Irlandiya — Ispaniya munosabatlari

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Kanada va Irlandiya davlatlarining xaritada joylashuvi. Yashil rangda Irlandiya, sariq rangda Ispaniya koʻrsatilgan.

Irlandiya — Ispaniya munosabatlari Irlandiya va Ispaniya oʻrtasidagi ikki tomonlama diplomatik munosabatlardir. Ikkala davlat ham Yevropa Ittifoqi va Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti aʼzolaridir.

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Pireney yarim oroli va Irlandiya oroli aholisi oʻrtasidagi birinchi aloqa keltlarning Pireneydan Irlandiyaga koʻchishi bilan bogʻliq[1]. Irlandiya va ispan zodagonlari oʻrtasidagi birinchi diplomatik aloqa 1529-yil aprel oyida Ispaniya elchisi Don Gonsales Fernandes Irlandiyaga tashrif buyurib, Desmondning 10-grafi[2] bilan uchrashganda sodir boʻlgan. Ikkala xalqni yagona xristian dini — katoliklik birlashtirgan[1]. 1601-yilda Ispaniya Angliyaga qarshi Kinsale qamalida Irlandiyani qoʻllab-quvvatladi. Oʻsha paytda Irlandiya katoliklari Ispaniyani protestant Angliyaga qarshi kurashda oʻz mamlakatlarining potentsial ittifoqchisi deb hisoblashgan va koʻplab irlandlar mamlakat vayron boʻlganidan keyin Pireney yarim oroliga qochib ketishgan.

XVI-XVII asrlarda irlandiyalik koʻngillilar ispan armiyasida xizmat qilganlar. Ispaniya tomonida Oʻttiz yillik urushda qatnashganlar. Ispan qiroli xizmatidagi irlandlar Shimoliy va Janubiy Amerikani mustamlaka qilishda ham qatnashganlar[3]. Ispaniya mustamlakalaridagi bir qancha taniqli ispan amaldorlari irlandiyalik boʻlgan. Biroq Lotin Amerikasidagi ispan mustamlakalarining mustaqilligi uchun urush paytida minglab irland askarlari isyonchilar tomonida Ispaniyaga qarshi kurashganlar[3].

1801-yil yanvarda Irlandiya yangi tashkil etilgan Buyuk Britaniya va Irlandiya Birlashgan Qirolligi tarkibiga kirdi va Irlandiya va Ispaniya oʻrtasidagi barcha munosabatlar bundan buyon London orqali amalga oshiriladigan boʻldi. 1921-yilda, deyarli ikki yillik janglardan soʻng, Irlandiyaning koʻp qismi Irlandiya erkin davlati sifatida Britaniya imperiyasi tarkibida mustaqillikka erishdi. 1924-yilda yangi Irlandiya Erkin Davlati va Ispaniya Qirolligi oʻrtasida diplomatik munosabatlar oʻrnatildi[4]. Xuddi shu yili Ispaniya Dublinda birinchi konsulligini ochdi. 1935-yilda Madridda Irlandiya elchixonasi ochildi[5].

1936-yilda Ispaniyada prezident Manuel Azanya boshchiligidagi respublikachilar va general Fransisko Franko boshchiligidagi fashistlar oʻrtasida fuqarolar urushi boshlandi. Irlandiya hukumati hech bir tomonni qoʻllab-quvvatlamay, neytral pozitsiyani egalladi. Biroq, koʻplab irland katoliklari Fransisko Frankoni qoʻllab-quvvatladilar. Sotsialistlarning asosiy qismi respublikachilar tarafini oldi[6]. 1936-yilda Fransisko Frankoni moliyaviy qoʻllab-quvvatlash uchun Irlandiya xristian fronti tuzildi. Ayni paytda, 700 irlandiyalik koʻngilli askarlar Frankoga yordam berish uchun Ispaniyaga borishgan[6]. Shu bilan birga, 250 nafar irlandiyalik koʻngillilar Xalqaro brigadalarga qoʻshilgan va respublikachilar tomonida jang qilgan[6]. 1937-yil fevral oyida Jarama jangida irlandiyalik koʻngillilar oʻrtasida bir nechta toʻqnashuvlar boʻlib oʻtdi. 1937-yilning yoziga kelib Irlandiya brigadasi Franko[6] tomonidan qurolsizlantirilib, Ispaniyadan surgun qilindi; Respublikachi irlandlarning aksariyati 1938-yil oxirigacha frontda qoldi[6]. 1939-yilda urush tugaganidan keyin Dublin general Franko boshchiligidagi yangi Ispaniya hukumatini rasman tan oldi[5] [7].

1986-yil iyul oyida Ispaniya qiroli Xuan Karlos I Irlandiya Respublikasiga birinchi rasmiy tashrifini amalga oshirdi[8]. 1993-yilda Meri Robinson Ispaniyaga rasmiy tashrif bilan kelgan Irlandiyaning birinchi prezidenti boʻldi[9]. O‘shandan beri ikki davlat rahbarlarining ko‘plab tashriflari bo‘lib o‘tdi. 2017-yil yanvar oyida Irlandiya Bosh vaziri Enda Kenni Ispaniyaga tashrif buyurdi[10].

Savdo aloqalari[tahrir | manbasini tahrirlash]

2015-yilda Irlandiya Respublikasi va Ispaniya Qirolligi o‘rtasidagi savdo aylanmasi 4,5 milliard yevroni tashkil etdi[11]. Irlandiyaning Ispaniyaga eksporti farmatsevtika, elektr jihozlari, parfyumeriya va kimyoviy mahsulotlarni oʻz ichiga oladi. Ispaniya eksporti: avtomobillar, kiyim-kechak va organik kimyolar[11]. Oʻsha yili Irlandiyaning Ispaniyaga kiritgan sarmoyalari 200 million yevroni tashkil etgan boʻlsa, Ispaniyaning respublikadagi sarmoyalari 4 milliard yevroga yetdi[11].

Turizm[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ispaniya irlandiyalik sayohatchilar uchun eng yaxshi hududlardan biridir. 2016-yilda Ispaniyaga 1,4 million Irlandiya fuqarosi turizm uchun tashrif buyurgan. Ayni vaqtda Irlandiyaga 263 ming ispan sayyoh tashrif buyurgan[12]. 2016-yilda Irlandiyada 35 000 ispan fuqarosi ingliz tilini o‘rgangan[12]. Bir nechta Irlandiya va Ispaniya aviakompaniyalari ikki mamlakat oʻrtasida toʻgʻridan-toʻgʻri reyslarni taʼminlaydi.

Shartnomalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Irlandiya Respublikasi va Ispaniya Qirolligi oʻrtasida bir qancha ikki tomonlama shartnomalar imzolangan, masalan, Meteorologiya boʻyicha maʼlumot almashish toʻgʻrisidagi bitim (1950); Madaniy hamkorlik toʻgʻrisidagi bitim (1980); Irlandiya suvlarida baliq ovlashning tarixiy huquqlaridan voz kechish toʻgʻrisidagi Ispaniya kelishuvi (1980) va ikki tomonlama soliqqa tortish boʻyicha bitim (1994)[11].


  • Ispaniyaning Dublindagi elchixonasi.
    Ispaniyaning Dublindagi elchixonasi.
  • Madriddagi Irlandiya elchixonasi.
    Madriddagi Irlandiya elchixonasi.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,0 1,1 „Ireland and Iberia: An Introduction“. 2020-yil 19-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 15-dekabr.
  2. ↑ „The Treaty of Dingle remembered“. 2018-yil 20-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 15-dekabr.
  3. ↑ 3,0 3,1 „Ireland and Latin America“. 2018-yil 10-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 15-dekabr.
  4. ↑ „Ireland and Spain 1931—1933. Divergent Republics“. 2019-yil 28-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 15-dekabr.
  5. ↑ 5,0 5,1 „Irish Embassy in Madrid: The Embassy’s History“. 2018-yil 12-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 15-dekabr.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 „The Irish took sides in the Spanish Civil War 80 years ago this summer“. 2018-yil 1-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 15-dekabr.
  7. ↑ „Post Civil War Spain and International Relations“. 2017-yil 7-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 15-dekabr.
  8. ↑ „Primera visita de un Jefe de Estado español a Irlanda (in Spanish)“. 2018-yil 15-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 15-dekabr.
  9. ↑ Visita Oficial de Sus Excelencias la Presidenta de Irlanda, Sra. Mary McAleese, y el Dr. Martin McAleese (in Spanish)
  10. ↑ „Taoiseach meets with Spanish Prime Minister to discuss growing the links between Ireland and Spain“. 2018-yil 15-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 15-dekabr.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 „Spanish Ministry of Foreign Affairs: Ireland (in Spanish)“. 2018-yil 26-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 15-dekabr.
  12. ↑ 12,0 12,1 „Spanish-Irish Relations“. 2018-yil 12-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 15-dekabr.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Irlandiya_—_Ispaniya_munosabatlari&oldid=3484093" dan olindi