Inson sezgi organlari

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Sezgi organlari — ixtisoslashgan periferik anatomik va fiziologik tizim, uning retseptorlari tufayli atrofdagi dunyodan va tananing boshqa organlaridan, yaʼni tananing tashqi muhitidan va ichki muhitidan maʼlumotlarni olish va dastlabki tahlil qilishni taʼminlaydi[1].

Sezgi aʼzolari qoʻzgʻatuvchini uzoqdan idrok etadi (masalan, koʻrish, eshitish, hidlash organlari); boshqa organlar (taʼm va teginish) — faqat bevosita aloqa bilan[2].

Baʼzi sezgilar maʼlum darajada boshqalarni toʻldirishi mumkin. Masalan, rivojlangan hid yoki teginish hissi maʼlum darajada yomon rivojlangan koʻrish (koʻzlar), hid (burun) ni qoplashi mumkin[3].

Inson sezgi organlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Inson miyasi tomonidan sezgi organlari tomonidan qabul qilingan maʼlumotlar uning atrofidagi dunyoni va oʻzini idrok etishni shakllantiradi.

Inson maʼlumotni oltita asosiy sezgi orqali oladi[4]:

  1. koʻzlar (koʻrish),
  2. quloqlar (eshitish),
  3. til (taʼm),
  4. burun (hid),
  5. teri,
  6. vestibulyar apparatlar (kosmosdagi muvozanat va pozitsiyani his qilish, tezlashtirish)[5].

Inson sezgilarining retseptorlariga taʼsir qiluvchi ogohlantirishlar haqida maʼlumot markaziy asab tizimiga uzatiladi. U kiruvchi maʼlumotlarni tahlil qiladi va uni aniqlaydi (sezgilar paydo boʻladi). Keyin javob signali ishlab chiqariladi, u nervlar boʻylab tananing tegishli organlariga uzatiladi[6].

Tashqi sezgilarning 6 turi mavjud (harakat qobiliyatlari alohida sezgi organiga ega emas, lekin ular sezgilarni keltirib chiqaradi). Inson tashqi sezgilarning 6 turini boshdan kechirishi mumkin: koʻrish, eshitish, hid bilish, taktil, taʼm va kinestetik sezgilar[4].

Odamdagi sezgi aʼzolaridan chiqadigan yoʻllar markaziy asab tizimining vestibulyar, eshitish, koʻrish, hid bilish, taktil va taʼm sezish yoʻllaridir[7].

Analizatorning tarkibiy qismlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Analizator — neyronlar tizimi, ularning vazifasi signalni idrok etish, bu haqda maʼlumotni miyaga yetkazish va tirnash xususiyati tahlil qilishdir[8].

Bu termin birinchi marta I. P. Pavlov tomonidan kiritilgan[9]. Hozirgi vaqtda „sensor tizimi“ tushunchasi ham qoʻllanilmoqda[10].

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. https://reshutest.ru/theory/12?theory_id=424
  2. https://www.nkj.ru/archive/articles/3953/
  3. https://www.nkj.ru/archive/articles/3953/
  4. 4,0 4,1 [Dmitrieva N. Yu. Leksiya № 2. Oщuщenie i vospriyatie ]
  5. https://www.nkj.ru/archive/articles/3953/
  6. https://www.nkj.ru/archive/articles/3953/
  7. https://www.nkj.ru/archive/articles/3953/
  8. https://reshutest.ru/theory/12?theory_id=424
  9. https://reshutest.ru/theory/12?theory_id=424
  10. https://reshutest.ru/theory/12?theory_id=424