Kompyuter dasturini oʻrnatish

Kompyuter dasturini oʻrnatish (yoki sozlash) (shu jumladan qurilma drayverlari va plaginlari) – dasturni bajarishga tayyorlash uchun amalga oshiriladigan jarayondir. Oʻrnatish deganda kompyuterda dasturiy taʼminot yoki apparatni ishlatishga yaroqli holga keltirish tushuniladi. Dasturiy taʼminotni oʻrnatish uchun uning yumshoq yoki raqamli nusxasi talab qilinadi. Har bir dastur va har bir kompyuter uchun oʻrnatish jarayoni farq qilishi mumkin. Shu sababli, koʻplab dasturlar (jumladan, operatsion tizimlar) oʻrnatish jarayonini osonlashtirish uchun maxsus oʻrnatuvchi dastur bilan birga keladi. Oʻrnatish yirik dasturiy taʼminotni joylashtirish jarayonining bir qismi boʻlishi ham mumkin.

Oʻrnatish jarayoni odatda kodni (dasturni) oʻrnatish fayllaridan mahalliy kompyuterga koʻchirish yoki generatsiya qilish, operatsion tizim tomonidan osonroq foydalanish uchun zarur kataloglarni yaratish, muhit oʻzgaruvchilarini sozlash, oʻrnatishni olib tashlash uchun alohida vositani taqdim etish va shu kabi amallarni oʻz ichiga oladi. Kod koʻpincha bir nechta joyga nusxalanib yoki yaratilganligi sababli, oʻchirish jarayoni shunchaki dastur papkasini oʻchirishdan iborat boʻlmaydi. Masalan, toʻliq oʻchirish uchun roʻyxatga olish kitobi yozuvlarini va boshqa tizim fayllarini oʻzgartirish yoki oʻchirish talab qilinishi mumkin.

Umumiy koʻrinish

Baʼzi dasturlar shunchaki kompyuterga nusxalanib, ishga tushirilishi mumkin. Boshqa dasturlar esa darhol ishlashga yaroqsiz boʻlgan shaklda taqdim etiladi, shu sababli ularni oʻrnatish talab qilinadi. Oʻrnatilgandan soʻng, dastur qayta-qayta ishlatilishi mumkin, uni har safar qayta oʻrnatish shart boʻlmaydi.

Dasturiy taʼminotni oʻrnatish jarayonida bajariladigan asosiy operatsiyalar:

• Tizim talablari bajarilishini tekshirish;
• Dasturiy taʼminotning mavjud versiyalarini aniqlash;
• Dastur fayllari va papkalarini yaratish yoki yangilash;
• Konfiguratsiya fayllari, Windows roʻyxatga olish kitobi yozuvlari yoki muhit oʻzgaruvchilarini sozlash;
• Dasturiy taʼminotni foydalanuvchiga qulay shaklda taqdim etish (havolalar, yorliqlar yoki xatchoʻplar yaratish);
• Daemon xizmatlarini (Unix tizimlarida) yoki Windows xizmatlarini sozlash;
• Mahsulotni faollashtirish;
• Dasturiy taʼminotni yangilash.

Baʼzi dasturlar oʻrnatish jarayonida foydalanuvchidan turli maʼlumotlarni kiritishni talab qiladi. Bundan tashqari, ayrim oʻrnatuvchilar foydalanuvchilarni reklama dasturlari, asboblar paneli yoki boshqa keraksiz dasturlarni oʻrnatishga undashi mumkin.

Diqqat qilish lozim

Baʼzi kompyuter dasturlari oʻrnatishni talab qilmaydi. Bu DOS, Mac OS, Atari TOS va AmigaOS kabi eski tizimlar uchun odatiy hol edi. Tizimlarning murakkablashishi va qattiq disklardan foydalanish kengayishi bilan oʻrnatish jarayoni zarur boʻlib qoldi.

Oʻrnatishni talab qilmaydigan zamonaviy ilovalar koʻchma ilovalar deb nomlanadi, chunki ular turli kompyuterlarda ishlashi mumkin. Xuddi shunday, koʻchma operatsion tizimlar ham mavjud boʻlib, ular CD, DVD, USB flesh-disk yoki tarmoq orqali yuklanishi mumkin.

Turlari

Interaktiv oʻrnatish

Windows tizimlarida keng tarqalgan oʻrnatish turi boʻlib, foydalanuvchi oʻrnatish jarayonida turli tanlovlarni bajaradi (masalan, shartnomani qabul qilish, oʻrnatish joyini tanlash, parol yoki faollashtirish kodini kiritish). Grafik interfeys orqali boshqariladigan oʻrnatish vositalari ushbu jarayonda keng qoʻllaniladi.

Koʻrinmas oʻrnatish

Jarayon davomida xabar yoki oynalar koʻrsatmaydigan oʻrnatish turi. Bu usul yirik tashkilotlarda dasturlarni avtomatik ravishda joylashtirish uchun ishlatilishi mumkin. Shuningdek, zararli dasturlar ham ushbu usuldan foydalanishi mumkin.

Qarovsiz oʻrnatish

Oʻrnatish jarayoni foydalanuvchi ishtirokisiz amalga oshiriladigan usul. Bu usul, asosan, yirik korxonalarda yoki server muhitlarida qoʻllaniladi.