John E. Blaha

John E. Blaha
Tavalludi	John Elmer Blaha; 26-avgust 1942-yil (81 yosh); San-Antonio, Texas, AQSH
Fuqaroligi	AQSh
Kasbi	Jangchi uchuvchi
Millati	Amerikalik
Kosmik karyera
Daraja	Polkovnik, USF
Kosmosdagi vaqt	161kun 02soat 45minut
Tanlash	1980 NASA 9-guruh
Missiyalar	STS-29, STS-33, STS-43, STS-58, STS-79 (up), STS-81 (down).
Missiya belgisi

John Elmer Blaha (1942-yil 26-avgust, Texas shtatining San-Antonio shahrida tugʻilgan) — isteʼfodagi Qoʻshma Shtatlar havo kuchlari polkovnigi va sobiq NASA astronavti. U Space Shuttle va Mir kemalarida beshta kosmik missiyaning faxriysi.

Blaxa Missuri shtatidagi Sent-Luislik sobiq Brenda I.Uoltersga uylangan. Ularning uch nafar voyaga yetgan farzandi va besh nabirasi bor.

Taʼlim[tahrir | manbasini tahrirlash]

Blaha 1960-yilda Virjiniya shtatining Norfolk shahridagi Granbi oʻrta maktabini tamomlagan. 1965-yilda Amerika Qoʻshma Shtatlari Harbiy-havo kuchlari akademiyasida muhandislik boʻyicha bakalavr darajasini oldi va 1966-yilda Purdue universitetida astronavtika muhandisligi boʻyicha magistr darajasini oldi.

Harbiy havo kuchlari xizmati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Blaha 1967-yilda Arizonadagi Uilyams havo kuchlari bazasida uchuvchi qanotlarini oldi. Keyinchalik unga F-4, F-102, F-106 va A-37 samolyotlarini boshqarish (Vyetnamda 361 ta jangovar missiyani bajarish) topshirildi. U 1971-yilda Kaliforniyadagi Edvards havo kuchlari bazasidagi USAF Aerokosmik tadqiqot uchuvchilar maktabida tahsil olgan va 104,400 fut balandlikda NF-104 tadqiqot samolyotini boshqargan. Oʻqishni tugatgandan soʻng, u F-104 uchuvchi-sinov maktabida instruktor boʻlib xizmat qildi, past balandlikda yondashuvdan tortib tortish, masshtablash, ishlash, barqarorlik/nazorat qilish va dumaloq parvoz sinovlarigacha boʻlgan usullarni oʻrgatdi. 1973-yilda u Buyuk Britaniyaning Boscombe Down shahridagi Samolyot va qurol-yarogʻ tajriba zavodida Qirollik havo kuchlari bilan ishlaydigan sinovchi uchuvchi etib tayinlandi. Uch yillik sayohati davomida u SEPECAT Jaguar, Blackburn Buccaneer, BAE Hawk va BAC Jet Provost samolyotlarida barqarorlik/nazorat, ishlash, aylanish va qurol yetkazib berish boʻyicha parvoz sinovlarini oʻtkazdi. 1976-yilda AQSh Harbiy havo kuchlari havo qoʻmondonligi va shtab kollejida tahsil olgan. Oʻqishni tugatgach, u Pentagondagi USAF shtab-kvartirasining shtab boshligʻi, tadqiqot va tahlil boʻyicha yordamchisi etib tayinlandi. Bu safar davomida u F-15 Eagle va F-16 Fighting Falcon tadqiqot natijalarini Mudofaa vazirligi, Davlat departamenti va Kongress xodimlariga taqdim etdi.

NASA[tahrir | manbasini tahrirlash]

1980-yil may oyida kosmonavt sifatida tanlangan Blaha beshta kosmik missiyada 161 kun kosmosda boʻldi. U STS-33 va STS-29 da uchuvchi boʻlib xizmat qilgan, STS-58 va STS-43 da kosmik kemalar qoʻmondoni, Mir 22 da bort muhandisi 2, STS-79 va STS-81 da missiya boʻyicha mutaxassis lavozimlarida ishlagan.

Beshta kosmik missiyani amalga oshirishdan tashqari, Blaha NASAning Kosmik parvozlar xavfsizligi panelining raisi sifatida ishlagan, Ob-havo menejeri, Missiyalarni boshqarish guruhi, yetakchi kosmik kemalar aloqasi, aʼzosi, NASA kosmik kemasini takomillashtirish paneli vazifalarini bajargan. Blaha shuningdek, Orbiter Head Up Display tizimini loyihalash, ishlab chiqish va integratsiyalashuviga rahbarlik qildi. U, shuningdek, koʻtarilish paytida bir nechta yirik dvigatel nosozliklari yuz berganda ekipajning omon qolishini sezilarli darajada yaxshilaydigan favqulodda vaziyatni bekor qilish tartib-qoidalarini ishlab chiqishga rahbarlik qildi. U 34 xil samolyotda 7000 soatdan ortiq parvoz vaqtini qayd etgan va kosmik kemalarni ishlatish va boshqarish boʻyicha koʻplab texnik maqolalar yozgan.

Jon Blaksa 1997-yil sentyabr oyida NASAdan nafaqaga chiqdi va oʻzining tugʻilgan shahri San-Antonioga (Texas) qaytib keldi va u yerda United Services Automobile Association boshqaruv guruhiga qoʻshildi.

Kosmik parvozlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

STS-29 Discovery 1989-yil 13-martda Floridadagi Kennedi kosmik markazidan uchirilgan va 1989-yil 18-martda Edvards havo kuchlari bazasiga qoʻngan. Ushbu muvaffaqiyatli missiya davomida Shuttle Discovery bortida besh kishilik ekipaj Sharqiy kemani joylashtirgan. kuzatish va maʼlumotlarni uzatish sunʼiy yoʻldoshi va sakkizta ilmiy/tibbiy tajriba oʻtkazdi.

STS-33 kashfiyoti (1989-yil 22-27-noyabr). Kechasi ishga tushirilgan ushbu besh kunlik missiya Mudofaa vazirligining foydali yuklari va boshqa ikkilamchi yuklarini tashidi. 79 Yer orbitasidan soʻng, bu juda muvaffaqiyatli missiya Kaliforniyadagi Edvards havo kuchlari bazasidagi 4-uchish-qoʻnish yoʻlagiga qattiq qoʻnish bilan yakunlandi.

STS-43 Atlantis (1991-yil 2-11-avgust) Kennedi kosmik markazidan besh kishilik ekipaj bilan uchirilgan. Toʻqqiz kunlik missiya davomida ekipaj Gʻarbiy Observation and Data Relay sunʼiy yoʻldoshini joylashtirdi va Ilgʻor Orbiter va Koinot Stantsiyasini rivojlantirishni qoʻllab-quvvatlovchi 32 ta fizik, moddiy va hayot fanlari tajribalarini oʻtkazdi. 142 Yer orbitasidan soʻng, bu muhim missiya Floridadagi Kennedi kosmik markazidagi 15-qoʻnish yoʻlagiga qoʻnish bilan yakunlandi.

STS-58 Columbia (1993-yil 18-oktyabr — 1-noyabr) Kennedi kosmik markazidan yetti kishilik ekipaj bilan uchirilgan. Ushbu rekord darajadagi oʻn toʻrt kunlik ilmiy tadqiqot missiyasi NASA rahbariyati tomonidan NASA tomonidan amalga oshirilgan eng muvaffaqiyatli va samarali Spacelab parvozi sifatida tan olingan. Ekipaj oʻzlari va 48 ta kalamush ustida neyrovestibulyar, yurak-qon tomir, yurak-oʻpka, metabolik va tayanch-harakat apparatlari boʻyicha tibbiy tajribalar oʻtkazdilar, bu Yerda ham, kosmik parvozda ham inson va hayvonlar fiziologiyasi haqidagi bilimimizni kengaytirdi. Bundan tashqari, ekipaj Orbiter Columbia bortida 16 ta muhandislik sinovlari va 20 ta uzoq muddatli Orbiter Medical Project tajribalarini amalga oshirdi. Qoʻnish Edvards havo kuchlari bazasida 22-desantda amalga oshirildi.

Blaha 1994-yil avgust oyida Kaliforniyaning Monterey shahridagi Mudofaa tillari institutida rus tilini oʻrganishni boshladi va 1995-yil yanvar oyida Rossiyaning Yulduzli shaharchasidagi Gagarin kosmonavtlarni tayyorlash markazida intensiv oʻquv dasturini boshladi. U 1996-yil 16-sentyabrda STS-79 da uchirilgan. Dokdan soʻng u Mir kosmik stansiyasiga koʻchib oʻtdi. Boshqaruv muhandisi sifatida tayinlangan, u keyingi 4 oy davomida Mir 22 astronavt ekipaji bilan materiallar, suyuqliklar va hayotni tadqiq qildi. Blaha 1997-yil 22-yanvarda STS-81 bortida Yerga qaytdi.

Blaha 1996-yil noyabr oyidagi saylovda ovoz berish huquqiga ega emas edi, chunki uning Mirdagi missiyasi byulletenlar tugagunga qadar boshlangan va saylov kunidan keyin ham davom etgan.^[1] 1997-yilda Texas oʻzining qiyin ahvoliga tushib qolgani sababli, saylov toʻgʻrisidagi nizomni kosmosdan ovoz berishga ruxsat berish uchun oʻzgartirdi.^[1]