Halide Edib Adıvar

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Halide Edib Adıvar
Tavalludi 11-iyun 1884-yil
Vafoti 9-noyabr 1964-yil(1964-11-09)
(80 yoshda)
Istanbul, Turkiya
Ijod qilgan tillari Usmonli turk tili, Turk tili[1][2], Ingliz tili, Fransuz tili, Arab tili va Yunon tili
Fuqaroligi Turkiya
Janr romanchi
Mukofotlari Şefkat Nişanı

Halide Edib Adıvar — turk yozuvchisi, millatchi va ayol huquqlari uchun siyosiy rahbar edi. U turkiy ayollarning kam ijtimoiy mavqeini tanqid qilgan romanlari bilan tanilgan va koʻpchilik ayollarning vaziyatini oʻzgartirishga qiziqishi yoʻqligi deb bilgan.

Birinchi jahon urushi paytida Halide Edib Armaniston yetimlari uchun Anturadagi Sankt Jozef kollejida bolalar uyida ishlagan[3][4].

U panturkist boʻlgan va bir nechta romanlarida Turonzaminni targʻib qilgan[5].

Hayoti[tahrir | manbasini tahrirlash]

Halide Edib Usmonli imperiyasining Konstantinopol shahrida (Istanbul) yuqori tabaqali oilada tugʻilgan[6]. Uning otasi Usmonli Sulton Abdulhamid II kotibi edi. Xalide Edib uyda xususiy oʻqituvchilar tomonidan oʻqitilgan, ularda u Yevropa va Usmonli adabiyoti, din, falsafa, sotsiologiya, pianino chalish, ingliz, fransuz va arab tillarini oʻrgangan. U yunon tilini qoʻshnilaridan oʻrgangan va qisqa vaqt ichida Konstantinopoldagi yunon maktabida oʻqigan. U 1893-yilda Amerika Qizlar Kollejida oʻqigan. 1897-yilda u Jakob Abbotning onasini tarjima qildi va sulton unga „Xayriya“ ordeni bilan mukofotladi (Shefkat Nishani)[7]. U 1899-yildan 1901-yilgacha oʻqishni tugatganida yana Amerika kollejida oʻqidi. Uning otasi uyi Konstantinopolda intellektual faoliyat markazi boʻlgan va hatto bolaligida Halide Edib shaharning intellektual hayotida ishtirok etgan.

Oʻqishni tugatgach, u matematik va astronom Solih Zeki bilan turmush qurdi, uning ikki oʻgʻli bor edi. U intellektual faoliyatini davom ettirdi va 1908-yilda Tevfik Fikretning „Tanin“ gazetasi va „Demet“ ayollar jurnalida taʼlim va ayollarning holati toʻgʻrisida maqolalar yozishni boshladi. U oʻzining birinchi „Seviye Talip“ romanini 1909-yilda nashr etdi. Taʼlim boʻyicha maqolalari tufayli, Taʼlim vazirligi uni Konstantinopoldagi qizlar maktablarini isloh qilish uchun yolladi. Nakiye Hanim bilan oʻquv dasturi va pedagogikaga oid oʻzgarishlar boʻyicha ishlagan, shuningdek turli maktablarda pedagogika, etika va tarix fanlaridan dars bergan. U vazirlik bilan masjidlar boʻyicha kelishmovchilik tufayli isteʼfoga chiqqan.

Vafoti[tahrir | manbasini tahrirlash]

Halide Edib 1964-yil 9-yanvarda Istanbulda vafot etdi. U Istanbuldagi Merkezefendi qabristoniga dafn etildi[8] .

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. (unspecified title)
  2. — Т. 1. — С. 18.
  3. Fisher, page 164.
  4. Kévorkian, page 843.
  5. Meyer, pages 161-162
  6. Britannica, Istanbul (Wayback Machine saytida 2007-12-18 sanasida arxivlangan):When the Republic of Turkey was founded in 1923, the capital was moved to Ankara, and Constantinople was officially renamed Istanbul in 1930.
  7. „Ottoman medal for 'compassionate' British lady to go under the hammer“. Hurriyet Daily News (24-yanvar 2015-yil).
  8. „Halide Edip Adıvar“ (Turkish). Yazar Mezar. 2011-yil 14-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 14-oktyabr. (Wayback Machine saytida 2011-09-14 sanasida arxivlangan)