Koʻrsatkich barmogʻi

Koʻrsatkich barmogʻi (shuningdek, koʻrsatkich barmogʻi^[1] , birinchi barmoq^[2] , ikkinchi barmoq^[3] , koʻrsatkich barmogʻi, tetik barmogʻi, digitus secundus, digitus II va boshqa koʻplab atamalar ham yuritiladi) inson qoʻlining ikkinchi barmogʻidir. Bosh barmogʻi va oʻrta barmoq oʻrtasida joylashgan. Bu odatda qoʻlning eng epchil va sezgir barmogʻidir. U oʻrta barmoqdan va uzuk barmogʻidan qisqaroq yoki uzunroq boʻladi (barmoqlar nisbatiga qarang).

Kelib chiqishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

"Koʻrsatkich barmogʻi" asil holicha „koʻrsatuvchi barmoq“ degan maʼnoni anglatadi, xuddi shu lotincha manbadan uning anatomik nomlari „koʻrsatkich barmogʻi“ va „ikkinchi raqam“dir.

Koʻrsatkich barmogʻi uchta falanj suyagiga ega. U hech qanday mushaklarni oʻz ichiga olmaydi, lekin tendonlarning suyaklarga biriktirilishi orqali qoʻlning mushaklari tomonidan boshqariladi.

Foydalanilishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Vertikal tutilgan yolgʻiz koʻrsatkich barmogʻi koʻpincha 1 raqamini ifodalash uchun ishlatiladi (barmoqlarni sanash madaniyatlarda farq qilishi mumkin). Bu barmoq maslahat imo-ishorasi boʻlishi ham mumkin. Qo‘l kaftini tashqariga chiqarib, bosh va o‘rta barmoqlar teginish bilan Amerika imo-ishora tili alifbosidagi d harfini ifodalaydi.

Ishora belgisi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Koʻrsatkich barmogʻi bilan ishora qilish narsani, shaxsni, joyni yoki ob’ektni koʻrsatish yoki aniqlash uchun ishlatilishi mumkin^[4].

Taxminan bir yoshga toʻlgan chaqaloqlar oʻz fikrlarni, shu jumladan qiziqish, istak va maʼlumotni bildirishni boshlaydilar. Inson chaqaloqlarida ishora qilish aql nazariyasini yoki boshqa odamlar nima oʻylayotganini tushunish qobiliyatini namoyish qilishi mumkin. Bu imo-ishora inson tilining rivojlanishi uchun asos boʻlishi mumkin.

Primatlar oʻz fikirlarini boshqalarga yetkazib bera olmaydi. Shuning uchun ular ishora tilidan foydalanishadi^[5]. Boshqa hayvonlar yaʼni, korvidlar, itlar^[6] va fillar ^[7] barmoq bilan ishora qilishni tushunishadi.

Baʼzi madaniyatlarda, xususan, Janubi-Sharqiy Osiyodagi Malayziya va Yavada^[8] koʻrsatkich barmogʻi bilan ishora qilish qoʻpol hisoblanadi, shuning uchun uning oʻrniga bosh barmoqni ishlati.

Islomda koʻrsatkich barmogʻi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Islomda koʻrsatkich barmogʻini koʻtarish tavhidni (taẘḥīd) bildiradi, yaʼni Xudoning yagonaligini bildiradi. Alloh taoloning birligini ifodalash uchun ishlatiladi („Allohdan o‘zga iloh yo‘q“).

Arab tilida koʻrsatkich barmoq musabbiha (musabđḥḩ) deb ataladi, asosan al-musabbiha (ạl̊musabđḥḩ) deb ataladi. Baʼzan as-sabbāha (ạlsabّạḥḩ) shaklida ham ishlatiladi^[9]^[10]. Arab tilidagi koʻrsatkich barmogʻi soʻzi bilan bir xil maʼnoga ega boʻlgan arab tilidagi sabaḥa feʼli " Subhana Alloh " (sub̊ḭạna ạllh) deyish orqali Xudoni ulugʻlash yoki ulugʻlash maʼnosini bildiradi.

Qadimgi astronomiyada koʻrsatkich barmogʻ[tahrir | manbasini tahrirlash]

GPS va kompas paydo boʻlishidan oldin, qadimgi odamlar tungi vaqtda yulduzlar yordamida ob’ektlarning yoʻnalishini belgilash uchun koʻrsatkich barmogʻidan foydalanganlar^[11].

Sanʼatdagi imo-ishoralar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Koʻrsatkich barmogʻi yuqoriga qaralganlihi, taʼlim hokimiyatining belgisidir. Bu Rafael tomonidan Afina maktabida Platonning tasvirida koʻrsatilgan^[12].

Plato detail from the School of Athens — Platon, Afina maktabining tafsiloti, Rafael, 1509 yil

Zamonaviy badiiy konventsiyada tomoshabinga ishora qiluvchi koʻrsatkich barmoq buyruq yoki chaqiruv shaklida boʻladi. Buning ikkita mashhur misoli — Birinchi jahon urushi paytida Buyuk Britaniya va Qoʻshma Shtatlar tomonidan qoʻllanilgan ishga olish plakatlaridir.

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Raqamlar nisbati, koʻrsatkich va halqa barmogʻining qiyosiy uzunligi va bachadondagi androgen darajasi
Extensor indisis mushaklari
Barmoq (aniqlash)
Indeks (tipografiya)

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ „forefinger - definition of forefinger in English | Oxford Dictionaries“. Oxford Dictionaries | English. 2016-yil 25-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 8-iyun.
↑ „first finger - definition of first finger in English | Oxford Dictionaries“. Oxford Dictionaries | English. 2017-yil 25-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 8-iyun.
↑ „second finger“. Medical Dictionary. Qaraldi: 2022-yil 17-avgust.
↑ Gary Imai. „Gestures: Body Language and Nonverbal Communication“. 2010-yil 31-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 12-noyabr.
↑ Day. „Research on babies and pointing reveals the action's importance“. Slate (2013-yil 26-mart). Qaraldi: 2013-yil 25-aprel.
↑ Kirchhofer, Katharina C.; Zimmermann, Felizitas; Kaminski, Juliane; Tomasello, Michael (2012). "Dogs (Canis familiaris), but Not Chimpanzees (Pan troglodytes), Understand Imperative Pointing". PLOS ONE 7 (2): e30913. doi:10.1371/journal.pone.0030913. PMID 22347411. PMC 3275610. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=3275610.
↑ Goodman, M.; Sterner, K. N.; Islam, M.; Uddin, M.; Sherwood, C. C.; Hof, P. R.; Hou, Z. C.; Lipovich, L. et al. (2009). "Phylogenomic analyses reveal convergent patterns of adaptive evolution in elephant and human ancestries". Proceedings of the National Academy of Sciences 106 (49): 20824–9. doi:10.1073/pnas.0911239106. PMID 19926857. PMC 2791620. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=2791620.
↑ Scott, David Clark. „A Thumb Points the Way in Java“. The Christian Science Monitor (1990-yil 12-aprel). „...figures in some reliefs can be seen pointing - with their thumbs. "Pointing with the index finger is a terrible thing to do. It means death or violence. People used their thumb for polite pointing and it's still the same today, notes Jan Fontein, curator of the exhibition of ancient Indonesian sculpture sponsored by Mobil Indonesia...“.
↑ Drißner, Gerald. Islam for Nerds - 500 Questions and Answers. Berlin: createspace, 2016 — 521 bet. ISBN 978-1530860180.
↑ „What does it mean when a Muslim raises the index-finger?“ (en-US). Arabic for Nerds (2016-yil 31-dekabr). 2019-yil 18-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 18-iyul.
↑ „Using The Stars For Direction, Latitude, And Time“. Astronomy Trek (2012-yil 29-noyabr). Qaraldi: 2022-yil 26-oktyabr.
↑ Brusati, Celeste. The Authority of the Word: Reflecting on Image and Text in Northern Europe, 1400-1700. Brill, Nov 11, 2011 — 168 bet. ISBN 978-9004215153.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Media related to Index fingers at Wikimedia Commons

[1] „forefinger - definition of forefinger in English | Oxford Dictionaries“. Oxford Dictionaries | English. 2016-yil 25-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 8-iyun.

[2] „first finger - definition of first finger in English | Oxford Dictionaries“. Oxford Dictionaries | English. 2017-yil 25-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 8-iyun.

[3] „second finger“. Medical Dictionary. Qaraldi: 2022-yil 17-avgust.

[Imai-4] Gary Imai. „Gestures: Body Language and Nonverbal Communication“. 2010-yil 31-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 12-noyabr.

[Day-5] Day. „Research on babies and pointing reveals the action's importance“. Slate (2013-yil 26-mart). Qaraldi: 2013-yil 25-aprel.

[pmid22347411-6] Kirchhofer, Katharina C.; Zimmermann, Felizitas; Kaminski, Juliane; Tomasello, Michael (2012). "Dogs (Canis familiaris), but Not Chimpanzees (Pan troglodytes), Understand Imperative Pointing". PLOS ONE 7 (2): e30913. doi:10.1371/journal.pone.0030913. PMID 22347411. PMC 3275610. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=3275610.

[7] Goodman, M.; Sterner, K. N.; Islam, M.; Uddin, M.; Sherwood, C. C.; Hof, P. R.; Hou, Z. C.; Lipovich, L. et al. (2009). "Phylogenomic analyses reveal convergent patterns of adaptive evolution in elephant and human ancestries". Proceedings of the National Academy of Sciences 106 (49): 20824–9. doi:10.1073/pnas.0911239106. PMID 19926857. PMC 2791620. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=2791620.

[8] Scott, David Clark. „A Thumb Points the Way in Java“. The Christian Science Monitor (1990-yil 12-aprel). „...figures in some reliefs can be seen pointing - with their thumbs. "Pointing with the index finger is a terrible thing to do. It means death or violence. People used their thumb for polite pointing and it's still the same today, notes Jan Fontein, curator of the exhibition of ancient Indonesian sculpture sponsored by Mobil Indonesia...“.

[:0-9] Drißner, Gerald. Islam for Nerds - 500 Questions and Answers. Berlin: createspace, 2016 — 521 bet. ISBN 978-1530860180.

[10] „What does it mean when a Muslim raises the index-finger?“ (en-US). Arabic for Nerds (2016-yil 31-dekabr). 2019-yil 18-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 18-iyul.

[11] „Using The Stars For Direction, Latitude, And Time“. Astronomy Trek (2012-yil 29-noyabr). Qaraldi: 2022-yil 26-oktyabr.

[12] Brusati, Celeste. The Authority of the Word: Reflecting on Image and Text in Northern Europe, 1400-1700. Brill, Nov 11, 2011 — 168 bet. ISBN 978-9004215153.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]