Kosmik nurlar quyi tizimi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Kosmik nurlar quyi tizimi (CRS yoki Kosmik nurlar tizimi)[1] NASA Voyajer dasturining Voyager 1 va Voyajer 2 kosmik kemalaridagi asbob boʻlib, u kosmik nurlarni aniqlash boʻyicha tajribadir.[2][3] CRS tarkibiga yuqori energiyali teleskop tizimi (HETS), past energiyali teleskop tizimi (LETS) va elektron teleskop (TET) kiradi.[4] U energetik zarralarni aniqlash uchun moʻljallangan va baʼzi talablar asbob ishonchli boʻlishi va etarli zaryad oʻlchamlariga ega boʻlishi kerak edi.[5] U shuningdek, Galaktika yoki Yer Quyoshidan protonlar kabi energetik zarralarni ham aniqlay oladi.[1]

CRS qizil rang bilan belgilangan
CRS diagrammasi


2019-yil holatiga koʻra, CRS ikkala Voyager kosmik kemasida ham faol qolgan asboblardan biri boʻlib, u 3-110 MeV va kosmik nurlar yadrolari 1-500 MeV/n dan elektronlarni aniqlay olishi bilan tavsiflanadi.[6] Barcha uchta tizim qattiq holat detektorlaridan foydalangan.[7] CRS har bir kosmik kemada beshta maydon va zarracha tajribalaridan biri boʻlib, maqsadlardan biri quyosh shamoli haqida chuqurroq tushunchaga ega boʻlishdir.[8] Boshqa tadqiqot ob’ektlari, shu jumladan sayyora magnitosferalaridan va quyosh tizimidan tashqaridagi elektronlar va yadrolar .[9]

Umumiy koʻrinish[tahrir | manbasini tahrirlash]

CRS pufak kamerasida yoki bulut kamerasida aniqlanishi mumkin boʻlgan juda kichik zarrachalarni aniqlaydi, bu maʼlum zarralar harakatlanayotganda qilgan izlarini koʻrsatishi mumkin, chunki ular atom oʻlchamiga qaramay kichik pufakchalarni qoʻzgʻatadi.

Ushbu tadqiqot uchun asl tadqiqot sohalari:[10]

  • kelib chiqishi va tezlanish jarayoni, hayot tarixi va yulduzlararo kosmik nurlarning dinamik hissasi,
  • kosmik nurlar manbalarida elementlarning nukleosintezi
  • sayyoralararo muhitda kosmik nurlarning harakati
  • tuzoqqa tushgan sayyoraviy energiya zarralari muhiti.

Yuqori energiyali teleskop tizimi:[4]

  • 1 dan 30 gacha atom raqamlari uchun 0,15 va 30 MeV/nuklon.
  • Elektronlar va yadrolarning anizotropiyalarini oʻlchaydi.

Elektron teleskopi (TET):

  • TET 3 dan 110 MeV gacha boʻlgan elektronlarning energiya spektrini oʻlchaydi.[4]

TET har bir detektor orasida turli qalinlikdagi volframli sakkizta qattiq holat detektoridan iborat.[11] Detektorlar va volfram qatlamlari bir-birining ustiga qoʻyilgan.[12] Volfram qatlamlari 0,56 gacha mm dan 2,34 gacha mm qalinligi va changni yutish vazifasini bajaradi. Har bir TET qattiq holat detektori 4,5-maydonga ega sm 2 va 3 ga teng mm qalinligi.[12]

CRS 1970-yillarda ishlab chiqilishi davomida minus 49 daraja F (minus 59 daraja C) haroratgacha ishlashi uchun sinovdan oʻtkazildi.[13]

Ishlash harorati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oʻzining rivojlanishi davomida CRS minus 49 daraja F (minus 45 daraja) haroratgacha ishlay oladi deb hisoblangan.[13] 2019-yilgacha asbob Voyager 1 va Voyager 2 da ishlagan, biroq 2019-yilning yozida Voyager 2 da quvvatni biroz tejash kerak edi.[13] Bu vaqtda CRS uchun isitgich oʻchirilgan, bu CRS haroratining eng past nominal ish haroratidan pastga tushishiga olib keldi.[13] Qurilma minus 74 daraja Farangeytgacha (minus 59 daraja Selsiy) sovib ketdi, lekin u hali ham bu haroratda ishlashda davom etdi.[13]

Natijalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bu 2011-2012-yillarda Voyager 1 tomonidan qayd etilgan kosmik nurlarning zarbalarini koʻrsatadi, u nihoyat Geliosferadan chiqib ketgan deb taxmin qilingan vaqt.
Voyager tomonidan 2013-yil iyun holatiga koʻra kashf etilgan tashqi Quyosh tizimining koʻrinishi [13]
Voyajer 2 2018-yil 5-noyabrda geliosferani tark etgani xabar qilingan [14]

1977-yilda geliy (He), uglerod, azot, kislorod va neonning quyosh minimal davridagi spektrlari oʻsha yili Voyagersdagi CRS asbobi yordamida oʻlchandi.[15] 1977-yildagi quyosh minimal darajasi-yil oxiriga toʻgʻri keldi va sayyoralararo, galaktik va anomal energiya spektrlarini kuzatish mumkin edi.[15]

Yorliqli diagramma, CRS oʻngdagi bomda, lekin kameralarning chap tomonida. Bu magnitometr bumini yoki plazma tajriba antennalarini koʻrsatmaydi.

Manblar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,0 1,1 Team. „OBJECTIVES“. voyager.gsfc.nasa.gov. Qaraldi: 13-yanvar 2017-yil.
  2. ↑ „NASA - NSSDCA - Experiment - Details for Voyager 2“. nssdc.gsfc.nasa.gov. Qaraldi: 13-yanvar 2017-yil.
  3. ↑ „NASA - NSSDCA - Experiment - Details for Voyager 1“. nssdc.gsfc.nasa.gov. Qaraldi: 13-yanvar 2017-yil.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 „NASA - NSSDCA - Experiment - Details“. nssdc.gsfc.nasa.gov. Qaraldi: 13-yanvar 2017-yil.
  5. ↑ Stone, E. C.; Vogt, R. E.; McDonald, F. B.; Teegarden, B. J.; Trainor, J. H.; Jokipii, J. R.; Webber, W. R. (1977). „1977SSRv...21..355S Page 355“. Space Science Reviews. 21-jild, № 3. 355-bet. Bibcode:1977SSRv...21..355S. doi:10.1007/BF00211546.
  6. ↑ JPL.NASA.GOV. „Voyager - The Interstellar Mission“. voyager.jpl.nasa.gov. Qaraldi: 13-yanvar 2017-yil.
  7. ↑ Team. „INSTRUMENTS“ (inglizcha). voyager.gsfc.nasa.gov. Qaraldi: 2-fevral 2017-yil.
  8. ↑ Evans, Ben. NASA's Voyager Missions: Exploring the Outer Solar System and Beyond. Springer Science & Business Media, 2008 — 67 bet. ISBN 978-1-85233-745-2. 
  9. ↑ Doody, Dave. Deep Space Craft: An Overview of Interplanetary Flight. Springer Science & Business Media, 2010 — 218 bet. ISBN 978-3-540-89510-7. 
  10. ↑ „NASA - NSSDCA - Experiment - Details“. nssdc.gsfc.nasa.gov. Qaraldi: 13-yanvar 2017-yil.
  11. ↑ Team. „INSTRUMENTS“ (inglizcha). voyager.gsfc.nasa.gov. Qaraldi: 2-fevral 2017-yil.
  12. ↑ 12,0 12,1 Team. „Voyager Cosmic Ray Subsystem“ (inglizcha). voyager.gsfc.nasa.gov. 2017-yil 12-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 11-fevral 2017-yil.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 13,5 „A New Plan for Keeping NASA's Oldest Explorers Going“. NASA/JPL. Qaraldi: 22-sentabr 2019-yil. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name ":0" defined multiple times with different content
  14. ↑ Brown, Dwayne; Fox, Karen; Cofield, Calia; Potter, Sean. „Release 18-115 - NASA's Voyager 2 Probe Enters Interstellar Space“. NASA (2018-yil 10-dekabr). Qaraldi: 2018-yil 10-dekabr.
  15. ↑ 15,0 15,1 C., Cummings, A.; C., Stone, E.; R., Webber, W. (15–dekabr 1984–yil). „Evidence that the anomalous cosmic-ray component is singly ionized“. Astrophysical Journal Letters. 287-jild. L99–L103-bet. Bibcode:1984ApJ...287L..99C. doi:10.1086/184407. 2017-02-11da asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 2023-05-28.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

((stub)) 

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Kosmik_nurlar_quyi_tizimi&oldid=3894494" dan olindi