James C. Adamson

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
James C. Adamson
Tavalludi 3-mart 1946-yil (1946-03-03) (78 yosh)
Varshava, Nyu-York, AQSH
Fuqaroligi AQSh
Kasbi Armiya aviatori, sinov uchuvchisi
Millati Amerikalik
Kosmik karyera
Daraja Colonel
Amerika Qo'shma Shtatlari Armiyasi
Kosmosdagi vaqt
 13 kun 22 soat 21 minut
Tanlash 1984-yil NASA guruhi 10
Missiyalar STS-28, STS-43
Missiya belgisi

James C. Adamson (1946-yil 3-martda tugʻilgan) sobiq NASA astronavti va Qoʻshma Shtatlar armiyasining isteʼfodagi polkovnigidir. Oilali, 3 nafar farzandi bor. Jeyms Adamson ikkita STS-28 va STS-43 missiyalarida parvoz qildi va koinotda 263 orbitani va 334 soatni bajardi. NASAdan nafaqaga chiqqanidan soʻng, u Allied Signal kompaniyasiga yollandi (keyinchalik Honeywell bilan birlashtirildi), u yerda 2001-yilda nafaqaga chiqdi. Adamson 30 dan ortiq turli xil vertolyotlar va samolyotlarda 3000 soatdan koʻproq vaqt sarfladi.

Shaxsiy malumot[tahrir | manbasini tahrirlash]

Adamson 1946-yil 3-martda Nyu-Yorkning Varshava shahrida tugʻilgan[1]. Hozirda u rafiqasi Ellen va uch farzandining ikkitasi bilan Virjiniya shtatining Fishersvill shahrida istiqomat qiladi[2].

Taʼlim[tahrir | manbasini tahrirlash]

Adamson muhandislik bakalavriatini tamomlagan va 1969-yilda Nyu-Yorkning West Point shahridagi Amerika Qoʻshma Shtatlari Harbiy Akademiyasida AQSh armiyasining ikkinchi leytenanti lavozimiga koʻtarilgan. 1977-yilda Prinston universitetida aerokosmik muhandislik magistri darajasini oldi. 2010-yilda u Direktorlar kollejini (Makmaster universiteti va Kanada konferentsiya kengashi oʻrtasidagi qoʻshma korxona) tamomlagan va Chartered Director sertifikatiga ega boʻlgan[3]. Bundan tashqari, u bakalavriat va magistratura uchuvchilari, parashyutchilar, Arktikada suv va togʻda omon qolish uchun tayyorgarlik, yadro qurollari boʻyicha tayyorgarlik, asosiy va malakali ofitserlar tayyorlash, AQSh armiyasi qoʻmondonligi va Bosh shtab kollejini va AQSh harbiy-dengiz kuchlari sinov uchuvchilar maktabini tamomlagan.

Harbiy tajriba[tahrir | manbasini tahrirlash]

Harbiy sinov uchuvchisi sifatida Adamson Edvards havo kuchlari bazasida, Prinston universitetida, Vest-Poyntda, Patuhent daryosi harbiy-dengiz havo stantsiyasida va NASA Xyustonda tadqiqot samolyotlarini boshqargan. Vetnam urushi paytida u skaut uchuvchisi, guruh rahbari va havo missiyasi qoʻmondoni sifatida IV korpus va Kambodjada havo otliqlari bilan uchgan. U shuningdek, Fort Bliss, Texas, West Point va Xyustonga (Texas) bir necha tinch parvozlar bilan uchgan. Prinston universitetida aerokosmik muhandislik boʻyicha magistrlik darajasini tugatgandan soʻng, u Vest-Poyntdagi AQSh harbiy akademiyasida aerodinamika boʻyicha dotsent boʻldi. Vest-Poyntda boʻlganida u suyuqliklar mexanikasi, aerodinamika, samolyotlarning ishlashi, barqarorligi va boshqaruvi boʻyicha kurslarni ishlab chiqdi va oʻrgatdi. Shuningdek, u samolyotlarning parvoz sinovlari uchun parvoz laboratoriyalarini ishlab chiqdi va samolyotning ishlashi boʻyicha matnni yakunladi. Eksperimental sinov uchuvchisi va Master Army Aviator boʻlishdan tashqari, Adamson sertifikatlangan professional muhandis va litsenziyalangan tijorat uchuvchisidir. Armiyadagi quruqlikdagi topshiriqlarda Adamson Yevropa va Qoʻshma Shtatlardagi yadroviy raketa boʻlinmalariga qoʻmondonlik qilgan.

NASA tajribasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

1981-yildan 1992-yilgacha Adamson Lyndon B.Jonson kosmik markazida ishlagan. Shuttle dasturining Operativ parvoz sinovi bosqichida u Mission Controlda tadqiqot sinovi uchuvchisi va aerodinamika boʻyicha ofitser boʻlib xizmat qilgan. Operatsion sinov parvozlarini tugatgandan soʻng, u 5 dan 11 gacha boʻlgan Shuttle missiyalarida navigator va boshqaruvchi boʻldi. Tadqiqot uchuvchisi sifatida u biosfera tadqiqotlarida havoda masofadan zondlash ishlarini ham olib bordi.

1984-yilda u NASA tomonidan Adamson Space Shuttle parvozida missiyani bajarish uchun astronavt sifatida tanlandi. 1985-yil noyabr oyida u Mudofaa vazirligi missiyasi ekipajiga saylandi, keyinchalik u Challenger halokati tufayli kechiktirildi. Shuttle dasturini qayta qurish paytida Adamson NASAda boshqaruv lavozimlarini egallash uchun tanlangan oʻn bir astronavtdan biri edi. U Shuttle dasturi ofisida muhandislik integratsiyasi boʻyicha yordamchi boʻlib ishlagan. Ushbu lavozimda u Space Shuttle dasturi uchun ishonchlilikka asoslangan texnik xizmat koʻrsatish dasturini dastlabki ishlab chiqish uchun mas’ul edi. Shuningdek, u Shuttle erlarini qayta ishlash boʻyicha takomillashtirish dasturini ishga tushirdi.

1988-yil fevral oyida Adamson STS-28 parvoz ekipajiga tayinlandi, bu Kolumbiya kosmik kemasining rekonstruksiya davridan keyin birinchi parvozi. Kolumbiya 1989-yil 8-avgustda Florida shtatidagi Kennedi kosmik markazidan uchirilgan. Missiya Mudofaa vazirligining tasniflangan foydali yukini va bir qator ikkilamchi yuklarni olib yurgan. 121 soat ichida Yer atrofida 80 marta aylangandan soʻng, bu besh kunlik missiya 1989-yil 13-avgustda Kaliforniyadagi Edvards havo kuchlari bazasidagi 17-qoʻnish yoʻlagidagi quruq koʻl ostida qoʻnish bilan yakunlandi.

STS-28 dan keyin Adamson boshqaruvga qaytdi. Bu safar u Kennedi koinot markazining Shuttle jarayonini tahlil qilish direktori etib tayinlandi. U bu lavozimni 1989-yil sentyabridan 1990-yil oktyabrigacha STS-43 uchish ekipajiga tayinlangunga qadar ishlagan. Bu davrda Adamson riskga asoslangan qayta ishlash va rejalashtirish dasturlarini ishlab chiqdi, buning natijasida ishlov berish muddati 80 kundan 50 kungacha qisqardi.

1991-yil 2-avgustda Atlantis kosmik kemasida toʻqqiz kunlik STS-43 missiyasi Kennedi kosmik markazidan orbitaga koʻtarilgan foydali yuk ogʻirligi boʻyicha yangi jahon rekordini oʻrnatdi. Besh aʼzodan iborat ekipaj Monitoring va maʼlumotlarni uzatish sunʼiy yoʻldoshini (TDRS-E) joylashtirdi va 32 fizika va hayot fanlari boʻyicha tajribalar oʻtkazdi. Ushbu parvoz davomida Adamson Shuttleni yangi umumiy maqsadli kompyuterlar va yangi dasturiy taʼminot bilan qayta jihozlagandan soʻng, Orbital Digital Autopilotning birinchi parvoz sinovini oʻtkazdi. STS-43 missiyasi 213 soat ichida Yerni 142 marta aylanib chiqqanidan soʻng, 1991-yil 11-avgustda Kennedi kosmik markazidagi 15-qoʻnish yoʻlagiga qoʻnish bilan yakunlandi.

1992-yil iyun oyida Adamson davlat xizmatidan nafaqaga chiqqanidan soʻng, u NASA va aerokosmik sanoatida boshqaruv maslahatchisi boʻlib ishladi. 1994-yil sentyabrgacha u Lockheed korporatsiyasining kosmik parvozlarni boshqarish boʻyicha maslahatchisi va strategik rejalashtiruvchisi boʻlib ishlagan. U, shuningdek, NASA Administratori tomonidan NASA maslahat kengashida ishlash uchun tanlangan.

1994-yil sentyabr oyida Adamson Lockheed korporatsiyasiga Lockheed Engineering and Science Company (LESC) ijrochi vitse-prezidenti sifatida qoʻshildi va u erda tez orada prezident va bosh direktor lavozimiga koʻtarildi. 1995-yil oxirida u Lockheed Martin tomonidan Rockwell International bilan qoʻshma korxona tuzish va Birlashgan Koinot Alyansi (AQSh) ning birinchi bosh direktori etib saylandi. Keyinchalik AQSh NASA bilan koinotga parvoz qilish boʻyicha kelishuvni qoʻlga kiritdi va uning birinchi yilida uning yillik daromadi 1,5 milliard dollargacha oʻsdi.

1999-yilda Adamson AlliedSignal korporatsiyasi tomonidan Allied Signal Technical Services Corporation prezidenti lavozimiga ishga qabul qilindi. U bu lavozimda 2001-yil mart oyida Allied Signal kompaniyasining Honeywell bilan birlashishi orqali nafaqaga chiqqunga qadar qoldi.

Adamson hali ham aerokosmik sanoati boʻyicha maslahatchi va boshqaruv kengashi aʼzosi sifatida faol va hali ham NASA maʼmuri uchun NASA maslahat kengashida ishlaydi.

Faxr va mukofotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Adamson yaqinda korporativ boshqaruv uchun Gil Bennett Gold Standard mukofoti bilan taqdirlandi[4]. 2007-yilda u Armiya aviatsiya shon-sharaf zaliga kiritildi[5]. Adamson toʻpponchadan otish boʻyicha ikki marta amerikalik boʻlgan. U shuningdek, Armiya raqobatbardoshlik mukofoti va Jorj S. Patton mukofoti sovrindori boʻlgan. Amerikaning eng mashhur kollej sportchisi nomini olgan Adamson 1969-yilda milliy chempionatda West Point toʻpponcha jamoasi sardori boʻlgan. U uchuvchilar tayyorlash sinfini, shuningdek, qoʻzgʻalmas qanotli va koʻp dvigatelli uchuvchilarni tayyorlash boʻlimlarini imtiyozli diplom bilan tugatgan. Janubi-Sharqiy Osiyodagi havo janglarida u jasorati uchun ikkita taniqli uchuvchi xochi, 18 havo medali va uchta Vetnam jangovar kroslarini qoʻlga kiritdi. Shuningdek, u „Mudofaa uchun yuqori xizmatlari uchun“ medali, „Mudofaa xizmatlari uchun“ medali, „Buyuk xizmatlari uchun“ medali, ikkita Armiya maqtov medali, bronza yulduzi, NASAning „Buyuk xizmatlari uchun“ medali, ikkita NASA kosmik parvoz medali va kosmik parvozni kuchaytiruvchisi bilan taqdirlangan. U 1964-yil bitiruvchilari shon-sharaf zali, Geneseo markaziy maktabi bitiruvchilari shon-sharaf zali. Adamson burgut skautidir[6].

Nashrlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. „BIS-2-(1,3-Difenilimidazolidiniliden) sintezi“, West Point, 1969-yil
  2. „Vertolyot simulyatori sekinlashuv yondashuvida boshqaruv displeyi almashinuvini oʻrganish“, American Helicopter Society Journal maqolasi, 1976-yil.
  3. Amaliy aerodinamika asoslari, Matnni qayta yozish, West Point, 1978-yil.
  4. Samolyotning ishlash tamoyillari, USMA mexanika boʻlimi uchun matn, 1979-yil.
  5. T41-B samolyot ekipaji uchun oʻquv qoʻllanmasi, West Point, 1979-yil.
  6. „USMA parvoz laboratoriyasi dasturi“, ASEE uchun qogʻoz, 1980-yil.
  7. „Sekinlashtiruvchi yondashuvda boshqaruv va displey almashinuvlarini simulyator oʻrganish“, Adamson, Born, Dukes, MAE Tech. Rpt. № 1428, Princeton NJ, 1976-yil.
  8. „Vertolyot simulyatori sekinlashtiruvchi yondashuvda boshqaruv displeylari almashinuvini oʻrganish“, magistrlik dissertatsiyasi, Prinston, 1976-yil.
  9. „Parvozni sinovdan oʻtkazishning dinamik usullari“, Amerika Qoʻshma Shtatlari Harbiy-dengiz kuchlari sinov uchuvchilar maktabi uchun qogʻoz, Patuxent River MD, 1981-yil.
  10. „Shuttleni qayta ishlash shartnomasi uchun prognozlangan ishchi kuchiga boʻlgan talablarni tahlil qilish“, NASA hisoboti JSC-22662, 1988-yil.
  11. NASAning Challenger avariyasi boʻyicha Prezident komissiyasiga javobi, muallif, Xyuston, 1986-yil.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Ellis, Lee. Who's who of NASA Astronauts. Americana Group Publishing, 2004 — 203 bet. ISBN 9780966796148. 
  2. ↑ „Astronaut Bio: James C. Adamson“. NASA (2002-yil oktyabr). Qaraldi: 8-yanvar 2021-yil.
  3. ↑ „The Directors College“. 2017-yil 11-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 23-iyun.
  4. ↑ Gil Bennett Winners
  5. ↑ Hall of Fame
  6. ↑ „Astronauts and the BSA“. Boy Scouts of America. 2009-yil 14-aprelda asl nusxadan arxivlangan.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Andoza:NASA Astronaut Group 10 

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=James_C._Adamson&oldid=3990284" dan olindi