Lepanto jangiga olib keldi.
Serialda
[tahrir | manbasini tahrirlash]2011–2014-yillardagi „Muhtasham yuz yil“ teleserialida Lala Mustafo poshoning obrazi aktyor Macit Capodistria tomonidan gavdalantirilgan.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Hamilton Alexander Rosskeen Gibb. The Encyclopaedia of Islam. Brill, 1992 — 721-bet.
- ↑ „Lala Mustafa Paşa kimdir?“.
- ↑ Kinross, Lord (2002). Ottoman Centuries. Harper Perennial. ISBN 978-0-688-08093-8.
- ↑ Abulafia, David. The Great Sea: A Human History of the Mediterranean. Oxford University Press, 2011 — 449-bet. ISBN 978-0199752638.
- ↑ Allahverdi, Reyhan Şahin. An Orphan Sultan: Foundations of Şehzade Mehmed's Daughter Hümasah Sultan, 2016 — 3-bet.
- ↑ „SEMİZ AHMED PAŞA“ (tr). TDV İslâm Ansiklopedisi. Qaraldi: 2023-yil 14-avgust.
- ↑ Road & Tourist Map of Larnaka. SELAS LTD.. ISBN 978-9963-566-92-1.
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Bicheno, Xyu. Yarim oy va xoch: Lepanto jangi 1571. Feniks, London, 2003-yil. ISBN 1-84212-753-5 .
- Kerri, E. Hamilton, Oʻrta er dengizidagi dengiz boʻrilari, London, 1910-yil
- Foglietta, U. Nikosiya va Famagustani qamal qilish. London: Waterlow, 1903-yil.
.svg){kind=small}
