Henry Fonda
| Henry Fonda | |
|---|---|
 | |
| Tavalludi |
Henry Jaynes Fonda 16-may 1905-yil Grand Island, Nebraska, A. Q. Sh. |
| Vafoti |
12-avgust 1982-yil (77 yoshda) Los Angeles, Kaliforniya, A. Q. Sh. |
| Fuqaroligi | AQSh[1] |
| Kasbi | Aktyor |
| Faoliyat yillari | 1928-1982 |
| Partiyasi | Demokratik |
| Turmush oʻrtogʻi |
|
| Bolalari | 3, including Jane and Peter Fonda |
| Otasi | William Brace Fonda |
| Onasi | Elma Herberta Jaynes |
Henry Jaynes Fonda (talaffuzi: „Genri Jeyns Fonda“, 1905-yil 16-may - 1982-yil 12-avgust) amerikalik kino va sahna aktyori[2] boʻlib, Brodveyda va Gollivudda oʻn besh yil davomida ishlagan. Fonda klassik deb hisoblangan bir nechta filmlarda oddiy rollarni ijro etgan.
Fonda Brodvey aktyori sifatida o'z nomini qoldirdi va 1935-yilda Gollivud filmidagi debyutini qildi. U Isabel (1938), Jesse James (1939) va Young Mr. Lincoln (1939) kabi filmlardagi chiqishlari bilan kino yulduzi darajasiga ko'tarildi. Uning faoliyati „The Grapes of Wrath“ (1940) filmidagi Tom Joad obrazi bilan yanada rivojlandi va eng yaxshi aktyor uchun Akademiya mukofotiga nomzod bo'ldi.
Oila tarixi va erta hayot[tahrir | manbasini tahrirlash]
1905-yil 16-mayda Nebraska shtatining Grand Island shahrida tug'ilgan Henry Jaynes Fonda matbaachi William Brace Fonda va uning rafiqasi Gerbertaning (Janes) o'g'li edi. Oila 1906-yilda Nebraska shtatining Omaxa shahriga ko'chib o'tdi[3].
Fonda 15-asrda Gollandiyaga koʻchib kelgan Italiyaning Genuya shahridan boʻlgan ajdodlardan kelib chiqqan[4]. 1642-yilda Fonda oilasining aʼzolari Shimoliy Amerikaning Sharqiy qirgʻogʻidagi Gollandiyaning Yangi Niderlandiya koloniyasiga koʻchib oʻtdi[4][5]. Ular Nyu-York shtatining Nyu-York shtatidagi Fonda shahriga asos solgan birinchi golland aholisidan biri edi[4]. 1888-yilga kelib, ularning koʻp avlodlari Nebraskaga koʻchib ketishdi.
Karyera[tahrir | manbasini tahrirlash]
20 yoshida Fonda oʻzining aktyorlik faoliyatini Omaha jamoat teatrida boshladi, onasining dugonasi Dodie Brando (Marlon Brandoning onasi) unga Ricky rolini oʻynagan „You and I“ filmida voyaga etmaganlar uchun rol oʻynashni tavsiya qildi[6]. U sahnaga mahliyo bo‘lib, sahna ko‘rinishini qurishdan tortib, sahna ko‘rinishigacha o‘rgandi, aktyorlik qobiliyatidan xijolat tortdi[7]. „Merton of the Movies“ filmida bosh rolni olganida, u kasb sifatida aktyorlik go‘zalligini anglab yetdi, chunki bu unga o‘z tiliga bog‘liq bo‘lgan shaxsdan eʼtiborni chalg‘itib, birovning ssenariysi asosida sahna qahramonlarini yaratishga imkon berdi. Fonda oʻz boyligini izlash uchun 1928-yilda ishini tashlab, sharqqa ketishga qaror qildi.
Shaxsiy hayot[tahrir | manbasini tahrirlash]
Fonda besh marta uylangan va uchta farzandi bor edi, ulardan biri asrab olingan. 1931-yilda uning Margaret Sullavan bilan nikohi tez orada ajralish bilan yakunlandi. 1935-yilning koʻp qismida Fonda aktrisa/qoʻshiqchi Shirley Ross bilan uchrashishni boshladi[8][9][10][11][12]. Yil oxiriga kelib, oʻsha paytdagi sindikat muallifi Ed Sullivan tomonidan er-xotin unashtirilgani va toʻy rejalari amalga oshirilayotgani haqida koʻp xabar berilgan edi[13][14][15][16]. Hisobotlarga qaramay, ikkala tomon ham oʻylab koʻrishdi va 1936-yil yanvar oyida Fonda endi aktrisa Virginiya Bruce bilan uchrashayotgani xabar qilindi[17][8].
Oʻlim[tahrir | manbasini tahrirlash]
Fonda 1982-yil 12-avgustda Los-Anjelesdagi uyida yurak xastaligidan vafot etdi. Oʻsha kuni Fondaning rafiqasi Shirley, qizi Jane va oʻgʻli Peter uning yonida edi. U prostata saratoni bilan ogʻrigan, ammo bu uning oʻlimiga bevosita sabab boʻlmagan va faqat oʻlim guvohnomasida bir vaqtning oʻzida kasallik sifatida qayd etilgan.
Fonda dafn marosimi oʻtkazilmasligini soʻradi va uning jasadi kuydirildi. Prezident Ronald Reagan, oʻzi sobiq aktyor, Fondani „oʻz hunarida mukammallikka bagʻishlangan haqiqiy professional“ deb olqishladi. U ekranni samimiylik va aniqlik bilan bezatdi, bu esa uni afsonaga aylantirdi[18].
Mukofotlar va nominatsiyalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
| Mukofotlar | Yil | Turkum | Ish | Natija |
|---|---|---|---|---|
| Academy Awards | 1940 | Eng yaxshi aktyor | The Grapes of Wrath | Nominatsiya |
| 1957 | Eng yaxshi rasm | 12 Angry Men | Nominatsiya | |
| 1980 | Akademiyaning faxriy mukofoti | |||
| 1981 | Eng yaxshi aktyor | On Golden Pond | Gʻalaba | |
| BAFTA Awards | 1958 | Eng yaxshi aktyor | 12 Angry Men | Gʻalaba |
| 1981 | On Golden Pond | Nominatsiya | ||
| Primetime Emmy Awards | 1973 | Cheklangan serial yoki filmdagi eng yaxshi bosh rol ijrochisi | The Red Pony | Nominatsiya |
| 1975 | Clarence Darrow | Nominatsiya | ||
| 1980 | Gideonʼs Trumpet | Nominatsiya | ||
| Golden Globe Awards | 1958 | Eng yaxshi aktyor — Drama filmi | 12 Angry Men | Nominatsiya |
| 1980 | Sesil B. DeMille mukofoti | |||
| 1982 | Eng yaxshi aktyor — Drama filmi | On Golden Pond | Gʻalaba | |
| Grammy Awards | 1977 | Eng yaxshi ogʻzaki soʻz albomi | Great American Documents | Gʻalaba |
| Tony Awards | 1948 | Asardagi eng yaxshi aktyor | Mister Roberts | Gʻalaba |
| 1975 | Asardagi eng yaxshi aktyor | Clarence Darrow | Gʻalaba | |
| 1979 | Maxsus Toni mukofoti | |||
| Gʻalaba | ||||
| AFI Awards | 1978 | Hayotiy muvaffaqiyat mukofoti | ||
| Gʻalaba |
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ (unspecified title)
- ↑ Obituary Variety, August 18, 1982.
- ↑ Fischbach, Bob. „The homes where Omaha's stars got their starts“. Omaha World-Herald (2013-yil 8-iyun). Qaraldi: 2017-yil 1-iyul.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Bosworth, Patricia, Jane Fonda, The Private Life of a Public Woman Webarxiv andozasida xato:
|url=qiymatini tekshiring. Boʻsh., Houghton Mifflin Harcourt, 2011, p.18. - ↑ A. Mark Fonda. „Fonda Genealogy“. fonda.org. 2015-yil 9-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 27-avgust.
- ↑ Bain, David Haward. The Old Iron Road: An Epic of Rails, Roads, and the Urge to Go West. New York City: Penguin Books, 2004 — 65–6 bet. ISBN 0-14-303526-6.
- ↑ Fonda 1981, p.30.
- ↑ 8,0 8,1 Eyman, Scott (2017). Hank & Jim: The Fifty-Year Friendship of Henry Fonda and James Stewart. New York: Simon & Schuster. p. 74. ISBN 978-1-5011-0217-2. „Stewart would take great delight in pricking Fondaʼs affectation of isolation, often by enumerating chapter and verse. He noted Fondaʼs infatuation with the actress Shirley Ross, and said that, 'We both dated Virginia Bruce.'“
- ↑ Fidler, Jimmy (December 22, 1941). „Turner and Taylor Top Team in Picture of Week in Sure Fire 'Johnny Eager; Seven Years Ago in Hollywood'“. Fort Worth Star-Telegram. p. 22. „Shirley Ross and Henry Fonda were romancing.“ Retrieved August 14, 2022.
- ↑ Carroll, Harrison (May 1, 1935). „Behind the Scenes in Hollywood“. The Wilkes-Barre Times-Leader. p. 2. „Shirley Ross and Henry Fonda (Margaret Sullivanʼs ex) were having a gay time at Frank Sebastianʼs Cotton Club the other evening … she in a white linen sport suit and he in a tuxedo.“ Retrieved August 14, 2022.
- ↑ Sullivan, Ed (June 17, 1935). „Broadway: Men and Maids“. New York Daily News. p. 31. „Henry Fonda, who clicks in the Janet Gaynor flicker, is sending flowers daily to Shirley Ross.“ Retrieved August 14, 2022.
- ↑ Kendall, Read (September 20, 1935). „Around and About in Hollywood; Odd and Interesting Hollywood Gossip“. The Los Angeles Times. p. 13. „Henry Fonda and Shirley Ross, who is singing in 'Anything Goes' at El Capitan, tete-a-teting at the Century Club.“ Retrieved August 14, 2022.
- ↑ „Comedy Star to Wed“. Lancaster New Era. November 1, 1935. p. 29. Retrieved August 14, 2022.
- ↑ Kendall, Read (November 16, 1935). „Around and About in Hollywood“. The Los Angeles Times. p. 29. Retrieved August 14, 2022.
- ↑ „In Hollywood: Bells to Ring“. Movienews Weekly. November 22, 1935. p. 2. Retrieved August 14, 2022.
- ↑ Sullivan, Ed (December 19, 1935). „Broadway: Dawn Patrol“. New York Daily News. p. 62. Retrieved August 14, 2022.
- ↑ Carroll, Harrison (January 22, 1936). „Marlene Answers Mother’s Plea; Ailing Girl May Get Gowns“. The Pittsburgh Sun-Telegraph. p. 25. Retrieved August 14, 2022.
- ↑ See „Fonda is cremated, no funeral“, Minden Press-Herald, August 13, 1982, p. 1