Iyod ibn Gʻanm
| Iyod ibn Gʻanm | |
|---|---|
| Tavalludi | Makka, Hijoz, Arabiston |
| Vafoti | tax. 641 |
| Fuqaroligi | Roshidun xalifaligi (632–641) |
| Qoʻshin turlari | Roshidun armiyasi |
| Jang/urush |
|
| Aloqa | Banu Fihr (urugʻ) |
| Isteʼfoda |
|
Iyod ibn Gʻanm ibn Zuhayr al-Fihriy (arabcha: عياض بن غنم بن زهير الفهري; 641-yilda vafot etgan) – arab qoʻmondoni, musulmonlarning Jazira (Yuqori Mesopotamiya) va shimoliy Suriyadagi fathlarida yetakchi rol oʻynagan. Quraysh qabilasidan mansub, 630-yilda sodir boʻlgan ommaviy islomga kirishdan avval bu dinni qabul qilgan oz sonli kishilardan biri boʻlgan. Islom paygʻambari Muhammadning sahobalaridan. 634-yilda xalifa Abu Bakr hukmronligi davrida Shimoliy Arabistondagi Dumat al-Jandal vohasiga noib etib tayinlangan. Keyinchalik 637-yilda al-Jazira (Yuqori Mesopotamiya) viloyatiga noib boʻlgan, biroq xalifa Umar (h. 634–644) tomonidan ayrim nojoʻya ishlari sababli lavozimidan ozod etilgan. Shundan soʻng, oʻzining amakivachchasi va jiyani Abu Ubayda ibn al-Jarrohning yaqin harbiy yordamchisiga aylangan. Aynan Abu Ubayda boshchiligida Vizantiya imperiyasi nazorati ostida boʻlgan shimoliy Suriyaning katta qismini, jumladan, Halab, Manbij va Cyrrhus shaharlarini fath etgan.
Yoshlik davri
[tahrir | manbasini tahrirlash]Iyod Abdulgʻanm ibn Zuhayr al-Fihriyning oʻgʻli boʻlgan. U Quraysh qabilasining al-Horis ibn Fihr ibn Molik boʻlimiga mansub edi[1]. Bu nasl, asosan, Arabiston yarim orolining gʻarbiy qismidagi Makka shahrida joylashgan savdogar arab qabilasi hisoblangan[2]. Iyod 628-yilda paygʻambar Muhammad bilan, asosan, mushrik Quraysh qabilasi oʻrtasida tuzilgan Hudaybiya shartnomasidan oldin islomni qabul qilgan oz sonli Quraysh qabilasi vakillaridan biri boʻlgan. Iyod ushbu sulh muzokaralari davomida Muhammad bilan birga ishtirok etgan[3]. Islomni qabul qilgach, Iyod ismini Ibn Abdugʻanmdan Ibn Gʻanmga oʻzgartirgan, chunki uning otasining ismi Abdugʻanm arabchaga „Ganmning quli“ deb tarjima qilingan. Gʻanm esa johiliyat davrida arablar sigʻingan butlardan biri boʻlgan[4]. Quraysh qabilasining qolgan aʼzolari esa 630-yilda islomni qabul qilgan[2].