Kichik Antanta

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Kichik Antanta 1920-1921-yillarda tuzilgan Chexoslovakiya, Ruminiya va Yugoslaviya ittifoqidir. Ittifoqning maqsadi Vengriya irredentizmini toʻxtatish, shuningdek, Avstriya yoki Vengriyada Gabsburg monarxiyasining qayta tiklanishiga yoʻl qoʻymaslik edi.

Kichik Antantaga aʼzo davlatlar

Shakllanishi

Kichik Antantani tashkil etgan ittifoqchilar konvensiyalari quyidagicha imzolandi:

  • Chexoslovakiya va Ruminiya oʻrtasidagi shartnoma 1921-yil 23-aprelda Buxarestda imzolangan[1].  1921-yil 27-mayda Buxarestda ratifikatsiya yorliqlari almashildi. Shartnoma 1923-yil 7-may[2],  1926-yil 13-iyun[3],  va 1929-yil 21-mayda[4] qoʻshimcha protokollar imzolangan.
  • Serb, xorvat va slovenlar qirolligi hamda Ruminiya oʻrtasidagi shartnoma 1921-yil 7-iyunda Belgradda imzolangan[5].  Shartnoma 1929-yil 21-maydagi qoʻshimcha protokol bilan uzaytirildi[6].
  • Chexoslovakiya va Serblar, xorvatlar va slovenlar qirolligi oʻrtasidagi shartnoma 1922-yil 31-avgustda Belgradda imzolangan[7].   1929-yil 21-mayda imzolangan qoʻshimcha protokollar bilan uzaytirildi[8][9].

Qayd etilgan konvensiyalar 1920-yil 14-avgustdagi shartnoma bilan deyarli bir xil shartlarni oʻz ichiga olgan. Yana Vengriya tomonidan maʼlum bir shartga qarshi asossiz hujum sodir boʻlgan taqdirda, boshqa tomonlar oʻzaro yordam koʻrsatishi kerakligi taʼkidlandi. Bundan tashqari, shartnomalar imzolanishi kerak boʻlgan maxsus harbiy konvensiya orqali oʻzaro yordamni belgilab berdi. Bunday konvensiya kuchga kirgunga qadar vaqtinchalik choralar koʻrilishi kerak edi. Kichik Antantaga aʼzo davlatlar ham Vengriyaga nisbatan tashqi siyosatda hamkorlik qilishga vaʼda berishdi.


Ushbu ittifoq Kichik Antantaning uchta aʼzosining har biri bilan harbiy shartnomalar imzolagan Fransiya tomonidan qoʻllab-quvvatlandi. Fransiya uchun Kichik Antanta Germaniya bilan qurolli mojaro yuzaga kelgan taqdirda ikkinchi frontni ochishga imkon berdi.

Ittifoqning dastlabki maqsadlari vaqt oʻtishi bilan ahamiyatsiz boʻlib qoldi. Vengriya qurolli kuchlari Kichik Antantaning uchta davlatining birlashgan harbiy kuchidan past edi. Avstriya yoki Vengriyada ham monarxiyaning tiklanishi yil sayin kamayib bordi.

Shuningdek, vaqt o‘tishi bilan ishtirokchi davlatlar o‘rtasida tashqi tahdid qayerdan kelib chiqishi borasida qarashlarda tafovutlar paydo bo‘ldi. Chexoslovakiya fashistlar Germaniyasining hujumidan qoʻrqib, prezident Edvard Benesh boshchiligida Sovet Ittifoqi bilan yaqinlashishga kirishdi. Ruminiya SSSRni oʻzining milliy xavfsizligi va hududiy yaxlitligiga potensial tahdid sifatida qaradi. Aleksandr Averesku Ruminiya Bosh vaziri bo‘lganidan keyin Ruminiya o‘zining tashqi siyosatida Italiya va Germaniyaga eʼtibor qarata boshladi. Yugoslaviya fashistik Italiyaning hududiy daʼvolaridan qoʻrqib, koʻp masalalarda nemisparast siyosat yurita boshladi. Yugoslaviya va Ruminiya 1934-yilda Bolqon Antantasining harbiy-siyosiy ittifoqiga Chexoslovakiya ishtirokisiz kirdilar. Taxmin qilish mumkinki, Bolqonda barqarorlik va chegaralarning daxlsizligi masalasi Yugoslaviya va Ruminiya uchun Chexoslovakiyaning milliy xavfsizligidan muhimroq edi. Kichik Antanta 1939-yilda parchalana boshladi va nihoyat 1941-yilda Myunxen shartnomasi va Yugoslaviyaning boʻlinishi natijasida tugatildi.

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Text in League of Nations Treaty Series, vol. 6. pp. 216-219.
  2. ↑ Text in League of Nations Treaty Series, vol. 18, pp. 82-83.
  3. ↑ Text in League of Nations Treaty Series, vol. 54, pp. 254-255.
  4. ↑ Text in League of Nations Treaty Series, vol. 96, pp. 308-309.
  5. ↑ Text in League of Nations Treaty Series, vol. 54, pp. 258-265.
  6. ↑ Text in League of Nations Treaty Series, vol. 98, pp. 222-223.
  7. ↑ Text in League of Nations Treaty Series, vol. 13, pp. 232-235.
  8. ↑ Text in League of Nations Treaty Series, vol. 87, pp. 310-311.
  9. ↑ Text in League of Nations Treaty Series, vol. 94, pp. 54-55.

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Douling, Mariya, 2002 yil. Chexoslovakiya . Nyu-York, NY: Oksford universiteti nashriyoti.
  • Fink, Kerol, Axel Frohn va Yurgen Xaydeking, 2002 yil. 1922 yilda Genuya, Rapallo va Evropaning qayta tiklanishi . Kembrij, Buyuk Britaniya: Kembrij universiteti nashriyoti.
  • Gilbert, Feliks va Devid Kley Larj, 1991 yil. Evropa davrining oxiri, 1890 yildan hozirgi kungacha . Dunyo boʻylab 4-nashr. Chexiya Respublikasida 1-nashr. Praga: Mlada fronta.
  • Glazgo, Jorj, 1926 yil. Dousdan Lokarnogacha; 1924-1925 yillardagi Yevropa diplomatiyasidagi muhim yutuqning muhim rekordi . Ayer nashriyoti.
  • Gordon, Kreyg A. va Feliks Gilbert (tahrirlar), 1994 yil. Diplomatlar, 1919-1939 . Princeton, NJ: Princeton University Press.
  • Nalevka, Vladimir, 2000 yil. Yigirmanchi asrdagi jahon siyosati (I.) [Světová politika ve 20. století (I.)]. 1-nashr. Praga: Ales Skrivan.
  • Osmanchik, Edmund Yanvar, 2002 yil. Birlashgan Millatlar Tashkiloti entsiklopediyasi va xalqaro shartnomalar . Nyu-York, Nyu-York: Routledge.
  • Kichik Antanta tashkiloti pakti . In: Recueil des traites SDN, v. CXXXIX, p. 233. https://web.archive.org/web/20071231163624/http://www.mfa.gov.yu/History/poa_e.html dan mavjud
  • Protheroe, Jerald J., 2006 yil. Yangi Yevropada xavfsizlikni izlash . Nyu-York, Nyu-York: Routledge.
  • Ragsdeyl, Xyu, 2004 yil. Sovetlar, Myunxen inqirozi va Ikkinchi Jahon urushining boshlanishi . Kembrij, Buyuk Britaniya: Kembrij universiteti nashriyoti.
  • Spielvogel, Jekson J., 2005 yil. Gʻarb tsivilizatsiyasi: II jild: 1500 yildan beri . Tomson Wadsworth.
  • Zeman, Zbynek va Antonin Klimek, 1997 yil. Edvard Benesning hayoti 1884-1948: Tinchlik va urushda Chexoslovakiya . Oksford, Buyuk Britaniya: Oksford universiteti nashriyoti.
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Kichik_Antanta&oldid=3749733" dan olindi