Kaksal
Kaksal (qoz. qaqsal) — Oʻrta Juzning Argʻin qabila birlashmasi tarkibidagi qozoq urugʻi. Shegendik jinsining yagona kichik jinsini ifodalaydi.
Shejire[tahrir | manbasini tahrirlash]
Shakarim Xudoyberdiev kaksal urugʻining kelib chiqishini Ilxanate Xulagu[1] da xizmat qilgan oyrat hokimi Argun ogʻaga (Argʻin ogʻa) bogʻlagan.
Shakarim keltirgan shejirega koʻra, Argʻin ogʻaning avlodi Kodandir. Oʻgʻli Dairxoʻja (Oqxol). Katta xotinidan — Qoraxoʻja. Qoraxoʻjaning katta xotinidan — Meyram. Meyramning katta xotinidan — Kuandik, Suyundik, Begndik, Shegndik. Begndikning oʻgʻli — Koʻzgan, Shegʻndiqning oʻgʻli — Kaksal[2].
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Kelib chiqishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Tadqiqotchilarning fikricha, argʻin urugʻlari etnogenezida eron, turk va moʻgʻul xalqlari ishtirok etgan. Bir qator tadqiqotchilarning fikriga koʻra, Eron komponenti substrat, turkiy va moʻgʻul komponentlari esa superstrat boʻlgan. Argʻinlarning nasl-nasabi va genofondini har tomonlama oʻrganish natijasida argʻinlarning asosiy ajdodi Oltin Oʻrda Qoraxoʻja amiri (XIV-asr) ekanligini koʻrsatadi yoki uning bevosita ajdodlari. Bir qator mualliflarning fikricha, moʻgʻul qabilalari Argin/Argun etnonimining dastlabki oʻzagi va birinchi tashuvchilari boʻlgan. M.T.Tinishpaev ariqlar nirun-moʻgʻul qabilasi ariklarga[3] qaytadi, deb hisoblagan. Ch.Ch.Valixonov arginlarni jagatay oʻrdasidagi moʻgʻul xalqlari qatoriga kiritgan[4]. Boshqa bir manbaga koʻra, argʻinlar Hulagu[1][3] Ilxonligida xizmat qilgan oyrat hokimi Argun ogʻaning avlodlaridir. K.Etvuduga koʻra, arginlar (argunlar) moʻgʻullar tomonidan boʻysundirilgan va moʻgʻul istilosi natijasida gʻarbga olib kelingan Moʻgʻul platosining bosib olingan dasht xalqlaridan keladi[5]. Uning fikricha, Arginlar (Argunlar) Ongut urugʻini ifodalagan[6].
Joylashishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
G.N. Potanning maʼlumotlariga koʻra, Argʻin urugʻlari koʻzgan va kaksal Atbasar va Pavlodar okruglari[7] hududlarida yashagan. M.S.Mukanovning soʻzlariga koʻra, Quandik va Shegendik urugʻlarining qishlogʻi Ishim, Jabay, Ashili daryolari va Atbasar volostining sharqiy chegarasi orasidagi uchburchakda tarqalgan. Yozgi yaylovlar Ashchili daryosi, koʻl boʻyida joylashgan edi. Qulukol, Ishimdan janubda Suynak, Qaynarli yoʻllarida, Vargan va Kshkenekol koʻllari[8][4].
Taniqli vakillari[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Muzafar Alimbaev — qozoq shoiri va yozuvchisi. Ulug 'Vatan urushi qatnashchisi.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 Шакарим. Мое время. Астана: Аударма, 2010 — 300 bet.
- ↑ Шакарим. Мое время. Астана: Аударма, 2010 — 301—302 bet.
- ↑ 3,0 3,1 Жабагин М. К., Сабитов Ж. М. и другие. Генезис крупнейшей родоплеменной группы казахов — аргынов — в контексте популяционной генетики // Вестник Московского университета. Серия 23. Антропология. — 2016. — Andoza:Бсокр. — Andoza:Бсокр.
- ↑ 4,0 4,1 Востров В. В., Муканов М. С.. Родоплеменной состав и расселение казахов (конец XIX — начало XX в.). Алма-Ата: Наука, 1968 — 68 bet.
- ↑ Atwood, Cristopher P. Encyclopedia of Mongolia and the Mongol Empire — New York: Facts on File, 2004 — P. 294.
- ↑ Atwood, Cristopher P. Encyclopedia of Mongolia and the Mongol Empire — New York: Facts on File, 2004 — P. 425.
- ↑ Потанин Г. Н.. Труды по этнографии и фольклору. ЭКО, 2005 — 134 bet.
- ↑ Муканов М. С.. Этнический состав и расселение казахов Среднего жуза. Алма-Ата: Наука, 1974 — 169 bet.