Ikkinchi jahon urushida Meksika
Ikkinchi jahon urushida Meksika ittifoqchilar, shu jumladan oʻz qurolli kuchlari tomonida qatnashdi. Urush yillarida Meksika davlatining iqtisodiyoti jadal rivojlandi, mamlakatning xalqaro jamiyatda nufuzi ham oshgan edi.
Urushdan oldingi holat[tahrir | manbasini tahrirlash]
1940-yillar boshida Meksika agrar mamlakat boʻlib, ichki siyosiy vaziyat beqarorlashgan edi.
Prezident Lazaro Kardenasning (1934—1940) hokimiyatga kelishi bilan inqilobdan keyingi davr tugadi, bu davrda mamlakatda ikkita fuqarolar urushi va bir nechta qoʻzgʻolon boʻlib oʻtdi.
Jamiyat va davlatni modernizatsiya qilishga intilib, Kardenas koʻp oʻn yilliklar davomida Meksikaning rivojlanishiga asos solgan islohotlarni amalga oshirdi: sanoat korxonalari va milliy iqtisodiyotning butun tarmoqlari milliylashtirildi, iqtisodiyotda yangidan yangi loyihalar olib kira boshladi, mamlakatning siyosiy tizimi esa ikki partiyali boʻldi.
Ushbu islohotlarning natijalaridan biri shundaki, Meksikaning urushdan oldingi tashqi siyosati Meksika sanoatidagi ekspropriatsiyalardan norozi boʻlgan AQSh va Buyuk Britaniya[1] munosabatlarning keskinlashuvi bilan tavsiflangan mamlakat iqtisodiyotida Kardenas islohotlaridan oldin 92% ga yetdi[2].
1938-yil may oyida Buyuk Britaniya bilan diplomatik aloqalar toʻxtatildi.
1940-yilda Mexikoda Trotskiy oʻldirilgach, mamlakat hukumati Sovet Ittifoqi bilan diplomatik aloqalarni toʻxtatdi.
Meksika izolyatsiya siyosatini olib bormaganiga qaramay, Ikkinchi jahon urushi boshida hukmronlik qilgan sharoitda Meksika oʻzining betarafligini eʼlon qildi.
Meksika va AQSh oʻrtasidagi munosabatlarni yaxshilash[tahrir | manbasini tahrirlash]
AQSh hukumati qoʻshni davlatda nemisparastlik kayfiyatining kuchayishi ehtimolidan xavotirda edi (Birinchi jahon urushi paytida Meksika Germaniyaga ochiq xayrixohlik bildirgan), bu davlatlararo munosabatlarni qayta koʻrib chiqish uchun turtki boʻlgan edi.
1940-yilda Meksikada boʻlib oʻtgan umumiy saylovlarda hukmron Milliy inqilobiy partiyadan nomzod general Manuel Avila Kamacho hokimiyat tepasiga keldi.
1941-yil 14-martda Meksika va AQSH oʻrtasida iqtisodiy, harbiy va siyosiy davlatlararo hamkorlik uchun yangi imkoniyatlar ochgan Bosh kelishuv imzolandi.
Amerika Qoʻshma Shtatlari Meksika Qoʻshma Shtatlariga sanoat va transport infratuzilmasini rivojlantirishda yordam koʻrsatdi[3]. Amerika Qoʻshma Shtatlar oʻzining mehnat bozorini immigrantlar uchun rasman ochdi: AQSh sanoati va qishloq xoʻjaligida ishlash uchun „braceros“ (braceros) deb ataladigan maʼlum miqdordagi meksikalik ishchilarni yuborish rejalashtirilgan edi.
AQSH urushga kirganidan keyin 1941-yil dekabrda Meksika Germaniya, Italiya va Yaponiya bilan diplomatik munosabatlarni uzdi va 1942-yil 1-iyunda ularga qarshi urush eʼlon qildi.
1944-yil 22-oktabrda Meksika bilan Buyuk Britaniya oʻrtasida, 1942-yil 12-noyabrda Meksika bilan SSSR oʻrtasida diplomatik munosabatlar qayta tiklandi.
Urushga kirishishning sabablaridan biri Meksika koʻrfazida va AQSh qirgʻoqlarida nemis suv osti kemalari tomonidan Meksika kemalarining qayta-qayta choʻkishi edi.
Yaqin atrofdagi suvlarda suv osti kemalariga qarshi patrullarni tashkil qilish uchun AQSh harbiy-havo kuchlari jihozlar va mutaxassislarni tayyorlash bilan yordam berdi. Bu hamkorlik Meksika parvoz boʻlinmasini Tinch okeanidagi urush zonasiga joylashtirish uchun asos boʻldi.
Iqtisodiy va madaniy rivojlanish[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ikkinchi Jahon urushi yillarida Meksika iqtisodiyoti jadal rivojlandi, bu bir tomondan, AQShning iqtisodiy yordami, ikkinchi tomondan, mahalliy va dunyoda Yevropa tovarlari hajmining keskin kamayishi bilan bogʻliq edi.
Xuddi shunday tendensiya madaniy sohada ham kuzatildi: masalan, oʻsha yillarda Meksika kinosi „Oltin asr“ ni boshdan kechirdi va Meksika mintaqadagi kino mahsulotlarining asosiy ishlab chiqaruvchisiga aylandi[4].
Meksikaning mintaqaviy davlat sifatidagi ahamiyati ortib borayotgani fonida, 21-fevral 8-mart kunlari poytaxtning Chapultepek saroyida Amerika davlatlarining urush va tinchlik masalalari boʻyicha konferensiyasi (Chapultepek konferensiyasi) boʻlib oʻtdi.
Natijada „Oʻzaro yordam va Amerika birdamligi“ tamoyilini, shuningdek, „Iqtisodiy Xartiya“ni eʼlon qilgan Chapultepek qonuni qabul qilingan edi.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Stroganov A. I. Noveyshaya istoriya stran Latinskoy Ameriki. — M.: Vissh. shk., 1995
- ↑ „Генезис капитализма в Мексике“. 2011-yil 13-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 30-may.
- ↑ „Mexico — forgotten World War II ally“. 2010-yil 11-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 30-may.
- ↑ Informatsiya sayta Polpred.com