Kugikllar

Vikipediya, ochiq ensiklopediya


Kugikllar (kuvikli, kuvichki, tsevnitsa[1], naylar, qamishlar , ukraincha: куви́ця, кувичка , свиріль) — rus va ukraincha koʻp tanali nay hisoblanadi. Kugikl naylari bir-biriga mahkamlanmaydi.[1] Ular qamish poyasidan (Kursk kugikli), soyabon oʻsimliklaridan yoki buzina poʻstlogʻidan (bryansk va kaluj kugikli) tayyorlanadi[2][3]

Umumiy tavsifi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Rusda kugikllarning ommabopligi, garchi uncha katta boʻlmasa-da, zamonaviy Bryansk, Kursk, Kaluj, Smolensk Tver va va Belgorod viloyatlarida joylashgan sharqiy slavyan aholi punktining eng qadimiy hududlaridan birini qamrab olgan[4]. „Kuvits“ nomi bilan (ukraincha: кувиціkuvitsi) Ukrainada (Chernigov viloyatida) taniqli boʻlgan.

Anʼanaga koʻra kugikllarni 3-4 nafar ijrochidan iborat boʻlgan ayollar ansamblda ijro etishgan: biri yoki ikkitasi kuy ijro etadi va bir vaqtning oʻzida oʻz ovozlari bilan naychalar tovushiga oʻxshash tovushlarni chiqaradi, qolgan ishtirokchilar ushbu ohanga mos sinxron ritmda chalishadi (zarba bilan). Quyidagicha oʻynaydilar: naychaning yuqori uchlarini ogʻizga olib kelib, uni (yoki boshini) u yoqdan-bu yoqqa siljitadilar va qisqa, ammo tez almashinadigan tovushlarni chiqarib, kesmalarning chetlariga puflaydilar.

Ruslar uchun oʻyin va uni taqiqlash vaqti qishloq xoʻjaligi taqvimi bilan belgilanadi; pichan oʻrish davrida uni doimo chalishgan.

Tuzilishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kugikllar taxminan bir xil diametrda boʻlgan turli uzunlikdagi 2-5 ta naychalar toʻplami hisoblanadi (eng kattasi 16-18 sm ga yetishi mumkin). Naylar kugi (botqoq qamishi; kursk anʼanasi)ning yetuk quruq poyasidan yoki ichi boʻsh poyali boshqa soyabon oʻsimliklaridan tayyorlanadi. Ukrainada mazkur naylar buzina, kalina yoki leshinadan tayyorlaniladi.[5] Uning yuqori ochiq uchlari bir xil darajada joylashgan, pastki qismi tananing tuguni bilan yopilgan. Asbobning naylari bir-biriga mahkamlanmagan, bu ularni kerakli sozlashga qarab oʻzgartirish imkonini beradi. Bitta ijrochining qoʻlidagi beshta nay toʻplami „juft“ deb ataladi. Har bir kugikl nayi oʻz nomiga ega (eng uzunidan boshlab): guden, podgudka, tretyaka (yoki oʻrta), chetvertaka, mizyutka. Kugikl qayerda foydalanilishiga qarab, uning nomlari farq qilishi mumkin.[6]

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Timonya

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. 1,0 1,1 Музыкальная энциклопедия 1976.
  2. Кугиклы// Русские народные инструменты Белгородской области. / сост. Горюнов Б. А., Елисеева О. В. Метод. пособие. — Белгород, 1998
  3. Музыкальные инструменты. Энциклопедия 2008.
  4. Раздел III. Традиции игры на духовых инструментах (Wayback Machine saytida 2018-01-13 sanasida arxivlangan) // Банин А. А. Категория: Русская инструментальная музыка.
  5. Kononenko Oleksіy Ukraїnska mіfologіya. Folklor, kazki, zvichaї і obryadi — Xarkіv: Folіo, 2017. — ISBN 978-966-03-7896-4 — Stranitsa 41
  6. Руднева 1975.

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • „Кугиклы“,Большая российская энциклопедия. Том 16, М., 2010 — 247 bet. 
  • „Кувиклы“,Музыкальная энциклопедия. Том 3. М.: Советская энциклопедия, 1976. 
  • „Кугиклы“,Музыкальный энциклопедический словарь. М.: Советская энциклопедия, 1990 — 283 bet. 
  • „Кугиклы“,Музыкальные инструменты. Энциклопедия. М.: Дека-ВС, 2008 — 313—314 bet. 
  • Kuvichki // Ensiklopedicheskiy slovar Brokgauza i Yefrona : v 86 t. (82 t. i 4 dop.). — SPb., 1890—1907.
  • Kuvichki // Muzikalniy slovar : v 3 t. / sost. X. Riman; dop. russkim otdelom pri sotrud. P. Veymarna i dr.; per. i vse dop. pod red. Yu. D. Engelya. — per. s 5-go nem. izd. — Moskva—Leypsig : izd. B. P. Yurgensona, 1904.
  • Банин А. А. „Свистящие инструменты“,. Русская инструментальная музыка фольклорной традиции. М.: Государственный республиканский центр русского фольклора, 1997. 
  • Бычков В. Н. „Кугиклы : [устройство и изготовление]“,. Музыкальные инструменты. М.: Аст-Пресс, 2000 — 68—73 bet. 
  • Васильев Ю.А., Широков А.С. „Кугиклы“,. Рассказы о русских народных инструментах, 2-е изд, М.: Советский композитор, 1986 — 23—24 bet. 
  • Музыкальный инструмент и человеческое тело (на материале русского фольклора). — M., 2005. — Andoza:Бсокр.
  • Вертков К. А.. Русские народные музыкальные инструменты. Л.: Музыка, 1975 — 33—36 bet. 
  • Кулаковский Л. В. „Брянские кувиклы“,. Искусство села Дорожёва. М.: Советский композитор, 1959 — 40—49 bet. 
  • Руднева А. В. „Кугиклы“,. Курские танки́ и карагоды. М.: Советский композитор, 1975 — 139—162 bet. 
  • Финдейзен Н. Ф.. Очерки по истории музыки в России. Том 1, вып. 2. М.-Л.: Государственное издательство, 1928 — 207—208 bet. 

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Kuvits // Cherkaskiy L. M. Ukraina xalq musiqa asboblari(Ukraincha) )