Ispaniya gerbi

Ispaniya gerbi
Mamlakat	Ispaniya
Qabul qilindi	5-noyabr, 1981-yil (42 yil avval)

Ispaniya gerbi (ispancha: Escudo de España) — Ispaniyaning geraldik ramzi boʻlib, Ispaniya hududlarining umumiyligini anglatadi.

Tavsif[tahrir | manbasini tahrirlash]

Gerbning amaldagi versiyasi 1981-yil 5- oktabrdagi 33/1981-sonli qonun bilan tasdiqlangan, unda gerbning quyidagi tavsifi mavjud:

Birinchi modda. Ispaniyaning gerbi to'rt qismga bo'lingan qalqon bo'lib, pastki qismi yaxlitlangan ya`ni qiralli ems. Birinchi chorakdagi qizil fonda uch minorali oltin rangdagi qal'a tasviri bor. Ikkinchi chorakda kumush fonda, boshiga oltin toj kiygan va qizil tirnoqlar bilan qurollangan to`q binafsha rangdagi sher tasviri mavjud. Uchinchi chorakda oltin fonda to'rtta qizil chiziq mavjud. To'rtinchi chorakda qizil fonda xoch belgisini anglatuvchi oltin zanjirlar va zanjirlarning markazida - zumrad tasviri bor. Qalqonning pastki qismidagi ichki qismida kumush fonda ichi qizil, ikkita yashil bargi bor anor mevasi tasvirlangan.
Qalqonning ikkala tomonida oltin rang asoslariga asoslangan kumush rangli ustunlar imperator va qirollik oltin tojlari bilan bezatilgan. Ustunlar qizil shior lentasiga o'ralgan bo'lib, uning ustiga oltin harflar bilan yozilgan: chapda "Plyus", o'ngda "Ultra" (lotincha "Plus Ultra") deb yozilgan. Gerbning yuqori qismida qirollik toji tasvirlangan bo'lib, u qimmatbaho toshlar bilan qoplangan oltin doirada joylashgan, sakkizta rozet va sakkizta kesishgan marvariddan iborat bo'lgan tepasida sakkizta yarim shar bilan yopilgan, ulardan beshtasi ko'rinib turadi. Marvarid bezaklari o`rtasida globusning ramziy shaklni tepasida xoch bilan bezlgan. Tojning ichki qismi qizil rangda.

Ikkinchi modda. Oldingi maqolada tasvirlangan Ispaniya gerbi qalqonida qizil rangdagi chegarasi qizil rangdagi uchta tilla zambaklar, birining tepasida ikkitasi tasvirlangan. Burbon-Anju hukmron sulolasining ramzi.

^[1]

Gerbdagi " Plyus Ultra " shiori — „ lotincha: Chegaradan keyin“ yoki „Chegara tomon“ (Amerika Kolumb tomonidan kashf etilishidan oldin shior „Nec Plus Ultra“ edi — " lotincha: Endi hechqayerga ", chunki Gerkules ustunlari dunyoning oxiri deb hisoblangan).

Keyinchalik ikkita qirollik, Ispaniya milliy gerbining dizayni, oʻlchami, rang sxemasini va foydalanishni aniqlaydigan farmon qabul qilindi:

1981-yil 18-dekabrdagi 2964/1981-sonli Qirollik qarori, u Ispaniya gerbining rasmiy dizaynini, uning ishlatilishi va oʻlchamlarini belgilaydi^[2];
1982-yil 3-sentabrdagi 2267/1982-sonli Qirollik qarori, unda ranglarning texnik tavsifi berilgan^[3].

Ranglari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ispaniya gerbining ranglari LAB va CIE-1931 xalqaro tizimlarida 1982-yil 3-sentabrdagi 2267-sonli Qirollik farmoni bilan qonuniy ravishda belgilangan^[3]. Ispaniya davlatining protokol koʻrsatmalarida gerb ranglarini koʻpaytirishning afzal koʻrilgan shakli „ishlatilgan vosita yoki qoʻllab-quvvatlashga qarab bir yoki boshqa kompozitsiyada qoʻllanilishi kerak boʻlgan sakkizta rang diapazoni“ ga asoslangan"^[4].

	Qora	Qizil	Kumush	Oltin	Yashil	Koʻk	Siyohrang	Toʻq sariq
Rang (RGB)
CIELAB (H,C,L)		(35,0;70,0;37,0)	(255,0:3,0;78,0)	(90,0;37,0;70,0)	(165;0,41,0;31,0)	(270,0;35,0;26,0)	(0,0;52,0;50,0)	(aniqlanmagan)
RGB	(0,0,0)	(181.0.39)	(178,178,178)	(159.126.0)	(0.111.70)	(0.68.173)	(196,76,122)	(246,203,126)
CMYK	(0,0,0,100)	(0,100,80,0)	(0,0,0,30)	(20,30,100,0)	(100,10,70,0)	(100,50,0,0)	(0,70,0,0)	(0,10,40,0)
Pantone		186	877	872	3415	2935	218	1345

Eslatmalar:

Koʻrsatilgan soyalar CIELAB, CMYK va Pantone tizimlari uchun taxminiydir, ular kompyuter ekranida aniq koʻrsatilmasligi mumkin.
RGB qiymatlari 0 dan 255 gacha. CMYK qiymatlari 0 dan 100 gacha.

Gerbning geraldik elementlari va ularning maʼnolari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Gerb qalqoni Burbon-Anjou sulolasining va beshta qirollikning gerblaridan iborat:

Kastiliya Qirolligi gerbi — birinchi chorak;
Leon qirolligi gerbi — ikkinchi chorak;
Aragon qirolligi gerbi — uchinchi chorak;
Navarra qirolligi gerbi — toʻrtinchi chorak;
Granada qirolligining gerbi — uchida;
Qalqonning markazida Burbon-Anjou sulolasining gerbi joylashgan.

Gerb qalqoni quyidagilar bilan oʻralgan:

Belgilangan Plus ultra yozuvli Gerkules ustunlari — qalqon ushlagichlari sifatida. Ustunlar Muqaddas Rim Imperiyasining imperator toji va Ispaniya qirollik toji bilan oʻralgan boʻlib, ular mamlakat tarixini imperiya va qirollik sifatida ifodalaydi;
Qirollik toji — milliy suverenitetni anglatuvchi gerb tepasida joylashgan.

Элементы щита
Kastiliya qirolligining gerbi.
Leon qirolligining gerbi.
Aragon qirolligining gerbi.
Navarra qirolligining gerbi.
Granada Qirolligining gerbi.
Burbon-Anjou sulolasining gerbi.

Gerb tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kastiliya va Leon qiroli Fernando III ning gerbi (1230)[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kastiliyalik Fernando III oʻz qoʻlida Kastiliya, Leon va Galisiyani birlashtirib , Kastiliya va Leonning yagona qirolligini tuzdi va 1230-yilda Kastiliya va Leon gerbini oʻrnatdi. Fernando III qalqon maydonining toʻrt qismga boʻlinishini geraldikaga kiritdi, Aragon va Navarra monarxlari, shuningdek, Yevropaning boshqa monarxlari undan oʻrnak olishdi.

Katolik qirollari (1469-1516)[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tarixga katolik qirollari sifatida kirgan ikki ispan monarxining — Kastiliya qirolichasi Izabella I^[5] (1451-1504) va Aragon qiroli Ferdinand II (1452-1516) ning 1469-yilda tuzilgan nikohi Aragon Kastiliya va Leon qirolliklarining birlashishiga asos solgan, bu esa oʻz navbatida zamonaviy Ispaniyaning yaratilishiga olib keldi. Bu geraldikada ham oʻz aksini topgan. 1475-yilda Ferdinand II va Izabella I yangi gerbni qabul qildilar^[6]. Ushbu gerb XV-asrning oxirida Pireney yarim orolining ikkita eng yirik davlat tuzilmalarini ifodalagan: yarim orolning shimolidan janubiga choʻzilgan va Galisiya, Asturiya, Kantabriya, Basklar mamlakati, Rioxa, Kastiliya-Leon, Madrid, Ekstremadura, Kastiliya-La-Mancha, Mursiya, Andalusiya va Kanar orollari hozirgi avtonom jamoalari hududlarini oʻz ichiga olgan Kastiliya va Leon qirolliklari hamda hozirgi Aragon, Kataloniya, Valensiya va Balear orollari avtonom jamoalari hududlarini shuningdek, Oʻrta yer dengizi havzasi boʻylab tarqalgan boshqa hududlarni oʻz ichiga olgan Aragon Qirolligi.

Katolik qirollarining gerbi choraklarga boʻlingan qalqondan iborat boʻlib, unda Kastiliya Qirolligi (qizil fonda, oltin qal’aning tasviri, uchta minorali, derazalari va Azura darvozalari bilan), Leon qirolligi (oltin toj kiygan toʻq binafsharang sher), Aragon qirolligi (oltin fonda, toʻrtta qizil chiziq) va ikkala Sitsiliya qirolligining (oltin fonda toʻrtta qizil chiziq, ikkita burgut tasviri bilan) gerblari tasvirlari almashtirilgan. Keyinchalik, 1492-yilda Granada bosib olingandan soʻng, uning ramzlari gerbga qoʻshilgan (kumush fonda, ikkita yashil barglari boʻlgan anor tasviri). Qalqonning chap tomonida Gordian tugunli boʻyinturuq tasviri va er-xotinlar oʻrtasidagi kelishuvning shiori " Tanto monta ", uning ustida „F“ harfi qoʻyilgan — Fernando ismining bosh harfi; qalqonning oʻng tomonida oʻqlar toʻplami tasvirlangan, uning ustiga „Y“ harfi yozilgan — Izabella ismining bosh harfi. Ushbu ispan gerbida birinchi marta San-Xuan burguti qalqon egasi sifatida paydo boʻladi.

Avstriya uyi (1516-1700)[tahrir | manbasini tahrirlash]

1516-yilda Fernando II vafotidan soʻng Ispaniya taxtiga (Kastilya va Aragon) uning nabirasi, Xuana I va Filipp I ning oʻgʻli Karl Xabsburgga, ota tomonidan Karlos I nomi bilan ispan taxtiga oʻtirgan Maksimmilian I ning nabirasi Karl Garsburg vorislik qildi.

Karlos I gerbi oldingi qalqonda mavjud boʻlgan Kastiliya, Leon, Aragon, ikkala Sitsiliya va Granada qirolligining gerblarini oʻz ichiga olgan va Avstriya gerblarining tasvirlari bilan toʻldirilgan (qizil fonda kumush chiziqlar bilan). Burgundiyaning eski gerbi (moviy rangdagi oltin chiziq va qizil hoshiyali), Burgundiyaning yangi gerbi (kumush va qizil chiziqlar bilan chegaralangan oltin fleurs-de-lisli nomli jozibali qalqon), Brabant gerbi (toj kiygan oltin sher), Flandriya (qizil hoshiyali oltin sher) va Tirol gerbi (kumush maydondagi qizil burgut). Karlos I, shuningdek, oʻz gerbiga Gerkules ustunlari tasvirlarini va chet el imperiyasining ramzi boʻlgan „Plus Ultra“ yozuvi va "Oltin Rune" ordeni zanjirlarini ushbu ordenning hukmdori sifatida kiritgan.

1519-yilda Karlos I Muqaddas Rim imperatori Karl V boʻlib tojni kiyganida, qalqonga imperator toji va qalqon vazifasini bajaruvchi imperiyaning ikki boshli burguti tasvirlarini joylashtirdi. 1520- yildan boshlab qalqonga Navarra va Neapol qirolligining gerblarining tasvirlari (Quddus va Vengriya gerblari tomonidan yaratilgan) qoʻshilgan^[7].

Karlos I ning vorislari gerbga baʼzi oʻzgarishlar qoʻshdilar, imperator toji tasvirini ochiq qirollik toji tasviri bilan almashtirdilar (toʻrtta rozet va toʻrtta diademadan iborat, ulardan uchtasi koʻrinib turadi) va Oltin tasvirini qoʻshdilar.

1580-yilda Ispaniya qiroli Filipp II ham oʻzini Portugaliya qiroli deb eʼlon qildi, u ham gerb tasviriga yangi oʻzgartirishlar olib keldi. Ushbu oʻzgarishlar 1668-yilda, Jodulangan Charlos II davrida Portugaliya Mustaqillik Deklaratsiyasiga qadar davom etdi.

Savoy Amadeo hukmronligi (1870-1873)[tahrir | manbasini tahrirlash]

Burbonlarning tiklanishi (1874-1931)[tahrir | manbasini tahrirlash]

1874-yilda Burbonlar sulolasining tiklanishi bilan ularning qalqoni ispan qalqonining markaziy qismiga tiklandi. 1868-yilda gʻoyib boʻlgan eski qirollik qurollari ham tiklandi, ularning soddalashtirilgan versiyalari mavjud boʻlib, milliy qalqon taʼrifida juda koʻp chalkashliklarga olib keldi. Bu davrda qalqonning tashqi bezaklari xilma-xil boʻlgan (Gerkules ustunlari , Oltin Rune ordeni marjonlari, qirollik mantiyasi yoki dafna novdalari), gerbning koʻplab versiyalariga olib keldi.

Ispaniya gerbining versiyasi (1874-1931) Gerkules ustunlari bilan.
Ispaniya gerbining versiyasi (1874-1931) dafna novdalari bilan.
Ispaniya gerbining versiyasi (1874-1931) Oltin Fleece marjonlari bilan.
Oltin Fleece marjon va qirollik mantiyasi bilan Ispaniya gerbining versiyasi (1874-1931).

Ikkinchi Respublika (1931-1939)[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ikkinchi Respublikaning eʼlon qilinishi bilan (1931-1939) 1869-yilgi gerb tiklandi, ammo tojsiz va sherning yonida qasr bilan.

Frankoistik diktatura va demokratiyaga oʻtish (1939-1981)[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ispaniya gerbi 1945-1977. Gerbda besh qismdan iborat qalqon boʻlib, tepasida toj oʻrnatilgan — Ispaniya monarxiya ekanligidan dalolat beradi. 1 va 4-maydonlar ham toʻrt qismga boʻlingan va diagonal ravishda takrorlangan tasvirlarga ega: Qal’a minorasi Kastiliya gerbi va orqa oyoqlarida turgan sher Leoning gerbidir. 2 va 3-maydonlar vertikal ravishda boʻlinadi. Maydonlarning oʻng (geraldik) qismlarida toʻrtta chiziq qoʻllaniladi — Aragon gerbi. Chap qismlarda zanjirlardan yasalgan bezaklar koʻrinishidagi tasvirlar — Navarra gerbi joylashgan. Qalqonning oxirida, olmos shaklidagi kichik dalada anor tasviri Granada gerbidir. Qalqonning yon tomonlarida toj kiydirilgan ikkita ustun bor — oʻng (geraldik) imperator va chapda — qirollik toji — „Gerkules ustunlari“ deb ataladigan — bir vaqtlar Gibraltartar deb ataladigan dunyoning chekkasi qadimiy nomi. Bu qirol Karlos I (Muqaddas Rim imperatori Charlz V) ning shaxsiy emblemasi. Qalqon Avliyo yevangelist Ioanning burguti tomonidan ushlab turilgan. Qushning boshi shamolda tebranib uchib turgan shiorli lenta bilan oʻralgan. Lentadagi yozuv: „Una Grande Libre“ — „Birlashgan, Buyuk, Erkin“ (ispancha). Burgut dumining har ikki tomonida qirollar Ferdinand va katolik Izabellaning shaxsiy timsollari boʻlgan ramzlar mavjud: boʻyinturuq (jugo) va beshta oʻq (flechas) dastasi.