Haumea
![]() | |
Kashf etilishi | |
---|---|
Kashf etilgan | |
Kashf etilgan sanasi |
|
Kichik sayyora tasnifi |
(136108) Haumea |
Kimning sharafiga nomlangan | Haumea |
Muqobil nomlari |
Andoza:Mp |
Kichik sayyora turkumi |
|
Mehvar tasnifi[6] | |
Davr 17 December 2020 (JD 2459200.5) | |
Uncertainty parameter 2 | |
Kuzatish yoyi | 65 years and 291 days (24033 days) |
Earliest precovery date | March 22, 1955 |
Afeliy | 51.585 AU (7.7170 Tm) |
Perigeliy | 34.647 AU (5.1831 Tm) |
Katta yarim oʻqi | 43.116 AU (6.4501 Tm) |
Ekssentrisiteti | 0.19642 |
Orbital davri | 283.12 yr (103,410 days)[4] |
Oʻrtacha orbital tezligi | [ 4.531 km/smanba kerak] |
Oʻrtacha anomaliya | 218.205° |
Oʻrtacha harakat | Andoza:Deg2DMS / day |
Chekinish | 28.2137° |
Orbital tugun uzunligi | 122.167° |
Perigeliy vaqti |
≈ 1 June 2133[5] ±2 days |
Perigeliy argumenti | 239.041° |
Tabiiy yoʻldoshlari soni | 2 (Hiʻiaka and Namaka) and ring |
Fizik tasnifi | |
Oʻlchamlari | |
Oʻrtacha radiusi | |
Yuzasi | ≈ ×106 km2 8.14[nb 1][9] |
Hajmi |
≈ ×109 km3 1.98[nb 1][10] Earths 0.0018 |
Massasi |
±0.040)×1021 kg (4.006[11] 66 Earths 0.000 |
Zichlik | |
Erkin tushish tezlanishi (ekvatorda) | ≈ Andoza:Gr m/s2 |
Ikkinchi kosmik tezlik | ≈ Andoza:V2 km/s |
Siderik sutka |
341±0.000005 h 3.915[12] (139208 d) 0.163 |
Rektassenziya (Shimoliy qutb uchun) | ±1.1° 282.6°[13] |
Deklinatsiya (Shimoliy qutb uchun) | ±1.3° or −13.0°±1.2° −11.8°[13] |
Albedo | |
Harorat | < 50 K[15] |
Spektral turi |
|
Koʻrinma yulduz kattaligi | 17.3 (opposition)[18][19] |
Mutlaq yulduz kattaligi (H) | ±0.011 ( 0.428V-band) [12] · 0.2[4] |
Haumea (kichik sayyora belgisi 136108 Haumea ) — Neptun orbitasidan tashqarida joylashgan kichik sayyora. 2004-yilda Amerika Qoʻshma Shtatlaridagi Palomar observatoriyasida Kaltekdan Michael E. Brown boshchiligidagi jamoa tomonidan va shubhali tarzda 2005-yilda Ispaniyadagi Sierra Nevada observatoriyasida José Luis Ortiz Moreno boshchiligidagi jamoa tomonidan topilgan, ammo oxirgi da'voga qarshi chiqilgan. 2008-yil 17-sentabrda unga Gavayi koʻpayidhlik ma’budasi boʻlgan Haumea nomi berildi, Xalqaro Astronomiya Ittifoqi (XAI) tomonidan mitti sayyora boʻlishini kutilgan edi. Nominal hisob-kitoblarga ko'ra, u Eris va Plutondan keyin uchinchi eng katta maʼlum bo'lgan trans-Neptun obyekti boʻldi, ammo eng mos modellashtirishdagi noaniqlik Makemake uchun kattaroq o'lchamlar bilan bir oz mos keladi[20].
Haumea massasi Plutonnikidan uch karra, Yernikidan esa massasining 1400 marta kichik. Uning shakli to'g'ridan-to'g'ri kuzatilmagan bo'lsa-da, yorug'lik egri chizig'i bo'yicha hisob-kitoblar uning Yakobi ellipsoidi (agar u mitti sayyora bo'lganida qanday bo'lar edi), katta o'qi kichik o'qidan ikki baravar uzun ekanligiga mos keladi. 2017-yil oktabr oyida astronomlar Haumea atrofida halqa tizimi topilganligini e'lon qilishdi, bu trans-Neptun obyekti uchun kashf etilgan birinchi halqa tizimini ifodalaydi. Haumea tortishish kuchi yaqin vaqtgacha uning gidrostatik muvozanatga kelishi uchun yetarli deb hisoblangan, ammo hozir bu aniq emas. Haumeaning cho'ziq shakli va tez aylanishi, halqalari va baland albedosi ulkan to'qnashuvning oqibati boʻlib, bu Haumea bir nechta yirik trans-Neptun obyektlarini va Haumeaning ikki yo'ldoshi Hiʻiaka va Namakani o'z ichiga olgan to'qnashuv oilasining eng katta a'zosi bo'ldi.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Manba xatosi: Invalid
<ref>
tag; no text was provided for refs namedK10H75
- ↑ Manba xatosi: Invalid
<ref>
tag; no text was provided for refs namedBuie
- ↑ Manba xatosi: Invalid
<ref>
tag; no text was provided for refs namedcandidate
- ↑ 4,0 4,1 Manba xatosi: Invalid
<ref>
tag; no text was provided for refs namedjpldata
- ↑ Manba xatosi: Invalid
<ref>
tag; no text was provided for refs namedperihelion
- ↑ Manba xatosi: Invalid
<ref>
tag; no text was provided for refs namedMPC-object
- ↑ 7,0 7,1 Manba xatosi: Invalid
<ref>
tag; no text was provided for refs namedDunham2019
- ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 Manba xatosi: Invalid
<ref>
tag; no text was provided for refs namedOrtiz2017
- ↑ „Ellipsoid surface area: 8.13712×10^6 km2“. wolframalpha.com (20-dekabr 2019-yil). 25-iyul 2020-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 20-dekabr 2019-yil.
- ↑ „Ellipsoid volume: 1.98395×10^9 km3“. wolframalpha.com (20-dekabr 2019-yil). 25-iyul 2020-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 20-dekabr 2019-yil.
- ↑ Manba xatosi: Invalid
<ref>
tag; no text was provided for refs namedRagozzineBrown2009
- ↑ 12,0 12,1 Manba xatosi: Invalid
<ref>
tag; no text was provided for refs namedTNOsCool12
- ↑ 13,0 13,1 Manba xatosi: Invalid
<ref>
tag; no text was provided for refs namedKondratyev2018
- ↑ Manba xatosi: Invalid
<ref>
tag; no text was provided for refs namedVerbiscer2022
- ↑ Manba xatosi: Invalid
<ref>
tag; no text was provided for refs namedTrujillo 2006
- ↑ Manba xatosi: Invalid
<ref>
tag; no text was provided for refs namedSnodgrass2009
- ↑ Manba xatosi: Invalid
<ref>
tag; no text was provided for refs namedRabinowitz2008
- ↑ Manba xatosi: Invalid
<ref>
tag; no text was provided for refs namedAstDys
- ↑ Manba xatosi: Invalid
<ref>
tag; no text was provided for refs namedHorizons
- ↑ Ortiz, J. L.; Sicardy, B.; Braga-Ribas, F.; Alvarez-Candal, A.; Lellouch, E.; Duffard, R.; Pinilla-Alonso, N.; Ivanov, V. D. et al. (2012). "Albedo and atmospheric constraints of dwarf planet Makemake from a stellar occultation". Nature 491 (7425): 566–569. doi:10.1038/nature11597. PMID 23172214. Archived from the original on 2023-02-08. https://web.archive.org/web/20230208231950/https://orbi.uliege.be/handle/2268/142198. Qaraldi: 2021-05-25.Haumea]]
Manba xatosi: <ref>
tags exist for a group named "nb", but no corresponding <references group="nb"/>
tag was found