Joanne Chory

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Joanne Chory
Tavalludi 19-mart 1955
Fuqaroligi AQSh
Mukofotlari

Genetics Society of America Medal (2012-yil)

Kumho Award in Plant Molecular Biology (2004-yil)
Scientific American 50: Research Leader in Agriculture (2003-yil)
L'Oreal-UNESCO Award for Women in Science (2000-yil)
American Society of Plant Biologists, Charles Albert Schull Award (1995-yil)
Breakthrough Prize in Life Sciences (2018-yil)
Gruber Prize in Genetics (2018-yil)
Princess of Asturias Award]] (2019-yil)

Joanne Chory — amerikalik genetik oʻsimlik biologi hisoblanadi. Chory Salk Biologik tadqiqotlar institutida oʻsimliklar molekulyar va hujayrali biologiya laboratoriyasining professori va direktori va Howard Hughes tibbiyot institutining tadqiqotchisi sanaladi[1].

U Salk Institutining Harnessing Plants Initiative (HPI) ga rahbarlik qiladi, bu o‘simlikning karbonat angidridni ushlash va saqlash hamda turli iqlim sharoitlariga moslashish uchun tabiiy qobiliyatini optimallashtirish orqali iqlim o‘zgarishiga qarshi kurashish uchun innovatsion karbonat angidridni olib tashlash yondashuvi hisoblanadi. Chory va HPI jamoasi oʻsimliklarning kattaroq va kuchli ildiz tizimini oʻsishiga yordam berishni maqsad qilgan, ular koʻproq miqdorda uglerodni yerga koʻmib, tabiiy ravishda paydo boʻlgan suberin shaklida oʻzlashtirishda asosiy faoliyatni olib boradi[2][3].

Zamonaviy davrning eng nufuzli oʻsimlik biologi va zamonamizning eng yirik ilmiy novatorlaridan biri hisoblangan Choryning 30 yillik faoliyati turli muhitlar uchun fotosintez va oʻsishni optimallashtirish uchun oʻsimliklar shakli va hajmini qanday oʻzgartirishini oʻrganish uchun molekulyar genetikadan foydalanish uchun kashfiyot boʻldi[4][2][5].

Chory 2011-yilda Qirollik jamiyatining xorijiy aʼzosi etib saylangan va 2018-yilda hayot fanlari boʻyicha yutuq mukofoti va 2019-yilda texnik va ilmiy tadqiqotlar uchun Asturiya shahzodasi mukofoti sovrindori hisoblanadi[6]. U oʻsimliklar biologiyasi boʻyicha Howard X. va Maryam R. Newman kafedrasini egallaydi. Shuningdek, u San-Diegodagi Hujayra va rivojlanish biologiyasi boʻlimida yordamchi professordir[7]. Chory va uning HPI jamoasi 2019-yilda TED Audacious Project tashabbusini qo‘llab-quvvatlash uchun 35 million dollar va 2020-yilda Bezos Yer fondidan yana 30 million dollar mukofot ham oldi[8][9].

Biografiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Joanne Chory 1955-yilda Massachusets shtatining Boston shahrida tugʻilgan. Livanlik ota-onasi uni toʻrt akasi va bir singlisi bilan birga tarbiyalagan. U yuqori darajadagi taʼlimni Ogayo shtatidagi Oberlin kollejida boshlagan va u yerda biologiya fakultetini imtiyozli diplom bilan tugatgan. Keyin u Illinoys Urbana-Champaign universitetida aspiranturada oʻqishni davom ettirgan. Aynan shu yerda oʻqib, bilim yurtini tamomlagan holda, u fan nomzodi ilmiy darajasini oldi[10].

U Garward tibbiyot maktabida Frederik M. Ausubel laboratoriyasida doktoranturadan keyingi tadqiqotchi edi[11]. 1988-yilda u Salk institutiga assistent sifatida u joyga ishga kiradi. Chory oxir-oqibat yeri Stephen Worlandga turmushga chiqadi, uning ikki asrab olingan farzandi bor.

2004-yilda Choryga Parkinson kasalligi tashxisi qoʻyilgan. U o‘n yildan ko‘proq vaqt davomida kasallik bilan kurashdi, biroq uning harakatini tartibga solishga yordam beradigan dori vositalari va miya implantatsiyasi yordamida u genetik tadqiqotlarini davom ettirib boradi. Chory genetikaga boʻlgan ishtiyoqi bilan bir qatorda yosh ayollarni olim boʻlishga ilhomlantirishga intiladi va doimiy ravishda ayollar uchun sohani yaxshilash ustida ishlamoqda[10].

Chory har doim ham genetika bilan qiziqmagan. Uning ilk martaba qiziqishlari mikrobiologiyaga qaratilgan edi. Ushbu sohadagi tadqiqotlari tufayli u genetikaga, xususan Arabidopsis oʻsimliklari ustida olib borilayotgan tadqiqotlarga chuqurroq qiziqish uygʻotdi. Genetika sohasidagi uzoq yillik faoliyati davomida u ushbu sohaga qoʻshgan koʻplab hissalari uchun koʻplab nufuzli mukofotlarga ham sazovor boʻlgan[12].

Faoliyati va tadqiqoti[tahrir | manbasini tahrirlash]

Joanne Chory oʻz tadqiqotlarini oʻsib borayotgan inson populyatsiyasini saqlab qolish uchun oʻsimliklarning oʻsishini optimallashtirish yoʻlini topishga qaratilgan. U Arabidopsis thalianadan namunali organizm sifatida foydalanadi, lekin uning maqsadi nafaqat A. thaliananing oʻzi emas, balki barcha oʻsimliklarning oʻsishini optimallashtirish degani. U model organizmning genlarini mutatsiyaga soladi va natijalardan ushbu mutatsiyalarning taʼsirini tushunish uchun foydalanadi. U bu maʼlumotlarga turli yoʻnalishlardan, jumladan, genetika, genomika, hujayra biologiyasi, rentgen kristallografiyasi, biokimyo va ekologiyadan ham foydalanib kelinadi. U bu oʻsimliklardagi yorugʻlik sezgirligi va gormonlarni tushunishda muvaffaqiyatga erishdi. U bu bilimdan boshqa oʻsimliklarning oʻsishini optimallashtirish uchun foydalanadi, biz tez va doimiy oʻsib borayotgan aholini yaxshiroq ushlab turishimiz mumkin degan umidda bajargan[1].

Chory organizmning fenotiplarini manipulyatsiya qilish uchun alohida minnatdorchilik bildiradi[13]. Yorugʻlik signallari oʻsimliklardagi koʻplab rivojlanish jarayonlarini induktsiya qilish va tartibga solish uchun talab qilinadi. U Arabidopsisdagi yorugʻlik bilan boshqariladigan koʻchatlar rivojlanishini oʻzgartiruvchi mutatsiyalarni ajratib olish orqali ushbu murakkab jarayonni boʻlgan tadqiqotda ishtirok etdi[14][15]. Uning ishi fitoxrom fotoreseptorlari va yadroviy-lokalizatsiyalangan repressorlarda etishmaydigan mutantlarni aniqladi, shuningdek, steroid gormonlar yorugʻlik bilan boshqariladigan koʻchatlar rivojlanishini nazorat qilishini aniqladi. Doktor Chory laboratoriyasi oʻsimliklarning oʻsishi va rivojlanishini oʻzgartirgan ushbu steroidlar uchun biosintetik yoʻlni manipulyatsiya qilishda va taxminiy steroid retseptorlari, transmembran retseptorlari kinazini aniqlashda ishtirok etib kelgan[16]. Uning guruhi, shuningdek, xloroplastni yadro retrograd signaliga[17][18]va oʻsimlik soyasidan qochish reaktsiyalarini tushunishga hissa qoʻshgan[19][20].

Mukofoti va unvonlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,0 1,1 „Professor Joanne Chory ForMemRS“. The Royal Society. Qaraldi: 2013-yil 17-oktyabr.
  2. ↑ 2,0 2,1 „Joanne Chory: Professor and Director“. Salk.
  3. ↑ Hahn, Jane. „Joanne Chory is using plants to save the planet“ (en). Washington Post (2021-yil 28-aprel). Qaraldi: 2021-yil 28-avgust.
  4. ↑ „Into the Light: A Profile of Joanne Chory“. The Scientist (2020).
  5. ↑ „Ted2019. Joanne Chory: How supercharged plants could slow climate change“. Ted.
  6. ↑ IT. „Joanne Chory and Sandra Myrna Díaz – Laureates – Princess of Asturias Awards“ (en). The Princess of Asturias Foundation. Qaraldi: 2020-yil 12-noyabr.
  7. ↑ „Joanne Chory“. biology.ucsd.edu. Qaraldi: 2015-yil 26-sentyabr.
  8. ↑ „Joanne Chory wins the 2020 Pearl Meister Greengard Prize“. Rockefeller.edu.
  9. ↑ „Bezos Earth Fund donates $30 million to Salk Institute for innovative climate change research“. Eurekalert (2020).
  10. ↑ 10,0 10,1 „Joanne Chory“ (en). HHMI.org. Qaraldi: 2019-yil 28-fevral.
  11. ↑ „Joanne Chory“. Salk Institute for Biological Studies. Qaraldi: 2013-yil 17-oktyabr.
  12. ↑ „Newswise: News for Journalists“. www.newswise.com. Qaraldi: 2019-yil 28-fevral.
  13. ↑ Bartel, B. (2012-06-01). "The 2012 Genetics Society of America Medal: Joanne Chory" (en). Genetics 191 (2): 297–298. doi:10.1534/genetics.112.138404. ISSN 0016-6731. PMID 22701045. PMC 3374298. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=3374298. 
  14. ↑ Chory, Joanne; Peto, Charles; Feinbaum, Rhonda; Pratt, Lee; Ausubel, Frederick (1989-09-08). "Arabidopsis thaliana mutant that develops as a light-grown plant in the absence of light". Cell 58 (5): 991–999. doi:10.1016/0092-8674(89)90950-1. PMID 2776216. 
  15. ↑ Pepper, Alan; Delaney, Terrence; Washburnt, Tracy; Poole, Daniel; Chory, Joanne (1994-07-15). "DET1, a negative regulator of light-mediated development and gene expression in arabidopsis, encodes a novel nuclear-localized protein". Cell 78 (1): 109–116. doi:10.1016/0092-8674(94)90577-0. PMID 8033202. 
  16. ↑ Li, Jianming; Chory, Joanne (1997-09-05). "A Putative Leucine-Rich Repeat Receptor Kinase Involved in Brassinosteroid Signal Transduction". Cell 90 (5): 929–938. doi:10.1016/S0092-8674(00)80357-8. PMID 9298904. 
  17. ↑ Susek, Ronald E.; Ausubel, Frederick M.; Chory, Joanne (1993-09-10). "Signal transduction mutants of arabidopsis uncouple nuclear CAB and RBCS gene expression from chloroplast development". Cell 74 (5): 787–799. doi:10.1016/0092-8674(93)90459-4. PMID 7690685. 
  18. ↑ Larkin, Robert M.; Alonso, Jose M.; Ecker, Joseph R.; Chory, Joanne (2003-02-07). "GUN4, a Regulator of Chlorophyll Synthesis and Intracellular Signaling". Science 299 (5608): 902–906. doi:10.1126/science.1079978. ISSN 0036-8075. PMID 12574634. 
  19. ↑ Tao, Yi; Ferrer, Jean-Luc; Ljung, Karin; Pojer, Florence; Hong, Fangxin; Long, Jeff A.; Li, Lin; Moreno, Javier E. et al. (2008-04-04). "Rapid Synthesis of Auxin via a New Tryptophan-Dependent Pathway Is Required for Shade Avoidance in Plants". Cell 133 (1): 164–176. doi:10.1016/j.cell.2008.01.049. PMID 18394996. PMC 2442466. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=2442466. 
  20. ↑ Pedmale, Ullas V.; Huang, Shao-shan Carol; Zander, Mark; Cole, Benjamin J.; Hetzel, Jonathan; Ljung, Karin; Reis, Pedro A. B.; Sridevi, Priya et al. (2016-01-14). "Cryptochromes Interact Directly with PIFs to Control Plant Growth in Limiting Blue Light". Cell 164 (1–2): 233–245. doi:10.1016/j.cell.2015.12.018. PMID 26724867. PMC 4721562. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=4721562. 
  21. ↑ Princess of Asturias Award for Technical and Scientific Research 2019
  22. ↑ „2018 Gruber Genetics Prize | Gruber Foundation“. gruber.yale.edu. Qaraldi: 2021-yil 13-dekabr.
  23. ↑ „Breakthrough Prize – Life Sciences Breakthrough Prize – Laureates“. breakthroughprize.org. Qaraldi: 2021-yil 13-dekabr.
  24. ↑ „Joanne Chory elected to the American Philosophical Society – Salk Institute – News Release“. www.salk.edu. Qaraldi: 2015-yil 26-sentyabr.
  25. ↑ „Salk Professor Joanne Chory Awarded 2012 Genetics Society of America Medal“. Newswise (2012-yil 20-yanvar).
  26. ↑ Friedmann, Lynne. „Research Report: Salk scientist Joanne Chory lauded“ (2011-yil 26-may). 2013-yil 22-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 17-oktyabr.
  27. ↑ „Joanne Chory Gets Kumho Award“. www.cabi.org. Qaraldi: 2015-yil 26-sentyabr.
  28. ↑ „Joanne Chory, PhD | HHMI.org“. Qaraldi: 2015-yil 26-sentyabr.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Joanne_Chory&oldid=3529895" dan olindi