Ismoil Bilen
| Ismoil Bilen | |
|---|---|
| Tavalludi |
18-oktyabr 1902 yil |
| Vafoti |
1983 yil 18-noyabr Berlin, GDR |
| Taxallusi | Savas ve Ustyungel (turkchadan, Jang va g'alaba) |
| Ijod qilgan tillari | turkcha |
| Fuqaroligi | Turkiya, Istanbul |
| Faoliyat turi | turk jamoat va siyosiy arbobi, Turkiya Kommunistik partiyasining bosh kotibi, yozuvchi |
| Mukofotlari | Doʻstlik (Chexoslovakiya) ordeni kavalyeri |
Ismoil Bilen (turkcha: İsmail Bilen, 1902-yil 18-oktyabr, Rize, Usmonli imperiyasi - 1983 yil 18-noyabr, Berlin, GDR) — turk jamoat va siyosiy arbobi, Turkiya Kommunistik partiyasining bosh kotibi (1973—1983), Savas ve Ustyungel taxallusi ostida yozuvchi sifatida ham faoliyat koʻrsatgan (turkcha: Savaş ve Üstüngel - Jang va gʻalaba).
Biografiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Dehqon oilasida tugʻilgan. Ish izlab Istanbulga koʻchib oʻtishga majbur boʻladi. Antanta qoʻshinlari tomonidan shaharni bosib olish davrida (1918—1922) milliy ozodlik kurashida qatnashgan.
1922-yilda u Turkiyaning yashirin kommunistik partiyasiga qoʻshildi va uni birinchi turk kommunistlari qatorida Nozim Hikmat bilan birga SSSRga Sharq mehnatkash xalqlari kommunistik universitetiga oʻqishga yuborishadi[1][2].
1926 -yilda u vataniga viloyat komiteti kotibi sifatida qaytib kelib, ishchilar harakati kurashida faol ishtirok etadi. XKT rahbarlarining ommaviy hibsga olinishidan soʻng, 1927-yilda u partiya Markaziy Qoʻmitasining yangi tarkibiga saylandi. 1929-yilda hibsga olingan, 1933-yilda ozod qilingan va SSSRga qaytib ketgan.
Komintern apparatida ishlagan (u tarqatib yuborilgunga qadar ECCIdagi CPT vakili) 1934-yilda XKTning tashkiliy kotibi etib saylangan. Ikkinchi jahon urushi yillarida „Moskva radiosi“ ni turk tilida olib borgan. 1958-yilda “Bizim” radiosini tashkil etishda qatnashgan. 1962-yilda u Nozim Hikmat va Zeki Bashtimar[3] bilan birga XKP Markaziy Qoʻmitasining xorijiy byurosi aʼzoligiga kiritildi.
1977-yilda uning „Quyoshli dunyo“ (Günesli dunyo) kitobi Istanbulda nashr etildi - bu SSSRdagi hayot haqidagi koʻplab kuzatishlar natijasidir.
1971-yildagi davlat toʻntarishidan soʻng u yashirin tashkilotni tiklash boʻyicha faol ish olib bordi va 1973 -yilda XKT bosh kotibi boʻldi. Bu davrda I. Bilen nafaqat KXT aʼzolari va tarafdorlari safini kengaytirishga, balki uning faoliyatini sifat jihatidan yaxshilashga ham muvaffaq boʻlmoqda edi, partiya tarixida bu voqealar „tiklanish davri“ deb nomlanadi.
1983-yilda tamomila oʻzgargan vaziyat munosabati bilan u bosh kotib lavozimidan isteʼfoga chiqadi, ammo faxriy va obroʻli kadr sifatida partiyaning ramziy rahbari boʻlib qoldi.
U Oktyabr inqilobi ordeni (1983, SSSR) va Doʻstlik (Chexoslovakiya) ordeni kavalyeridir.
Rus tilida[tahrir | manbasini tahrirlash]
Rus tilida chop etilgan Ismoil Bilenning asarlari:
- В тюрьме и на «воле». 1952
- Устюнгель Саваш ве. Солнечный мир, 50000 экз, Свидетельства об СССР, М.,: Прогресс, 1980.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Сибгатуллина А.Т. Турецкий контингент в Коммунистическом университете трудящихся Востока. Часть I // Вестник ИВ РАН, 2020, №3
- ↑ Saime Göksu, Edward Timms. Romantic Communist: The Life and Work of Nazım Hikmet. Hurst, 1999 — 74—77 bet. ISBN 978-1-85065-371-4.
- ↑ Лысенков Н.А. Приезд Назыма Хикмета в Советский Союз в 1951 году // Восточный архив, 2016