Hindiston — Yaponiya munosabatlari
 | |
 Hindiston |
 Yaponiya |
Hindiston — Yapon munosabatlari yillar davomida mustahkam bo‘lgan. Hindiston va Yaponiya oʻrtasida asrlar davomida, birinchi navbatda, buddizmning bilvosita Hindistondan Xitoyga, keyin esa Yaponiyaga tarqalishi natijasida madaniy almashinuv mavjud. Ikkinchi jahon urushi davrida Yaponiya imperatorlik armiyasi Britaniya qoʻshinlariga qarshi janglarda Hindiston milliy armiyasi qoʻshinlaridan foydalangan. Hindiston Yaponiya rasmiy taraqqiyot yordamining eng yirik oluvchisi hisoblanadi[1]. Hindiston va Yaponiya oʻz tarixidagi muhim daqiqalarda bir-birini qoʻllab-quvvatlashgan[1].
Ikki davlat oʻrtasidagi diplomatik munosabatlar Hindiston mustaqillikka erishganidan beri ham iliq boʻlib kelmoqda. Yaponiyaning Sony, Toyota, Honda kabi kompaniyalari Hindistonda ishlab chiqarish zavodlariga ega. Shuningdek, Hindiston iqtisodiyotining rivojlanishi tufayli bu yapon firmalari uchun katta bozor boʻlib, ular aslida Hindiston ishlab chiqarishiga sarmoya kiritgan birinchilardan boʻlgan. Eng koʻzga koʻringan yapon investori Suzuki avtomobilsozlik gigantidir. Kompaniya Hindistonning Maruti Suzuki kompaniyasi bilan hamkorlikda yaqin vaqtgacha Hindistonning eng yirik avtomobil ishlab chiqaruvchisi boʻlgan.
2006-yil dekabr oyida Hindiston Bosh vaziri Manmoxan Singxning Yaponiyaga tashrifi „Strategik va global sheriklik boʻyicha Yaponiya-Hindiston qoʻshma bayonoti“ni imzolash bilan yakunlandi. Yaponiya Hindistonda koʻplab infratuzilma loyihalariga sarmoya kiritmoqda, masalan: loyihada — Dehli metrosi koʻrsatilgan. 2007-yilda Yaponiya dengizda oʻzini oʻzi mudofaa qilish kuchlari Hindiston, Avstraliya, Singapur va AQSh harbiy-dengiz kuchlarini oʻz ichiga olgan Hind okeanida xalqaro mashgʻulotlarda ishtirok etdi. Shuningdek, 2007-yil „Hindiston-Yaponiya do‘stligi“ yili deb eʼlon qilindi. 2020-yilning 10-sentabr kuni Hindiston va Yaponiya Bosh vazirining onlayn muzokaralari oʻtkazilishi, uning doirasida iqtisodiy hamkorlikni mustahkamlash boʻyicha kelishuvlar imzolanishi rejalashtirildi[2].
Mamlakatni taqqoslash[tahrir | manbasini tahrirlash]
| Rasmiy nomi | Hindiston | Yaponiya |
| Bayroq | 
|
|
| Gerb | 
|
|
| Aholisi | 1 190 340 000 | 127 380 000 |
| Hududi | 3 287 240 km² | 377 873 km² |
| Aholi zichligi | 356/km² | 337,6/km² |
| Poytaxti | Nyu Dehli | Tokio |
| Katta shahri | Bombay — 13 922 125 | Tokio — 12 790 000 |
| Hukumat | Federativ Parlamentar Respublikasi | Unitar parlamentar konstitutsiyaviy monarxiya |
| Rasmiy tili | Hind va ingliz tillari (boshqa 21 ta mahalliy tillar) | Yapon tili |
| Rasmiy dini | 80 % hinduzim, 13,4 % Islom, 2,3 % xristian, 1,9 % sikxizm, 0,8 % buddizm, 0,4 % jaynizm | 83,9 % sintoizm, 71,4 % buddizm, 2 % xristian, 0,6 % boshqa |
| YaIM (nominal) | 1 367 milliard AQSh dollari (1 124 $ aholi jon boshiga) | 5 100 milliards AQSh dollari (38 559 $ aholi jon boshiga) |
| Harbiy xarajatlar | 32,7 milliards AQSh dollari (2009-2010-yillar) | 48,86 milliards AQSh dollari (2008-yil) |
Tarixiy munosabatlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Hindiston va Yaponiya oʻrtasidagi madaniy almashinuv VI asr boshlarida Hindistondan Yaponiyaga buddizmning kirib kelishi bilan boshlangan. Hindistonlik rohib Bodhisena 736-yilda Yaponiyaga buddizmni yoyish uchun kelgan va odamlarni Today-jida qurilgan Buyuk Budda bilan tanishtirgan. Bodhisena 760-yilda vafotigacha Yaponiyada qoladi. Buddizm va bir-biri bilan chambarchas bogʻliq boʻlgan hind madaniyati Yaponiya madaniyatiga katta taʼsir koʻrsatgan, bu ikki mamlakat oʻrtasidagi xayrixohlik tuygʻusi natijasida bugungi kunda ham saqlanib kelmoqda[3].
Hindiston va Yaponiya oʻrtasidagi buddizmning aloqasi natijasida rohiblar va olimlar ikki mamlakat oʻrtasida tez-tez sayohat qilishgan. Hindistonlik buddist rohiblar Yaponiyaga VIII asrdan beri tashrif buyurishadi[4]. Hindistondagi Nalanda universitetining hozirda vayron boʻlgan kutubxonasidan olingan qadimiy yozuvlarda maktabda oʻqigan olimlar va yapon maktab oʻquvchilari tasvirlangan[5]. Hindistonga eng mashhur yapon sayohatchilaridan biri Tenjuku Tokubei (1612-1692) boʻlib, Hindistonning yaponcha nomi Tendzyuku („Samoviy maskan“) nomi bilan atagan.
Ikki mamlakat oʻrtasidagi madaniy almashinuv ularning folklorida koʻplab oʻxshashliklar yaratdi. Zamonaviy ommabop madaniyat bu folklorga asoslanadi, masalan, fantaziya janrida ishlaydi — manga va anime. Hindistonda Sarasvati nomi bilan tanilgan maʼbuda Yaponiyada Benzaiten nomi bilan tanilgan.
Ikkinchi jahon urushi[tahrir | manbasini tahrirlash]
[tahrir | manbasini tahrirlash]
2014-yilda Hindiston Bosh vaziri Narendra Modi Yaponiyaga tashrif buyurdi. Modining tashrifi qator hujjatlar imzolanishi, xususan, tomonlar strategik global sheriklikni yaratish bilan yakunlangan[6][7].
Iqtisodiyot[tahrir | manbasini tahrirlash]
2000-yil avgust oyida Yaponiya Bosh vaziri Hindistonga rasmiy tashrif bilan keldi. Uchrashuvda ikki davlat vakillari XXI asr uchun Hindiston-Yaponiya global hamkorligini yoʻlga qoʻyishga kelishib oldilar. Shundan soʻng 2001-yil dekabr oyida Hindiston Bosh vaziri Vajpayining Yaponiyaga tashrifi boʻlib oʻtdi, uning davomida tomonlar 10-dekabrda Yaponiya-Hindiston qoʻshma deklaratsiyasini imzoladilar[8]. Xususan, tomonlarning demokratiya va bozor iqtisodiyoti g‘oyalariga, bag‘rikenglik ruhi, xilma-xillikka hurmat va o‘zaro manfaatdorlik tamoyillariga sodiqligi qayd etildi[8].
| Yil | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hindistondan Yaponiyaga savdo | 2,2 | 2,1 | 2,2 | 2,6 | 3,2 | 4,1 | 4,1 |
| Yaponiyadan Hindistonga savdo | 1,9 | 1,9 | 2,4 | 3,0 | 3,5 | 4,5 | 6,1 |
(millirad AQSh dollarida)
Armiya[tahrir | manbasini tahrirlash]
2007-yilda Hindiston harbiy-dengiz kuchlari AQSh, Yaponiya, Avstraliya va Singapur flotlari ishtirokida Malabar deb nomlangan eng yirik dengiz mashqlarida qatnashdi. Shuningdek, 2007-yildan buyon harbiy-siyosiy hamkorlik to‘rt tomonlama formatda rivojlanib bormoqda.
2021-yil 6-oktabrda Arab dengizida Yaponiya dengiz mudofaa kuchlari va Hindiston harbiy-dengiz kuchlarining harbiy-dengiz mashqlari boshlandi. Ushbu mashgʻulotlarning maqsadi dengiz operatsiyalari jarayonida harakatlar haqida tushunchani shakllantirish va ikki mamlakat shaxsiy tarkibi oʻrtasidagi tezkor hamkorlikni rivojlantirishdir.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 „PM'S ADDRESS TO JOINT SESSION OF THE DIET“. Офис премьер-министра Индии (2006-yil 14-dekabr). 2012-yil 10-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 14-noyabr. (ingl.)
- ↑ „Переговоры с Премьер-министром Индии Нарендрой Моди“ (ru). Президент России. 2020-yil 1-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 19-avgust.
- ↑ „Japan-India Relations“. Министерство иностранных дел Японии. 2012-yil 10-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 8-noyabr. (ingl.)
- ↑ Leupp, Gary P.. Interracial Intimacy in Japan. Continuum International Publishing Group, 2003 — 37 bet. ISBN 0826460747. (ingl.)
- ↑ Garten, Jeffrey. „Really Old School“. New York Times (2006-yil 9-dekabr). 2011-yil 5-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 8-noyabr.(ingl.)
- ↑ Iain Marlow. „India's Modi maintains warm ties with Japan's Abe“. The Globe and Mail (2014-yil 3-sentyabr). 2016-yil 26-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 20-yanvar.
- ↑ Dipanjan Roy Chaudhury. „India, Japan sign key agreements; to share 'Special Strategic Global Partnership'“. Economic Times (2014-yil 2-sentyabr). 2016-yil 12-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 20-yanvar.
- ↑ 8,0 8,1 „Japan-India Joint Declaration Tokyo, December 10, 2001“. 2022-yil 7-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 20-yanvar.