Ismoil II
Ismoil II (1533 - 24-noyabr 1577) - Safaviylar sulolasidan fors shohi , 1576/77 yillarda hukmronlik qilgan.
Biografiya[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ismoil II Safaviylar sulolasidan boʻlgan Eron shohi Tahmasp I va Muso Sulton Mosulluning qizi Sultonum Begʻum Mavosiliyning ikkinchi oʻgʻli, Turkman qabilasidan boʻlgan qizilbosh hamda Muhammad Xudabendaning ukasi boʻlgan.qojar qabilasidan bo'lgan Imomqulixon qo'lida tarbiyalangan[1]. Boʻlajak Shoh Ismoil II ham boshqa Safaviy shahzodalari kabi yoshligidan davlat ishlari bilan shugʻullana boshlagan: 14 yoshida amakisi Alqos Mirzo Shoh Tahmasp Iga qarshi isyon koʻtargach, Shirvon va Goʻkcha Sulton Qojarga hokim etib tayinlangan va Turkiyaga qochib ketgan (1547). Ismoil Mirzo Shirvonni oʻziga boʻysundirish uchun Dogʻistondan koʻtarilgan Shirvonshohlar avlodi Burxon Mirzo ustidan katta gʻalaba qozondi, Burxon Mirzo esa Dogʻistonga chekindi[1] Tez orada u o'zini Usmonli Sulton Sulaymon I ning Sharqidagi eng yaxshi armiyasi bilan qiyin janglarda tajribali qo'mondon sifatida ko'rsatdi. 1548—1549-yillarda Usmonli imperatori Sulaymon Alqos Mirzoning taklifi bilan Safaviylar saltanatiga bostirib kiradi. Ismoil Mirzo saroyga chaqirilib, vaqti-vaqti bilan shohning turli topshiriqlarini bajarib turdi. U Anadoluga yuborilgan Qizilbosh qoʻshiniga qoʻmondon etib tayinlanadi va Erzurumda Iskandar Poshoni yengadi. Ayniqsa, uning Erzurumdagi Usmonli hukmdori, takabbur Iskandar Posho (1552) ustidan qozonilgan gʻalabasi zamondoshlarida katta taassurot qoldirdi[2].
1555-yilda Shoh Tahmasp Usmoniylar bilan uzoq kutilgan tinchlik shartnomasini (Amasya shartnomasi) tuzdi. Oradan ko'p o'tmay ota bilan Ismoil o'rtasida kelishmovchilik paydo bo'ldi. Uning aniq sababi noma'lum; tarixchi Iskandar Munshiyning xabar berishicha, Ismoil otasi ma'qullamagan ko'p ishlarga o'ziga yo'l qo'ygan. 1556-yilda Tahmasp Hirot chegarasini boshqarish uchun oʻz oʻgʻlini poytaxtdan quvib chiqaradi. Biroq oʻsha yerda ham Ismoil otasiga nisbatan hurmatsizlik va beadablik koʻrsatdi. Xususan, u viloyatlar hukmdorlariga Amasiya shartnomasini buzgan holda Usmonli imperiyasiga qarshi yangi yurish uchun qo'shin to'plashlari uchun maktublar yubordi. Ismoil sarkardalik qobiliyati tufayli qizilboshlar orasida mashhur edi. Shoh Tahmasp Ismoilning qilmishlari uning hokimiyati va taxtiga tahdid solishidan qoʻrqib, oʻgʻlini hibsga olib, Kahkah qalʼasiga qamab qoʻyadi. Saroy a’yonlarining ozod qilish haqidagi koʻplab iltimoslariga qaramay, Ismoil oʻn toʻqqiz yarim yil, ya’ni Tahmasp vafot etguniga qadar qamoqda qoldi.
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- К. Рыжов. Мусульманский восток XV—XX век. М. 2004.