Kubada qishloq xoʻjaligi
Kuba qishloq xoʻjaligi bir necha yuz yillar davomida iqtisodiyotda muhim rol oʻynadi. Bugungi kunda u yalpi ichki mahsulotga (YaIM) 10% dan kam hissa qoʻshmoqda, ammo unda mehnatga layoqatli aholining taxminan 20% ishlaydi. Mamlakat yerlarining 30% ga yaqini qishloq xoʻjaligi ekinlari uchun moʻljallangan[1].
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Kubaning qishloq xoʻjaligi tarixini umuman Kuba tarixini aks ettiruvchi besh davrga boʻlish mumkin:
- Mustamlakadan oldingi Kuba (1492-yilgacha)
- Ispaniya mustamlakasi Kuba (1492—1902)
- Kuba Respublikasi (1902—1959)
- Kuba Fidel Kastro davrida, Sovet Ittifoqi parchalanishidan oldin (1959—1992)
- Maxsus davr (1993-yildan hozirgi kungacha)
Ushbu davrlarning har birida Kuba qishloq xoʻjaligi oʻziga xos toʻsiqlarga duch keldi.
1959-yil Kuba inqilobidan oldin, Kubadagi qishloq xoʻjaligi asosan AQSh iqtisodiyotiga yoʻnaltirilgan. Inqilobdan keyin inqilobiy hukumat qishloq xoʻjaligini milliylashtirdi va Sovet Ittifoqi Kuba qishloq xoʻjaliginining asosiy mahsuloti shakarqamish uchun yuqori narxlarda toʻlash va oʻgʻitlarni yetkazib berish orqali qoʻllab-quvvatladi. Shakarni sovetlar bozor narxidan besh baravar qimmatroq sotib olgan. Sitrus hosilining 95% Komekon mamlakatlariga eksport qilindi. Sovetlar Kubaga oziq-ovqat importining 63 foizini va benzinning 90 foizini yetkazib bergan[2].
1991-yilda Sovet Ittifoqi parchalanganidan keyin Kuba qishloq xoʻjaligi juda ogʻir davrni boshdan kechirdi. Qishloq xoʻjaligi mahsulotlari 1989-1994-yillarda 54% ga kamaydi. Hukumat qishloq xoʻjaligining biologik xilma-xilligini mustahkamlashni maqsad qilib, fermerlarga urugʻlarning keng navlarini taqdim etishni maqsad qilgan. 1990-yillarda hukumat oziq-ovqat ishlab chiqarishga ahamiyat berdi va kichik fermerlarga eʼtibor qaratdi[2]. 1994-yildan boshlab dehqonlarga ortiqcha mahsulotni bevosita aholiga sotish imkonini berdi. Bu oziq-ovqat taqsimoti boʻyicha davlat monopoliyasini olib tashlash uchun birinchi qadam edi[3]. Sunʼiy oʻgʻitlar va pestitsidlarning yetishmasligi tufayli Kubaning qishloq xoʻjaligi asosan organik sektorga aylandi, bu davrda organoponikos katta rol oʻynadi.
Bugungi kunda qishloq xoʻjaligi ishlab chiqarishining bir nechta shakllari mavjud, ular orasida UBPCs (Unidad Básica de Producción Cooperativa) va CPAs (Cooperativa de Producción Agropecuaria) kabi kooperativlar mavjud.
Sitrus[tahrir | manbasini tahrirlash]
Kuba greyfurt yetishtirish boʻyicha dunyoda uchinchi oʻrinda turadi. Sitrus mahsulotlarining 60% apelsin, 36% greyfurtdir. Sitrus mevalarni ishlab chiqarish va qayta ishlash Kubaning qishloq xoʻjaligidagi birinchi xorijiy sarmoyasi hisoblanadi[4]. Mahsulotlar asosan Yevropada Cubanita brendi ostida sotiladi.
Kartoshka[tahrir | manbasini tahrirlash]
Kubada kartoshka isteʼmoli yiliga 25 kg (55 lb) tani tashkil qiladi. Kartoshka asosan fri sifatida isteʼmol qilinadi. Kartoshka yetishtirish maydonlari Kubaning gʻarbiy qismida toʻplangan. Kubada yetishtiriladigan asosiy nav Désirée hisoblanadi. Urugʻlik kartoshka qisman mahalliy ishlab chiqariladi. Har yili Nyu-Brunsvik, Kanada va Gollandiyadan 40 000 metrik tonnaga yaqin urugʻlik kartoshka import qilinadi.
Tamaki[tahrir | manbasini tahrirlash]
Kuba dunyoning barcha mamlakatlari orasida tamaki ekiladigan ikkinchi yirik hududga ega. Kubada tamaki ishlab chiqarish 1990-yillarning oxiridan beri deyarli bir xil darajada saqlanib qoldi. Sigara butun dunyo boʻylab mashhur Kuba mahsulotidir va deyarli butun mahsulot eksport qilinadi[5]. Kuba tamaki ishlab chiqarish markazi Pinar del Rio provinsiyasidir . Tamaki Kuba uchun uchinchi yirik valyuta manbai hisoblanadi. Sigaradan olingan daromad 200 million dollarga baholanmoqda[6]. Kubada yetishtiriladigan tamakining 85% Milliy Kichik Fermerlar Assotsiatsiyasi aʼzolari tomonidan ishlab chiqariladi[7]. Amerika Qoʻshma Shtatlarida kubalik sigaretalar maxsus chekloviga ega, chunki ular Amerika Qoʻshma Shtatlarining Kubaga qarshi embargosiga muvofiq kontrabanda sifatida taqiqlangan. Amerikalik sayyohlarga xizmat koʻrsatadigan bir qator doʻkonlar Kanadada kuba sigaretlarni sotadi.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Britannica Online
- ↑ 2,0 2,1 „Cubaʼs agricultural revolution an example to the world“. Andrew Buncombe
- ↑ The New York Times, January 10, 1995, „Cubaʼs Agriculture Shows Improvements“
- ↑ „Archived copy“. 2008-yil 27-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 25-fevral.
- ↑ „MSN encarta“. 2009-yil 29-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ CNN: The color and complexity of Cubaʼs cigars April 9, 2007
- ↑ Sinclair, Minor „Agricultural Crisis and Transformation“,. A Contemporary Cuba Reader: Reinventing the Revolution. Rowman & Littlefield, 2007 — 158 bet. ISBN 978-0-7425-5507-5.
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Kuba qishloq xoʻjaligi: tez-tez yangilanadigan yangiliklar sayti (Wayback Machine saytida 2015-12-29 sanasida arxivlangan)
- Kuba qishloq xoʻjaligi veb-sayti
- Endryu Bunkomb Gavanadagi yaxshi hayot: Kubadagi yashil inqilob The Independent, 8 avgust 2006 yil