Kanada — Rossiya munosabatlari
 | |
 Kanada |
 Rossiya |
| Diplomatik vakolatxona | |
| Kanada elchixonasi Moskvada. | Rossiya elchixonasi Ottavada. |
| Elchixona | |
| Kanadaning Rossiyadagi elchisi Alison LeClaire | Rossiyaning Kanadadagi elchisi Alexander Darchiev. |
Kanada — Rossiya munosabatlari Kanada va Rossiya oʻrtasidagi diplomatik munosabatlardir.
Mamlakatni taqqoslash[tahrir | manbasini tahrirlash]
 Kanada
|
 Rossiya
| |
|---|---|---|
| Bayroq | 
|
|
| Gerb | 
|
|
| Maydoni | 9,984,670 km2 | 17,098,246 km2 |
| Aholisi | 37,894,799 | 146,745,098 |
| Aholi zichligi | 3.9/km2 | 8.4/km2 |
| Poytaxti | Ottava | Moskva |
| Katta shahri | Toronto | Moskva |
| Boshqaruv shakli | Federal parlament konstitutsiyaviy monarxiya | Federal yarim prezidentlik konstitutsiyaviy respublika |
| Birinchi davlat rahbari | Qirolicha Victoria | Boris Yelsin |
| Hozirgi rahbari | Charles III (monarx, davlat rahbari; Meri Saymon vakili, general-gubernator[1]]) Justin Trudeau (bosh vazir, hukumat rahbari) |
Vladimir Putin (prezident, davlat rahbari)
Mixail Mishustin (bosh vazir, hukumat rahbari) |
| Rasmiy tili | Ingliz tili va Fransuz tili | Rus tili |
| YaIM (nominal) | $1.713 trillion ($46,233 aholi jon boshiga) | $1.658 trillion ($11,289 aholi jon boshiga) |
| YaIM (PPP) | $1.797 trillion ($52,144 aholi jon boshiga) | $4.176 trillion ($30,820 aholi jon boshiga) |
| Inson taraqqiyot indeksi | 0.922 (juda yuqori) | 0.824 (juda yuqori) |
| Harbiy xarajatlar | $22.2 mlrd (YaIM ning 1.2 % i) | $65.1 mlrd (YaIM ning 3.9 % i) |
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
NEP yillarida Sovet-Kanada-Amerika qoʻshma korxonasi, Rossiya-Kanada-Amerika yoʻlovchilar agentligi bir necha yil ishlagan. 1931-yilda Kanada baʼzi sovet tovarlari importiga embargo qoʻydi; bunga javoban Sovet hukumati Kanada bilan savdo aloqalarini toʻxtatdi: SSSR va Kanada oʻrtasidagi savdo urushi 1936-yilgacha davom etgan[2].
Hozirgi davr[tahrir | manbasini tahrirlash]
2000-yillarning boshlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Soʻnggi yillarda Rossiya-Kanada hamkorligi yangi shakl va yoʻnalishlar bilan sezilarli muvaffaqiyatlarga erishdi.
Koʻp jihatdan, bu eng yuqori darajadagi intensiv aloqalar tufayli amalga oshdi. 2000-yil dekabr oyida Rossiya Prezidenti Vladimir Putinning Kanadaga rasmiy tashrifi boʻlib oʻtdi. 2001-yil iyul, 2002-yil fevral, 2003-yil may va 2004-yil oktyabr oylarida Kanada Bosh vaziri Rossiyaga tashrif buyurdi. Ikki davlat rahbarlarining turli xalqaro forumlar doirasidagi uchrashuvlarini muntazam oʻtkazish amaliyoti yoʻlga qoʻyilgan. Oxirgisi 2006-yil 15-iyulda Sankt-Peterburgdagi G8 sammiti davomida boʻlib oʻtgan.
Tashqi ishlar vazirlari doimiy aloqada boʻlib, xalqaro forumlarda — BMT Bosh Assambleyasi sessiyalarida, G8 tadbirlarida muntazam uchrashib turadilar. 2004-yil sentyabr oyida Kanada tashqi ishlar vaziri Rossiyaga amaliy tashrif bilan keldi. Rossiya tashqi ishlar vaziri Sergey Lavrov 2006-yilning mart oyida Ottavaga tashrif buyurdi va Kanada tashqi ishlar vaziri P.Makkey va Kanada Bosh vaziri S.Xarper bilan uchrashuvlar oʻtkazdi. TIVlararo maslahatlashuvlar doimiy asosda strategik barqarorlik, terrorizmga qarshi kurash va mintaqaviy masalalar boʻyicha oʻtkazilmoqda. 2004-yil may oyida Ottavada xalqaro xavfsizlik masalalari boʻyicha tashqi ishlar vazirlarining birinchi oʻrinbosarlari darajasidagi maslahatlashuvlarning navbatdagi uchrahuvi boʻlib oʻtdi. 2005-yil 24-noyabrda Moskvada terrorizm, uyushgan jinoyatchilik, noqonuniy migratsiya va giyohvand moddalar savdosiga qarshi kurash boʻyicha va Transmilliy uyushgan jinoyatchilik — Kanada Tashqi ishlar vazirligining jinoyatchilik va xalqaro terrorizm boʻyicha katta koordinatori) ikki davlat manfaatdor idoralari vakillari ishtirokida maslahatlashuvlarning navbatdagi hamkorligi boʻlib oʻtdi. Mazkur formatdagi navbatdagi uchrashuv Rim/Lion guruhining Moskvadagi yigʻilishi doirasida (2005-yilning 13-16-fevral kunlari) oʻtkazildi. 21-fevral Moskvada Rossiya va Kanada tashqi ishlar vazirlari oʻrinbosarlari darajasidagi muloqotlar boʻlib oʻtdi.
.jpg)
2014-yildan — hozirgi kungacha[tahrir | manbasini tahrirlash]
Munosabatlarning yomonlashuvi Ukrainada hokimiyat almashganidan va Qrimning Rossiya Federatsiyasi tomonidan anneksiya qilinishidan keyin yuz berdi. Kanada rahbariyati Moskvada boʻlib oʻtayotgan Ulugʻ Vatan urushidagi Gʻalabaning 70 yilligini nishonlashga bagʻishlangan tantanalarda ishtirok etishdan bosh tortdi. Kanada Rossiya, uning tashkilotlari va ayrim fuqarolariga qarshi bir necha bor sanksiyalar kiritgan. Kanadaning sanksiyalar roʻyxatiga 200 dan ortiq Rossiya kompaniyalari va tashkilotlari, shuningdek, jismoniy shaxslar kiradi[3].
2022-yilning 27-aprelida Kanada parlamenti parlamentariylar palatasida Rossiyaning Ukrainadagi harakatlarini genotsid deb tan olish uchun ovoz berdi[4]. Kanada tomonidan kiritilgan sanksiyalarga javoban Rossiya koʻplab kanadalik amaldorlarga, jumladan, Bosh vazir Jastin Tryudo va bir qancha provinsiya bosh vazirlariga mamlakatga kirishni taqiqladi[5][6].
Madaniy aloqalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Madaniyat sohasida mamlakatlar keng hamkorlikni yoʻlga qoʻygan. Rossiyada tez rivojlanayotgan bozor Kanada madaniy tovarlari va xizmatlari uchun yangi imkoniyatlarni taqdim etadi. Ixtisoslashtirilgan kinofestivallar, kitob yarmarkalari, madaniy koʻrgazmalar, spektakl va koʻrgazmalar uyushtirilib, ijtimoiy qadriyatlarni oʻtkazuvchi vosita sifatida koʻrilmoqda. Kanadaning Rossiya bilan madaniy aloqalari, ayniqsa, sobiq general-gubernator Adrien Klarksonning 2003-yil kuzida Rossiyaga davlat tashrifi ortidan, madaniy sohadagi taniqli kanadaliklar delegatsiyasi rossiyalik hamkasblari bilan uzoq muddatli aloqalarni oʻrnatganidan soʻng, tobora faollashmoqda.
Rus romantik bastakorlarining musiqasi, xususan, Chaykovskiy, Mussorgskiy, Raxmaninov va Glinka, Borodin, Rimskiy-Korsakov, Skryabin hamda Glazunov — XX asrda Kanada tomoshabinlari orasida juda mashhur edi. Stravinskiy 1900-yildan keyin rus musiqasi dunyoga tanitdi, biroq bir qancha sovet bastakorlari — xususan Prokofyev, Shostakovich va kamdan-kam hollarda Kabalevskiy — Kanada dasturlarida doimiy ravishda namoyish etildi. Kabalevskiy Kanadaga 1978-yilda (va bundan oldin bir necha marta) tashrif buyurgan, ammo oʻsha yilga kelib Kanada bastakorlarining na erta, na yaqindagi asarlari Sovet repertuariga kiritilmagan, lekin kanadalik sanʼatkorlar SSSRga tashrif buyurganlarida bunday asarlarni vaqti-vaqti bilan ijro etishgan. 1977-yilning kuzida bastakor Garri Somers va Kanada musiqa markazi xodimi Jon Piter Li Roberts SSSRda ikki hafta davomida Sovet kompozitorlari uyushmasi aʼzolari, ijrochilar va tanqidchilar bilan uchrashib, ular uchun Kanada asarlarining yozuvlarini ijro etishdi. 1978-yilda sovet bastakori va pianinochi Andrey Eshpai CMCCentrega tashrif buyurgan.
2004-yilda Sankt-Peterburgdagi Davlat Ermitaj muzeyida Tom Tomsonning asarlari koʻrgazmasi boʻlib oʻtdi. 2006-yilning yozida Ermitajda Jan-Pol Riopelning koʻrgazmasi ham juda muvaffaqiyatli boʻldi. 2007-yilda rassom Jeff Wol fevral oyida Moskva sanʼat biennalesida namoyish etildi; va Rossiyada 40 kechadan ortiq Kanada teatr tomoshalari Chexov teatr festivalida Robert Lepage, Kompagni Mari Chouinard, Cirque Eloize va Teatr Smit-Gilmour tomonidan sahnalashtirilib namoyish etilgan. 2007-yil Glenn Gouldning 1957-yilda Sovet Ittifoqi boʻylab gastrol safariga 50 yil toʻldi.
Kanada va rossiyalik xokkeychilar Birinchi kanal kubogi 2017 uchun oʻyindan soʻng qoʻl siqishdi. Mamlakatlarning milliy xokkey jamoalari oʻrtasida bir qator tadbirlar oʻtkazilgan; jumladan 1972-yilgi va 1974-yilgi CHL Canada/Rossia super seriyalar. Kanada xokkey ligasi oʻyinchilari va Rossiyaning jamoasining oʻsmirlar oʻrtasidagi xokkey turniri 2003-yildan beri har yili oʻtkazib kelinadi.
Xalqaro tashkilotlarda hamkorlik[tahrir | manbasini tahrirlash]
Kanada — Rossiya bir qator xalqaro tashkilotlarga aʼzodir, jumladan:
|
.svg)
.png)
Xalqaro tashkilotlarga aʼzolik[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ikkala davlat ham Yevropada Xavfsizlik va Hamkorlik Tashkiloti va Xalqaro Xokkey Federatsiyasiga oʻz aʼzoligiga ega, chunki ikkala mamlakat xokkey boʻyicha kuchli raqobatga ega.
Shimoliy hamkorlik[tahrir | manbasini tahrirlash]
Kanada va Rossiya Arktikadagi ikkita yirik davlatdir. Bu sohadagi faol ikki tomonlama hamkorlik bundan 35 yil oldin boshlangan. Kanada — Rossiya Mustaqil Saylov Komissiyasi Arktika Ishchi Guruhi orqali ikkala mamlakat shimoliy hamkorlik uchun istiqbolli kun tartibini yaratish uchun hamkorlikda va birgalikda ishlamoqda.
Diplomatik munosabatlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
2007-yil 12-iyunda Kanada va Rossiya ikki davlat oʻrtasida diplomatik munosabatlar oʻrnatilganining 65 yilligini nishonladi. Kanada Rossiyada rasmiy ravishda Kanadaning Rossiyadagi elchixonasi va Vladivostokdagi faxriy konsullik tomonidan idora etiladi. Rossiya Federatsiyasining Kanadada elchixonasi, ikkita bosh konsulligi (Toronto va Monrealda) va Vankuverda faxriy konsullik mavjud. Ayni paytda Aleksandr Darchevni Rossiyaning Kanadadagi elchisi vakillik qilmoqda.
-
Kanadaning Moskvadagi elchixonasi. -
Monrealdagi Rossiya konsulligi.
Diplomatik munosabatlarning xronologiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
- 1924-yil 24-mart — Kanada SSSRni tan oldi, ammo diplomatik munosabatlar oʻrnatilmagan.
- 1942-yil 12-iyun — Missiya darajasida diplomatik aloqalar oʻrnatildi.
- 1943-yil 13-noyabr — Missiyalar elchixonalarga aylantirildi.
- 1991-yil 25-dekabr — Kanada va Rossiya Federatsiyasi oʻrtasida diplomatik aloqalar oʻrnatildi.
- 2005-yil oktyabr — Rossiya-Kanada ishbilarmonlar kengashi tuzilib, oʻz faoliyatini boshladi.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ General, Office of the Secretary to the Governor „Biography“. The Governor General of Canada (6-iyul 2021-yil). 2021-yil 15-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 26-avgust.
- ↑ „Ъ-Деньги — Оборона от оборота“. 17-dekabr 2012-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 13-noyabr 2011-yil.
- ↑ „ТАСС: Международная панорама — Все санкции Запада против России“. 11-aprel 2016-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 19-mart 2016-yil.
- ↑ „Canada's House backs a motion recognizing Russia's actions in Ukraine as genocide“. NPR (28-aprel 2022-yil).
- ↑ „Russia sanctions 61 more Canadians, including top Trudeau staffers, premiers, mayors and journalists“. CTV (21-aprel 2022-yil).
- ↑ „Russia sanctions 313 Canadians, including Prime Minister Justin Trudeau“. Anadolu Agency (15-mart 2022-yil).