Komintern
Kommunistik Internatsional (Komintern, III Internatsional) - 1919-1943-yillarda turli mamlakatlarning kommunistik partiyalarini birlashtirgan xalqaro tashkilot.
Tashkilotning shiori: "butun dunyodagi ishchilar Ittifoqi, barcha mamlakatlarda Sovet hokimiyatini o'rnatishga intilmoqda"[1]
"Kommunistik va ishchi partiyalarning xalqaro uchrashuvi" tashkilotning vorisi bo'ldi.
Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]
Uchinchi Internatsional tuzish masalasi birinchi jahon urushining boshlanishi bilan paydo bo'ldi chunki ikkinchi Internatsional rahbarlar urushayotgan davlatlar hukumatlarini qo'llab-quvvatladilar. V.I. Lenin 1-noyabr 1914da chop etilgan RSDIP Markaziy qo'mitasining "urush va Rossiya ijtimoiy demokratiyasi" manifestida yangi Internatsional tashkilot yaratish masalasini ko'targan.
Komintern 4-mart 1919-yilida RKP(b) va uning rahbari Vladimir Lenin tashabbusi bilan sotsializm g'oyalarini rivojlantirish va tarqatish uchun tashkil etilgan.[2]
Komintern kongresslari[tahrir | manbasini tahrirlash]
I.[tahrir | manbasini tahrirlash]
1919-yil mart oyida Moskvada bo'lib o'tdi. Dunyoning 21 mamlakatidan 35 partiya va guruhlardan 52 vakil ishtirok etdi.
II.[tahrir | manbasini tahrirlash]
Petrogradda 19-iyul — 7-avgust 1920 bo'lib o'tdi. Kongress kommunistik harakatning strategiyasi va taktikasi, masalan, milliy ozodlik harakatida kommunistik partiyalarning ishtirok etish shakllari, Komintern partiyasini qabul qilish shartlari, Komintern nizomi va boshqalar haqida bir qator qarorlar qabul qildi.
III.[tahrir | manbasini tahrirlash]
Moskva, 22-iyun-12-iyul 1921; 103 partiyadan va tashkilotlardan 605 delegat ishtirok etdi.
IV.[tahrir | manbasini tahrirlash]
1922-yil noyabr-dekabr; dunyoning 58 mamlakatidan 66 partiyadan va tashkilotlardan 408 delegat ishtirok etdi. Kongress qarori bilan Inqilob kurashchilariga xalqaro yordam tashkilot tuzildi.
V.[tahrir | manbasini tahrirlash]
1924-yil iyun-iyul oylarida u Evropada inqilobiy harakatlarning mag'lubiyati asosida milliy kommunistik partiyalarni bolshevizatsiya qilish va ularning taktikasini qabul qildi.
VI.[tahrir | manbasini tahrirlash]
1928-yil iyul-sentabr. Kongress jahon-siyosiy vaziyatni jahon iqtisodiy inqirozi va sinfiy kurashning kuchayishi bilan ajralib turadigan yangi bosqichga o'tish davri sifatida baholadi, sotsial-fashizm va kommunistlarning chap va o'ng ijtimoiy demokratlar bilan siyosiy hamkorligining mumkin emasligi haqidagi tezisni ishlab chiqdi, Kommunistik xalqaro dastur va Nizomni qabul qildi.
VII.[tahrir | manbasini tahrirlash]
1935-yil 25-iyul-20-avgust. Uchrashuvlarning asosiy mavzusi o'sib borayotgan fashistik tahdidga qarshi kurashda kuchlarni birlashtirish masalasini hal qilish edi. Turli siyosiy yo'nalishdagi ishchilar faoliyatini muvofiqlashtirish organi sifatida yagona ishchi front tashkil etildi.
Kominternni tarqatish[tahrir | manbasini tahrirlash]
Komintern 1943-yil 15-mayda rasman tarqatib yuborildi. Kominternni tarqatib yuborish aslida Gitlerga qarshi koalitsiyaning g'arbiy ittifoqchilarining Evropada Germaniyaga qarshi ikkinchi jabhasini ochish talabi edi. E'lon G'arb mamlakatlarida, ayniqsa AQShda ijobiy qabul qilindi va bu mamlakatlarning Sovet Ittifoqi bilan munosabatlarini mustahkamlashga olib keldi. Stalin tarqatib yuborish zarurligini himoya qildi:
"Tajriba shuni ko'rsatdiki, Marks va Lenin davrida dunyodagi barcha mamlakatlarning ishchi harakatini bitta xalqaro markazdan boshqarish mumkin emas. Ayniqsa, urush sharoitida, Germaniya, Italiya va boshqa mamlakatlardagi kommunistik partiyalar o'z hukumatlarini ag'darib tashlash va mag'lubiyat taktikasini amalga oshirish vazifalariga ega bo'lsa, SSSR, Angliya va Amerika kommunistik partiyalari va boshqalar, aksincha, dushmanni tezda mag'lub etish uchun o'z hukumatlarini har tomonlama qo'llab-quvvatlash vazifalariga ega. Qarorni bekor qilishning yana bir sababi bor, bu qarorda qayd etilmagan. Komintern - ga kiritilgan kommunistik partiyalar, ular chet el davlatining agentlari ekanliklarini soxta ravishda ayblashadi va bu ularning ommaga ishlashiga to'sqinlik qiladi. Kominternni tarqatib yuborish bilan, bu qozon kartasi dushmanlarning qo'lidan uriladi. Qabul qilingan qadam, shubhasiz, kommunistik partiyalarni milliy ishchi partiyalar sifatida kuchaytiradi va shu bilan birga sovet Ittifoqi asosiga ega bo'lgan ommaning xalqaroligini mustahkamlaydi"
Kominternni tarqatib yuborish, na Politbyuro, na ki sobiq rahbariyati dunyodagi kommunistik harakatni boshqarish va boshqarishdan voz kechmoqchi emas edi. Ular faqat ba'zi noqulayliklar va xarajatlarni keltirib chiqaradigan reklamalardan qochishga harakat qilishdi. Komintern o'rniga Kompartiyaning Markaziy qo'mitasida Georgiy Dimitrov boshchiligidagi xalqaro axborot bo'limi tashkil etildi va urushdan keyin Kominform tashkil etildi.[3]
Komintern arxivi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Komintern arxivi Rossiya davlat ijtimoiy-siyosiy tarix arxivida, Moskva, st. Bolshaya Dmitrovka,15. 80 dan ortiq partiyalar, 90 tilda hujjatlar haqida hisobot mavjud, ammo asosiy ishchi til nemis edi.
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Ленин, В. И. III, Коммунистический Интернационал : [Речь, записанная на граммофонной пластинке] // Полное собрание сочинений : в 55 т. / В. И. Ленин ; Ин-т марксизма-ленинизма при ЦК КПСС. — 5-е изд. — М.: Гос. изд-во полит. лит., 1969. — Т. 38 : Март — июнь 1919. — С. 230—231.
- ↑ http://docs.historyrussia.org/ru/nodes/151778-postanovlenie-o-konstituirovanii-kommunisticheskogo-internatsionala-4-marta-1919-gН. П. ИнфоРост. Постановление о конституировании Коммунистического Интернационала (4 марта 1919 г.). docs.historyrussia.org.
- ↑ Почему Сталин распустил Коминтерн? | АНТИСОВЕТСКАЯ ЛИГА. http://maxpark.com/community/4375/content/1771945 Дата обращения: 20 сентября 2018. Архивировано 20 сентября 2018 года.