Gruziya — Hindiston munosabatlari
Gruziya va Hindiston diplomatik munosabatlarni hozirgi junda faol davom ettirmoqda. Armanistonning Yerevan shahridagi Hindiston elchixonasi bir vaqtning oʻzida Gruziyada akkreditatsiyadan oʻtgan[1]. Gruziya Nyu-Dehlida elchixonasiga ega.
Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]
Gruziya va Hindiston oʻrtasidagi munosabatlar qadimgi davrlarga borib taqaladi. Panchatantra gruzin xalq afsonalariga taʼsir koʻrsatdi. Oʻrta asrlarda gruzin missionerlari, sayohatchilari va savdogarlari Hindistonga tashrif buyurishdi. Gruzinlarning bir qismi Mugʻal imperatorlari saroylarida xizmat qilgan, baʼzilari esa gubernator darajasiga koʻtarilgan. Mugʻal imperatori Aurangzebning rafiqlaridan biri boʻlgan Udaypuri Begum asli gruzin edi. Gruziya tarixchilari 1624-yilda Eronning Shiraz shahrida vafot etgan.
Javoharlaʼl Neru 1955-yilda Sovet Ittifoqiga safari chogʻida Tbilisiga tashrif buyurdi va gruziyalik hindolog va sanskrit olimi Aka Morchiladze bilan uchrashdi. Indira Gandi 1976-yilda Sovet Ittifoqiga safari chogʻida shaharga tashrif buyurdi[2]. Tashqi ishlar vaziri Atal Bixari Vajpayi 1978-yil iyun oyida Gruziyaga tashrif buyurdi.
Hindiston Gruziyani 1991-yil 26-dekabrda rasman tan olgan birinchi davlatlardan biri boʻlgan. Diplomatik aloqalar 1992-yil 28-sentyabrda oʻrnatilgan. Gruziya tashqi ishlar vaziri Irakliy Menagarishvili 2000-yil may oyida Nyu-Dehliga tashrif buyurdi. Bu Gruziya mustaqillikka erishganidan keyin ikki davlat o‘rtasidagi ilk diplomatik tashrif bo‘ldi. Menagarishvili 11-may kuni tashqi ishlar vaziri Jasvant Singx bilan ikki tomonlama muzokaralar o‘tkazdi.
Rossiyaning yaqin ittifoqchisi boʻlgan Hindiston 2008-yil avgustida boʻlib oʻtgan Rossiya-Gruziya urushida ham betaraf qolgan edi. Rossiya Abxaziya va Janubiy Osetiya mustaqilligini tan oldi. 2008-yil 22-sentyabr kuni Hindistonning Abxaziya va Janubiy Osetiya bo‘yicha pozitsiyasini tushuntirish so‘ralganda, o‘sha paytdagi tashqi ishlar vaziri Pranab Mukerji The Hindu nashriga: „Biz Kosovo mustaqilligini tan olmadik. Bizda mavjud geografik ob’ektdan oʻyilgan mamlakatni tan olishning standart amaliyoti mavjud. Biz Gruziya va Rossiya tomonidan tan olingan boshqa ikki kichik davlat (Janubiy Osetiya va Abxaziya) bilan bogʻliq rivojlanishni kuzatmoqdamiz. Biz bu ikki davlatga nisbatan hali yakuniy nuqtai nazarga ega emasmiz“.
Gruziya 2005-yilda Yangi Dehlida faxriy konsullik ochgan va 2010-yilda uni elchixonaga aylantirgan. Gruziyaning Hindistondagi birinchi rezident elchisi 2010-yil 25-fevralda oʻz lavozimiga kirishdi. Xorijdagi Hindiston ishlari vazirligi kotibi Parvez Devan 2012-yil may oyida Tbilisida boʻlib oʻtgan birinchi „Diaspora kuni“ bayramida Hindiston nomidan qatnashdi. Tashqi ishlar vaziri o‘rinbosari David Jalaganiya 2014-yil aprel oyida Dehlida bo‘lib o‘tgan birinchi Hukumatlararo komissiya (IGC)da ishtirok etish uchun Gruziya delegatsiyasiga boshchilik qildi. Hindiston Markaziy saylov komissari Nasim Zaydi 2015-yil fevral oyida Batumida bo‘lib o‘tgan saylov komissiyalari aʼzolarining xalqaro konferensiyasida ishtirok etdi. Hindiston Tashqi ishlar vazirligi delegatsiyasi 2015-yil iyul oyida Tbilisida boʻlib oʻtgan AIIB taʼsischi aʼzo davlatlar ekspertlar yigʻilishida ishtirok etdi. Gruziya saylov komissiyasi raisi Tamar Jvaniya 2015-yil 13-iyul kuni Nyu-Dehliga tashrif buyurdi.
Hindiston saylov komissari OP Ravat va yana ikki saylov komissiyasi rasmiysi 2016-yil fevral oyida saylov amaliyotiga bag‘ishlangan ko‘p tomonlama tadbirda ishtirok etish uchun Gruziyaning Kaxeti provinsiyasiga tashrif buyurdi. Iqtisodiyot vaziri o‘rinbosari Ketevan Bochorishvili 2016-yil aprel oyida Hindistonga tashrif buyurdi. U hind rejissyorlari, prodyuserlari va kinostudiyalariga „Gruziyada film“ loyihasini ilgari surdi. 2016-yil iyun oyida Hindistonning Demokratiya va saylovlarni boshqarish xalqaro instituti (IIIDEM) delegatsiyasi Gruziya saylov komissiyasi xodimlari uchun trening o‘tkazish uchun Tbilisiga tashrif buyurdi. 2016-yil 25-iyul kuni Tbilisida Savdo-iqtisodiy, ilmiy-texnikaviy, madaniy-maʼrifiy hamkorlik boʻyicha Hindiston-Gruziya hukumatlararo komissiyasining (IGC) ikkinchi majlisi boʻlib oʻtdi.
Gruziya Hindistonni turli xalqaro forumlarda va koʻp tomonlama tashkilotlarda qoʻllab-quvvatladi. Mamlakat Hindistonning Xalqaro fuqaro aviatsiyasi tashkiloti (ICAO), YuNESKO Ijroiya kengashi va 2013-yilda Xalqaro dengiz tashkiloti (IMO) Kengashi, 2014-yilda BMT Inson huquqlari boʻyicha komissiyasi va 2015-yilda Jahon bojxona tashkiloti aʼzoligidagi nomzodlarini qoʻllab-quvvatladi. Hindiston 2013-yilda Xalqaro gidrografiya tashkilotida (IHO) Gruziya nomzodi uchun ovoz berdi.
Iqtisodiy munosabatlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Gruziya va Hindiston oʻrtasidagi oʻzaro savdo aylanmasi 2015-2016 yillarda 107,04 million AQSh dollarini tashkil etdi, Hindiston Gruziyaga 82,57 million dollarlik mahsulot eksport qildi va 24,47 million dollarlik import qildi. Hindiston tomonidan Gruziyaga eksport qilinadigan asosiy tovarlar don mahsulotlari, yadro reaktorlari, qozonxonalar, mashinalar va mexanik asboblar, farmatsevtika mahsulotlari, elektr mashinalari va uskunalari, alyuminiy va alyuminiy buyumlari. Hindiston tomonidan Gruziyadan import qilinadigan asosiy tovarlar oʻgʻitlar, alyuminiy va alyuminiy buyumlari, mis va mis buyumlaridir[3].
Hindistonning Gruziyaga kiritgan to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy sarmoyasi 2005-yildagi 29 ming dollardan 2011-yil noyabriga kelib 26 million dollarga ko‘tarildi. Birgina 2012-yilning uchinchi choragida Gruziyadagi Hindiston kompaniyalari tomonidan 6,13 million AQSh dollari miqdorida toʻgʻridan-toʻgʻri xorijiy investitsiyalar amalga oshirildi. JSW Steel Netherlands BV, Hindistonning JSW Steel firmasining Gollandiyadagi shoʻba korxonasi Georgian Steel Group Holding Limited bilan hamkorlikda metall qoldiqlarini temir poʻlat barlarga aylantiradigan zavod tashkil etdi. Zavod 2009-yil noyabr oyida Prezident tomonidan rasman ochilgan edi. Trans Electrica Hindistonning Continental Construction firmasi, Britaniya va Gruziya firmalari bilan birgalikda Gruziyada gidroelektr stansiyasini qurish uchun asos solgan. Escorts Group traktorlari va boshqa mahsulotlarini sotish uchun Tbilisida vakolatli distribyutorga ega.
Hindiston firmalari Gruziyadagi poʻlat, infratuzilma, qishloq xoʻjaligi va xizmat koʻrsatish sohalariga katta sarmoya kiritdilar. Gruziyada dehqonchilik qilish uchun jami 1500 gektar qishloq xoʻjaligi erlarini sotib oldilar. Bunga Gruziya hukumatining qishloq xoʻjaligi boʻyicha maʼlumotga ega boʻlgan odamlarning mamlakatga immigratsiyasini ragʻbatlantirish siyosati, uning kamayib borayotgan qishloq xoʻjaligi ishlab chiqarishini koʻpaytirishga harakat qilmoqda. Hindistonlik fermerlarni Gruziyadagi yerlarning arzonligi oʻziga jalb qiladi. Gruziyaga hijrat qilgan panjoblik sikx fermerlaridan biri Panjobda bir gektar erni sotish orqali olingan pulga Gruziyadan 200 gektar yer sotib olishi mumkinligini taʼkidladi[4]. Tata Power Gruziyadagi elektr energiyasi loyihasiga taxminan 280 million dollar sarmoya kiritdi.
2014-yil fevral oyida Hindiston farmatsevtika delegatsiyasi birinchi marta Gruziyaga tashrif buyurdi. Ular Gruziyadagi bir qancha farmatsevtika zavodlari va laboratoriyalariga tashrif buyurishdi va gruzin biznes vakillari bilan muzokaralar olib borishdi. 2014-yil 26-sentabr kuni Tbilisida „Aql bovar qilmaydigan Hindiston“ nomli birinchi Hindiston turizm seminari boʻlib oʻtdi. U Hindistonning Yerevandagi elchixonasi va Germaniyaning Frankfurt shahridagi Hindistonning turizm mintaqaviy boshqarmasi tomonidan tashkil etildi. Seminarda Gruziyaning 62 turoperatori ishtirok etdi.
Madaniy munosabatlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Gruziyada hind filmlari va oshxonasi mashhur, Tbilisida bir nechta hind restoranlari mavjud. Gruzinlar orasida hind tiliga qiziqish bor.
Tbilisidagi Koʻp vazifali diplomatiya instituti, Hindistondagi Mahatma Gandi jamgʻarmasi koʻmagida, 2014-yil 30-iyun kuni Tbilisida Gandi falsafasini mamlakatda targʻib qilish maqsadida Gruziya Gandi jamgʻarmasiga asos solgan. Gandi Jamgʻarmasi Gruziya oʻzining ikkinchi filialini Batumida ochdi. Hindiston arxeologik tadqiqoti bosh arxeologi (ASI) Taher 2014-yil sentabr oyida Xalqaro muzeylar kengashi konferentsiyasida ishtirok etish uchun Gruziyaga tashrif buyurdi.
2016-yil iyul holatiga koʻra, Gruziyada 2000 ga yaqin hindistonlik fuqarolar istiqomat qiladi, ularning deyarli yarmi Tbilisi davlat tibbiyot universiteti talabalari. 200 ga yaqin fuqaro Gruziyada infratuzilma sohasi bilan shugʻullanuvchi hind kompaniyalarida ish bilan taʼminlangan, qolganlari esa tadbirkorlar, qishloq xoʻjaligi fermerlari va ishchilardir.
Chet el yordami[tahrir | manbasini tahrirlash]
Gruziya fuqarolari Hindiston texnik va iqtisodiy hamkorlik dasturi doirasida stipendiya olish huquqiga ega. Hindiston Madaniy Aloqalar Kengashi (ICCR) gruzinlarga Hindiston universitetlarida bakalavriat va aspirantura kurslarida tahsil olish uchun stipendiyalar taqdim etadi.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Georgia“ (en). Embassy of India, Yerevan. Qaraldi: 2017-yil 29-aprel.
- ↑ Sahai, Shrinath. The Delhi Declaration, Cardinal of Indo-Soviet Relations: A Bibliographical Study (en). Mittal Publications, 1990 — 321 bet. ISBN 9788170992264. 2017-yil 29-aprelda qaraldi.
- ↑ „Total Trade“ (en). Department of Commerce. Qaraldi: 2017-yil 28-aprel.
- ↑ Parameswaran. „Georgia farms face Indian 'invasion'“. Al Jazeera. Qaraldi: 2017-yil 29-aprel.