Gretsiyada qishloq xoʻjaligi

Gretsiyada qishloq xoʻjaligi kichik, oilaviy tarqoq boʻlinmalarga asoslanadi, kooperativ tashkilot darajasi esa soʻnggi 30 yil ichida nisbatan past darajada qolmoqda. Gretsiya qishloq xoʻjaligida 528 ming fermer ishlaydi, bu umumiy ishchi kuchining 12% ni tashkil qiladi. Qishloq xoʻjaligi milliy yalpi ichki mahsulotning 14% dan ortigʻini ishlab chiqaradi.

Gretsiyada turli xil ekinlar va chorvachilik mahsulotlari ishlab chiqariladi. Baliqchilik ham muhim rol oʻynaydi, oʻrmon xoʻjaligi ikkinchi darajali oʻrinni egallaydi.

Hozirgi ishlab chiqarish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Hozirgi vaqtda Gretsiya qishloq xoʻjaligi umumiy qishloq xoʻjaligi siyosati (CAP) tomonidan katta miqdorda subsidiyalanadi, bu munozarali natijalarga olib kelgan. Kelgusi oʻn yil ichida subsidiyalarning maʼlum chegirmalari rejalashtirilgan^[1].

Gretsiya 2018 yilda ishlab chiqarilgan:

1,2 million tonna makkajoʻxori;
1 million tonna zaytun (dunyoda Ispaniya, Italiya, Marokash va Turkiyadan keyin 5-oʻrinda turadi);
1 million tonna bugʻdoy;
968 ming tonna shaftoli (dunyoda Xitoy va Italiyadan keyin 3-oʻrinda);
933 ming tonna uzum (dunyoda 19-oʻrinda);
913 ming tonna apelsin (dunyoda 17-oʻrinda);
837 ming tonna paxta;
835 ming tonna pomidor;
630 ming tonna tarvuz;
465 ming tonna kartoshka;
353 ming tonna qand lavlagi;
344 ming tonna arpa;
285 ming tonna olma;
265 ming tonna kivi (dunyoda Xitoy, Italiya, Yangi Zelandiya va Erondan keyin 5-oʻrinda);

Boshqa qishloq xoʻjaligi mahsulotlari kamroq oʻrinni egallagan^[2].

Zamonaviy tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]

XIX asr[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mayiz eksporti; Patra porti, XIX asr oxiri

XIX asrda Gretsiya dehqonchiligi asosiy oʻrinni egallagan edi. Gʻarbiy Yevropada kashf etilgan asboblar hali mamlakatga kelmagan. Quyidagi tavsif Amerikaning Afinadagi konsuli Uilyam Genri Moffet tomonidan bildirilgan (Amerikaning Garden and Forest davriy nashrida chop etilgan (2-jild, 1889-yil 18-dekabr, 95-son, p. 612: Garden and Forest Publishing, Tribune Building, Nyu-York):

Amerika Qoʻshma Shtatlarining Afinadagi konsuli William X. Moffet Gretsiya qishloq xoʻjaligi haqida hech qanday rasmiy bayonot berishning iloji yoʻqligi haqida xabar beradi, chunki „qishloq xoʻjaligi bu yerda eng qashshoq holatda. Hatto Afinaning yaqin qoʻshnisida 2000 yil oldin ishlatilgan yogʻoch pulluk va qoʻpol omochni uchratish odatiy holdir. Dalalar shudgorlanadiva ekinlar mavsumdan-mavsumga koʻchiriladi, natijada charchagan tuproq koʻpga chidamaydi. Oʻgʻitlar sezilarli darajada ishlatilmaydi va qishloq xoʻjaligi asboblari juda qoʻpol holatga ega. Baʼzi tumanlarda sugʻorish qoʻllaniladi va men bilganimdek, ishlatiladigan usullarni qadimgi misrliklarning amaliyotini oʻrganish orqali osongina yengillashtirish mumkin. Yunonistonda moʻl-koʻl zaytun va uzum bor, lekin sifati yuqori emas; yunon zaytun moyi va yunon sharobi transportda tashishga dosh berolmaydi“.

XX asr[tahrir | manbasini tahrirlash]

XX asrda Gretsiya qishloq xoʻjaligi ishlab chiqarishi sezilarli darajada kengaytirildi. Xususan, zamonaviy dehqonchilik usullaridan foydalangan holda g‘alla yetishtirish (bug‘doy, arpa va boshqalar) oshirildi. Tuproqni tasniflash, oʻgʻitlardan foydalanish va ilgʻor qishloq xoʻjaligi amaliyotini tarqatish boʻyicha koʻplab tadqiqotlar 1938-yildan boshlab Kanellopulos Kimyo va qishloq xoʻjaligi institutida amalga oshirildi^[3].

1998-yilda butun Gretsiyada 8000 dan ortiq fermer xoʻjaliklari mavjud boʻlib, ularda 9730 gektar yer boʻlgan^[4].

2002-yilda Gretsiyada ishlab chiqarilgan mahalliy bugʻdoyning asosiy navlari FLAVIO, VAVAROS va MEXA edi^[5].

Mashhur mahsulotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Xiosda mastikani (oʻsimlik qatroni) anʼanaviy yigʻish

Mashhur mahsulotlarga quyidagilar kiradi:

Messolonghi Avgotaracho
Zante smorodina
Yunon vinosi
Fava Santorinis
Firiki Piliou
Santorini pomidori
Krokos Kozanis (zaʼfaran)
Menalou asalim
Florina qalampiri
Rodi Ermionis
Xios mastikasi (oʻsimlik qatroni).
Tamaki ishlab chiqarish (Makedoniya viloyati)
Kritdagi tropik mevalar (masalan, banan va avakado).
Karob

Zaytun navlari/navlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Eslatma: Quyidagi roʻyxat toʻliq emas^[6]^[7]^[8]:

Ism	Hududlar	Tavsif
Adramitini
Amfissa		Muqobil ism — Amphissis
Amigdaloliya
Atinoliya		Kam yopishqoqlik
Chemlali
Konservoliya
Dafnoeliya
Frantoio
Gordal
Xalkidiki	Xalkidiki	Yashil zaytun. Chondrolia nomi bilan ham tanilgan va „eshak zaytun“ deb ham ataladi. Ular PDO (Yevropa ittifoqining sifat rejimi) maqomiga ega.
Gondroeliya
Karidoliya
Kalamatas	Janubiy Peloponnesdagi Messinia.	Odatda jigarrang yoki qora rangdagi zaytun. Erta terilganida, „pushti“ boʻladi. Ular Kalamata viloyati uchun PDO maqomiga ega. Bu hududdan tashqarida „Kalamon zaytun“ nomi bilan tanilgan.
Koroneiki	Messiniya, Peloponnes va Zakintos .	Krit zaytunlari, shuningdek, elitlar deb ataladi
Kotreiki
Lianoliya
Mastoidlar
Megaritiki
Mirtoliya	Asosan Laconia	Shuningdek, Smertolia/Mourtolia deb ataladi
Nafpliou	Sharqiy Peloponnes yarim orolidagi Argos vodiysi.	Odatdagi zaytun
Patriniya	Asosan Aigialeiaʼda.	Taxminan 25% yuqori yogʻ kontsentratsiyasi
Pikolin		Shuningdek, Marokain
Throubes yoki Thassosdan	Thassos oroli	Daraxtdan toʻgʻridan-toʻgʻri olib yeyish mumkin boʻlgan yagona zaytun.
Tromboliya
Tsounati (Ladoliya)
Valanoliya