Gruziya bayrogʻi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Gruziya bayrogʻi
Mamlakat Gruziya
Mutanosibligi 2:3
Qabul qilindi 14-yanvar, 2004-yil (20 yil avval) (2004-01-14)
Gruziya bayrogʻi

Oldingi bayroq
Mutanosibligi 3:5
Qabul qilindi 14-noyabr 1990 - 14-yanvar 2004-yil

Gruziya bayrogʻi (gruzincha: ხუთჯვრიანი დროშა besh xochli bayroq) — gerb va madhiya bilan birga Gruziyaning asosiy rasmiy ramzlaridan biri hisoblanadi. U Gruziya davlati tomonidan 13-asrdan beri foydalaniladi va dunyodagi eng qadimgi bayroqlardan biridir.[1]

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bayroqning yasalish sxemasi
Avliyo Jorj. Gruziyaga tegishli bayroq. Vaxushti atlasidan, 1735-yil.
Farishta Maykl. Gruziyaga tegishli bayroq. Vaxushti atlasidan, 1735-yil.
Oʻrta asrlarda Gruziya qirolligi bayrogʻi[2]

2004-yilda qabul qilingan hozirgi bayroq, parlament tomonidan Davlat bayrogʻi sifatida tasdiqlangunga qadar Mixail Saakashvilining „yagona milliy harakati“ da ishlatilgan. Gruziyalik tadqiqotchi Jozef Bichikashvilining taʼkidlashicha, bayrogʻdagi beshta xoch tasvirlari Gruziya xududlarida asosan Nekreskiy cherkovi xarobalarida (VI asrlarda), Jorj Bochorm (X-XI asr) Chxari (XIII—XIV asr), Dmanisi (XIV—XV asr.) va Avliyo Georgiya cherkovlarining jabhalarida topilgan.

Pitsigani aka-ukalarining xaritasi, unda Tiflis besh xochli bayroq bilan koʻrsatilgan

V asrda Gruziya qiroli Vaxtang Gorgasal tomonidanJorjning qizil xochli oq bayrogʻi ishlatilgan.[3]

Shuningdek, oq maydonli toʻq qizil xoch va yulduz tasvirlangan bayroqdan qirolicha Tamara foydalangan deb ishoniladi.[4]

1367-yilda Pitsigani aka-ukalarining xaritasida Tiflis Quddus xochi bilan belgilanadi (toʻrtta kichik xoch bilan oʻralgan katta xoch). Gruziya tarixchisi D.Kldiashvili Quddus xochi Yaltiroq Jorj davrida qabul qilingan deb taxmin qiladi.[5] Hozirgi bayroq 2004-yilda „Bayroq toʻgʻrisida“gi maxsus qonun bilan qabul qilingan.09.06.2013-yildagi tahrirda:

2-modda 1. Gruziyaning davlat bayrogʻi markazda katta qizil xoch va toʻrtta burchagida „Bolnissi xochi“ deb ataladigan bir xil shakldagi qizil xochlar mavjud boʻlgan toʻgʻri toʻrtburchakli oq matodir.


Taʼrifi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Gruziyaning zamonaviy bayrogʻi markazda katta Avliyo Jorj qizil xochi va toʻrtta burchagida „Bolnissi xochi“ deb ataladigan bir xil shakldagi qizil kichkina xochlar mavjud boʻlgan toʻgʻri toʻrtburchakli oq matodir. Gruziya davlat bayrogʻida esa bitta toʻgʻri toʻrtburchakli xoch va bayroqning boshqa burchaklarida kumush (oq) fonda toʻrtta kichik xoch bor - bu Iso Masihni va toʻrtta xushxabarchini tasvirlaydigan umumiy nasroniy ramzidir. Cherkovdagi kumush (oq) rang aybsizlik, poklik, donolikni, qizil esa jasorat, adolat va sevgini anglatadi.

Harbiy bayroqlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tarixiy bayroqlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kartli-Kaxeti qirolligi bayrogʻi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kartli va Kaxeti Qirolligining bayrogʻi 1762-1802

Kartli-Kaxeti qirolligi 1762-yilda Sharqiy gruzin davlatlarining Kartli va Kaxeti qirolliklarining birlashishi natijasida yaratildi. Kartli-Kaxet Shohligining bayrogʻi baʼzi zamonaviy tarixchilar tomonidan qora matoda joylashgan tekis oq xoch tasvirida qayta qurilgan.[6]

Gruziya Demokratik Respublikasi Bayrogʻi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Gruziya Demokratik Respublikasi bayrogʻi (1918-1921)

1918-yil 26-mayda (8-iyun) Zaqafqaziya sejmi va uning Gruziya milliy kengashini tuzgan aʼzolari tarqatib yuborildi va Gruziya mustaqilligini eʼlon qildi.

Zaqafqaziya saymi oʻtirgan Kavkaz hokimi saroyi binosi ustida, chekkasida qora va oq bayrogʻi tasvirlangan toʻq qizil mato boʻlgan bayroq koʻtarildi. Bayroq yaratuvchisi haykaltarosh Yakov Nikoladze edi u buning uchun Gruziya hukumatidan 3000 rublni qoʻlga kiritgan.

Toʻ qizil rangi mamlakatning yorqin oʻtmishi va quvonchini ramziy qiladi. Qora chiziq — Gruziya tarixidagi rus boshqaruvi ostidagi fojiali davrni[7], oq — millatning tinch rivojlanishini va umidini. Toʻq qizil va oq ranglar XVIII asrda Gruziya shohlarining bayroqlarida ishlatilgan, ular toʻq qizil panellarida oq burchakli xochlar bilan tasvirlanadi.

Ushbu bayroq birinchi marta 1917-yil 25- martda Kutaisi shahrida Gruziya milliy demokratik partiyasining mahalliy mitingida ommaviy ravishda koʻtarildi.

1918-yil 10-sentyabrda bayroq qanotining yuqori qismida oq chiziq tasvirlangan boʻlishi kerakligi Gruziya qonunida oʻnatildi.

1918-yil 20-sentyabrda Gruziyaning gerbi tasdiqlanganidan soʻng, u Gruziya hukumati rasmiy bayrogʻining boʻsh qismida tasvirlana boshladi. Gerb tasvirining diametri kichik bayroq uzunligining yarmiga teng edi (yaʼni, bayroqning uzunligi 3/16).

Bayroqlarni ishlab chiqarishda kichik bayroqning kengligi, uzunligi, kenglik nisbati, undagi chiziqlar tartibi har doim ham oʻrnatilmagan.

Fuqarolar urushi davrida Gruziya harbiy-dengiz bayrogʻining bir nechta loyihalari paydo boʻldi:

  • Qizil rangli egri xochli oq mato;
    Qizil rangli egri xochli oq mato;
  • Toʻq qizil rangli toʻgʻri xoch va qora va oq chiziqli oq mato
    Toʻq qizil rangli toʻgʻri xoch va qora va oq chiziqli oq mato
  • Yaltiroq oq xochli toʻq qizil rangli mato.
    Yaltiroq oq xochli toʻq qizil rangli mato.

Ushbu bayroqlarning hech biri qabul qilinmagan.

Gruziya SSR bayroqlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Gruziya demokratik Respublikasi uzoq davom etmadi. 1921-yil Gruziyaga sovet qoʻshinlari kirib keldi va 1922-yilda yangi bayroq — yuqori chap burchagida SSRG yozuvi boʻlgan qizil mato yaratildi. 1930-yilda SSRG soʻzini gruzin tilidagi yozuv bilan almashtirishga qaror qilindi. 1940-yilda Gruziya Oliy Kengashi Gruziya Sovet Sotsialistik Respublikasining yangi bayrogʻini qabul qildi — qizil rang almashtirildi va chap yuqori burchakda oltin yozuv paydo boʻldi. 1951-yil 11-aprelda yangi bayroq qabul qilindi — u qizil mato va uning yuqori qismida koʻk chiziq, chap yuqori burchakda-koʻk kvadrat, kvadratning oʻrtasida doira, qizil oʻroq va bolgʻa bor, ularning tepasida qizil besh qirrali yulduz tasvirlanganedi.[8] Gruziya SSR bayrogʻi ittifoq respublikalarining barcha bayroqlari orasida yagona boʻlib, unda oʻroq va bolgʻa oltin emas, qizil edi.

Gruziya Bayrogʻi (1990-2004)[tahrir | manbasini tahrirlash]

1990-yil 14-noyabrda Gruziya SSR Oliy Kengashining qarori bilan 1918 — 1921-yillarda Gruziya demokratik Respublikasi bayrogʻi qaytarildi.

„Gruziyaning davlat va milliy bayrogʻi toʻgʻri toʻrtburchakli shakldagi toʻq qizil rangli mato boʻlib, uning yon tomonida, yuqori burchakda — qora (yuqori) va oq (pastki) chiziqlar bor. Bayroqning kengligi va uning uzunligi nisbati 3:5, har bir chiziqning kengligi (qora va oq) bayroqning kengligi 1/5, uzunligi esa bayroq uzunligining 2/5 qismidir.“

Salibchilarning xochi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Quddus xochi koʻpincha qurbongohdagi choyshablarda ishlatiladi. Katta xoch Masihni, toʻrtta kichiklari esa — bilimlarini dunyoning toʻrt tomoniga yoyuvchi toʻrtta Xushxabarning mualliflarini anglatadi.

Salibchilarning xochlari kumush fonda beshta oltin xochning tasviridir. Xoch Norman istilosi Godfrid Bulon tomonidan gerb sifatida olingan deb ishoniladi. Uning soʻzlariga koʻra, „ Tikan tojini qabul qilgan Masih oltin tojni qabul qila olmadi“, Qirollik qadr-qimmatidan voz kechdi va „Muqaddas qabrning qoʻriqchisi va himoyachisi“unvonini oldi. Biroq, aslida tasvirlangan xoch „Quddus xochi“dir. „Salibchilar xochi“ koʻpincha qizil teng qirrali yoki uzunroq vertikal qismi qisqaroq koʻndalang) oq yoki boshqa har qanday fonda toʻgʻri xoch boʻlib, bu salib yurishlarining ishtirokchisining oʻziga xos belgisi edi.

Sharqdan qaytib kelgan jangchilar tomonidan taqilgan va faxrlanadigan bunday „salibchilarning chiziqlari“ dan kelib chiqqan holda, Yevropa mukofotlarining anʼanalari haligacha saqlanib qolgan va ularning aksariyati xoch shaklidadir[9].

Oʻzgartirilgan qizil xoch-bu Muqaddas mozor ordeni, shuningdek boshqa maʼnaviy va harbiy monastir buyruqlari, xususan Sulaymon ibodatxonasi ordenidir.

Salibchilar xochi (yoki Quddus xochi) koʻpincha qurbongohdagi choyshablarda ishlatiladi. Katta xoch — Masihning ramzi va toʻrtta kichik xoch — 4 havoriylarining ramzi, taʼlimotni dunyoning toʻrt tomoniga tarqatadigan toʻrtta Xushxabarning mualliflari. Quddus xochi Kilikiya Armanistonning gerbi va Arman Xachen knyazligining bayrogʻi sifatida ham ishlatilgan va 2004-yildan beri Quddus xochi Gruziya bayrogʻida tasvirlanadi.

Bitta ramzga bogʻlangan beshta xoch Masihning xochga mixlanish paytida olgan yaralarini ramziy qilishi mumkin.

Bundan tashqari, Quddus Xochi Muqaddas Yerdan (Falastin va qoʻshni davlatlar) topilgan nasroniy yodgorliklari ramzi boʻlishi ham mumkin — xochga mixlangan Masihning tanasidagi 4 ta mix (kamida, bu qiymat salib oldin davrida Quddus xochga investitsiya qilingan).

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Gosudarstvenniy flag Gruzii vtoroy po drevnosti vo vsem mire
  2. ↑ Georgia: Historical flags, 5th-18th centuries
  3. ↑ Theodore E. Dowling, Sketches of Georgian Church History, New York, p 54. D. M. Lang — Georgia in the Reign of Giorgi the Brilliant (1314—1346). Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London, Vol. 17,No. 1 (1955), p.84. G. Macharashwili დროშა გორგასლიანი, თბ. 2011.
  4. ↑ „Georgia.“. Encyclopædia Britannica. 2013-yil 14-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 14-fevral. .
  5. ↑ David Kldiashvili, ქართული ჰერალდიკის ისტორია („History of Georgian heraldry“), Parlamentis utskebani, 1997; pp. 30-35.
  6. ↑ Istoricheskie flagi Gruzii (vexillographia.ru)
  7. ↑ „Новости-Грузия: В Грузии отмечают День государственного флага“. 2013-yil 17-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 4-sentyabr.
  8. ↑ Nodar Assatiani et Alexandre Bendianachvili, Andoza:Opcit, str. 235
  9. ↑ Jurnal „Planeta“ 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Gruziya_bayrogʻi&oldid=3755297" dan olindi