Kontent qismiga oʻtish

Kanon huquqi

Vikipediya, erkin ensiklopediya
XI asrga oid kanon huquqiga doir asar — Burchard of Wormsning Decretum kitobi sahifalarining tasviri. Bu asar cherkov huquqi bo‘yicha yozilgan muhim manbalardan biri hisoblanadi.

Kanon huquqi (qadimgi yunoncha: κανών – chizgʻich, meʼyor, qoida) – nasroniy diniy tashkiloti yoki cherkov hamda uning aʼzolari boshqaruvi uchun cherkov yurisdiksiyasi tomonidan qabul qilingan nizom va qoidalarning majmuasidir[1].

Kanon huquqi ichki cherkov qonunlari yoki faoliyatni tartibga soluvchi siyosatni oʻz ichiga oladi va u quyidagi diniy anʼanalarda qoʻllanadi: Rim-katolik cherkovi (Lotin cherkovi hamda Sharqiy katolik cherkovlari), Sharqiy pravoslav cherkovlari, Qadimgi pravoslav cherkovlari hamda Anglikan hamjamiyatidagi alohida milliy cherkovlar[1]. Ushbu cherkov huquqining qanday shaklda qabul qilinishi, talqin etilishi va baʼzan sud tartibida koʻrib chiqilishi bu toʻrt yoʻnalishning har birida sezilarli darajada farq qiladi. Uchala asosiy anʼanada ham kanon dastlab cherkov kengashi tomonidan qabul qilingan qoida boʻlib, keyinchalik kanon huquqining poydevorini tashkil etgan[2].

Etilmologiyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kanon soʻzi yunoncha κανών[3], arabcha qaanoon / قانون, ibroniycha kaneh / קָנֶה soʻzlaridan kelib chiqqan boʻlib, ularning barchasida „toʻgʻri chiziq“, „meʼyor“, „qoida“ yoki „oʻlchov“ maʼnosini anglatadi. Ushbu ildiz soʻzlarning dastlabki maʼnosi „qamish“ bilan bogʻliq boʻlib, ingliz tilidagi cane („qamish tayoq“) soʻzining roman tillaridagi ajdodlari bilan ham aloqador[4][5][6].

IV asrda (325-yil) boʻlib oʻtgan Birinchi Nikeya Kengashi qarorlarida „kanon“ termini cherkovning intizomiy choralarini ifodalash uchun qoʻllangan. Yunon tilida κανών aynan „qoida“ yoki „meʼyor“ degan maʼnoni bildiradi. Dastlabki davrlardanoq cherkov tomonidan qabul qilingan kanonlar bilan davlat tomonidan chiqarilgan qonunlar oʻrtasida aniq farq boʻlgan[7].

  1. 1,0 1,1 „CATHOLIC ENCYCLOPEDIA: Canon Law“. www.newadvent.org. Qaraldi: 2024-yil 28-oktyabr.
  2. Wiesner-Hanks, Merry. Gender in History: Global Perspectives. Wiley Blackwell, 2011 — 37-bet. 
  3.  Chisholm, Hugh, ed. (1911) "Canon" Encyclopædia Britannica (11chi nashri) Cambridge University Press 
  4. BENET, SULA „Columbus Qaneh/Kaneh Bosm קנה בשם Cannabis Ministry“. Alignable. Cannabis and Culture," Rubin, Vera & Comitas, Lambros, (eds.) 1975. 39-49. Qaraldi: 2024-yil 6-aprel.
  5. „2583. kanón“. Biblehub. Qaraldi: 2024-yil 16-aprel.
  6. Szczesny, Mike „[Greek κανών (kanōn), [Latin] regulae“]. Resounding The Faith (2018-yil 29-iyul). Qaraldi: 2024-yil 16-aprel.
  7. Metz, René (1960). "What Is Canon Law?". The Twentieth Century Encyclopedia of Catholicism, Section VIII: The Organization of the Church.. 80. New York: Hawthorn Books Inc. 

Qoʻshimcha oʻqish uchun

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Baker, J. H. An Introduction to English Legal History, 4th edn. London: Butterworths, 2002. ISBN 0-406-93053-8
  • Beal, John P., James A. Coriden, & Thomas J. Green. New Commentary on the Code of Canon Law. New York: Paulist Press, 2000.
  • Brundage, James A. The Medieval Origins of the Legal Profession: Canonists, Civilians, and Courts. Chicago: University of Chicago Press, c2008.
  • Brundage, James A. Medieval Canon Law. London/New York: Longman, 1995.
  • Coriden, James A. An Introduction to Canon Law, 3rd edn., revised & updated. New York: Paulist Press, 2019.
  • Coriden, James A., Thomas J. Green, & Donald E. Heintschel, eds. The Code of Canon Law: A Text and Commentary. New York: Paulist Press, 1985.
  • Coughlin, John J., O. F.M. Canon Law: A Comparative Study with Anglo-American Legal Theory. Oxford: Oxford University Press, 2010.
  • Della Rocca, Fernando. Manual of Canon Law. Trans. by Rev. Anselm Thatcher, O. S. B. Milwaukee: The Bruce Publishing Company, 1959.
  • The Episcopal Church. Constitution and Canons, together with the Rules of Order for the Government of the Protestant Episcopal Church in the United States of America, otherwise known as The Episcopal Church. New York: Church Publishing, Inc., 2006.
  • Hartmann, Wilfried & Kenneth Pennington, eds. The History of Medieval Canon Law in the Classical Period, 1140-1234: From Gratian to the Decretals of Pope Gregory IX. Washington, D. C.: The Catholic University of America Press, 2008.
  • Hartmann, Wilfried & Kenneth Penningon, eds. The History of Byzantine and Eastern Canon Law to 1500. Washington, D. C.: The Catholic University of America Press, 2011.
  • R. C. Mortimer. Western Canon Law. London: A. and C. Black, 1953.
  • A Guide to the Eastern Code: A Commentary on the Code of Canons of the Eastern Churches. Rome: Oriental Institute Press, 2002. ISBN 9788872103364. 
  • Robinson, O. F., T. D. Fergus, & W. M. Gordon. European Legal History, 3rd edn. London: Butterworths, 2000. ISBN 0-406-91360-9
  • Ulanov, M. S., Badmaev, V. N., Holland, E. C. Buddhism and Kalmyk Secular Law in the Seventeenth to Nineteenth Centuries. Inner Asia. no. 19. P. 297–314.
  • Wagschal, David. Law and Legality in the Greek East: The Byzantine Canonical Tradition, 381–883. Oxford: Oxford University Press, 2015.
  • Witte, John Jr. & Frank S. Alexander, eds. Christianity and Law: An Introduction. Cambridge: Cambridge University Press, 2008.
  • Hovhannes, Otsnetsi. The book of canon law. Burbank: Western Diocese of the Armenian Church, 2010.  On Armenian Oriental canon law.

Katolik

Anglikan