Germaniya — Niderlandiya munosabatlari

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Germaniya — Niderlandiya munosabatlari

Germaniya
Niderlandiya
Germaniyaning Gaagadagi elchixonasi, Niderlandiya.

Germaniya — Niderlandiya munosabatlari (nemischa: Deutsch-niederländische Beziehungen; niderlandcha: Duits-Nederlandse betrekkingen) Germaniya va Niderlandiyaning chegaradosh davlatlari oʻrtasidagi diplomatik, harbiy va madaniy aloqalardir.Oʻzaro qoʻshni davlatlar oʻrtasidagi munosabatlar 1871-yilda Germaniya birlashganidan keyin boshlangan[1]. Bundan oldin Niderlandiya Prussiya va boshqa nemis tilida soʻzlashuvchi kichikroq davlatlar bilan aloqada boʻlgan.

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

XV asrda Burgundiya gersoginyasi Mary Burgundiya 1477-yilda Avstriya archduke Maksimilian[2] (boʻlajak Muqaddas Rim imperatori Maksimilian I) bilan turmush qurishdan oldin Burgundiya davlati ustidan hukmronlik qilardi. Oʻn yetti viloyat Burgundiya Gollandiyasidan kelib chiqqan, bir qator fieflar Valua-Burgundiya uyi tasarrufida boʻlgan va 1482-yilda Gabsburglar sulolasi tomonidan meros qilib olingan. 1512-yildan boshlab viloyatlar Burgundiya hududining asosiy qismini tashkil etgan. Utrext knyaz-yepiskopligini sekulyarizatsiya qilgan (dunyoviylashtirgan) imperator Charlz V 1555-yil oktabrda oʻzining bir qancha hududlaridan asta-sekin voz kechishni boshlagan. Uning oʻgʻli Filipp II Gollandiyaning Gabsburglar deb nomlanuvchi knyazliklar, grafliklar va boshqa feodallar boshqaruvi ustidan hukmronlik qilgan[3].

1566-yilda Niderlandiya qoʻzgʻoloni va undan keyingi sakson yillik urush boshlandi va Niderlandiya provinsiyalari, ularning Habsburg hukmdori oʻrtasida bir qator voqealar va tortishuvlar boshlandi. 1648-yilda yetti birlashgan viloyat mustaqillikka erishdi va Vestfaliya tinchlik shartnomasi bilan Niderlandiya Respublikasini tashkil qilish uchun ajralib chiqdi. Niderlandiyaning oltin davri tinchlik davrida davom etdi. Niderlandiya hukumati Filipp Frans fon Siebold Niderlandiyaning mustamlaka davlati Niderlandiya Sharqiy Hindistonida yoki Yaponiyadagi Niderlandiya savdo postida yoki Yangi Niderlandiyada gubernator Piter Minuit kabi nemis odamlari bilan ishlagan.

XVII asrning oʻrtalaridan boshlab Angliya-Niderlandiya urushlari, Fransiya-Niderlandiya urushi va Ispaniya vorislik urushi kabi siyosiy mojarolar iqtisodiy tanazzulga olib keldi. Napaleon hujumlaridan keyin Niderlandiyada Bataviya Respublikasi va Niderlandiya Qirolligi nomi bilan tanilgan. Niderlandiya 1813-yilda yana mustaqil boʻldi.

Birinchi jahon urushi davrida imperatorning nemis armiyasi Niderlandiyaga hujum qilishdan tiyildi va shu tariqa ikki davlat oʻrtasidagi munosabatlar saqlanib qoldi. 1918-yilda urush tugagach, sobiq kayzer Vilgelm II Niderlandiyaga qochib ketdi va u yerda 1941-yilda vafotigacha yashadi. Germaniya armiyasi 2-jahon urushi paytida Niderlandiyani bosib oldi va 1940-1945-yillarda mamlakatni qoʻl ostida ushlab turdi. Adolf Gitler Niderlandiyani Buyuk German Reyxiga qoʻshib olish uchun munosib nomzod deb hisoblagan va gollandlarni qarindosh german xalqi deb hisoblagan. Bu davrda Niderlandiya yahudiylarining deyarli toʻrtdan uch qismi Holokostda oʻldirilgan. Anna Frank eng mashhur qurbon edi, chunki uning kundaligi saqlanib qolgan va urushdan keyin nashr etilgan.  1944-45-yillardagi Niderlandiyada ocharchilik, Niderlandiyada Hongerwinter (soʻzma-soʻz tarjimasi: ochlik qishi) sifatida tanilgan. Nemislar tomonidan bosib olingan Niderlandiyada, ayniqsa, yirik daryolardan shimolda, aholi zich joylashgan gʻarbiy viloyatlarda, 1944-45-yillarning qishida, Ikkinchi jahon urushi tugashi arafasida sodir boʻlgan ocharchilik edi. Germaniya blokadasi qishloq xoʻjaligi shaharlaridan oziq-ovqat va yoqilgʻi tashishni toʻxtatdi. Ochlik tufayli kamida 18-22 000 kishi halok boʻlgan[4][5][6]. 1945-yil may oyida ittifoqchilar tomonidan viloyatlarni ozod qilish natijasida ocharchilik yengillashtirildi[5].

Hozirgi vaziyat[tahrir | manbasini tahrirlash]

Germaniyaning Gaagada elchixonasi va Amsterdam, Arnhem, Eyndxoven, Enschede, Groningen, Leuvarden, Maastrixt, Noord-Bevela nd, Rotterdamda konsulliklari, Niderlandiyaning Berlinda elchixonasi va Dyusseldorf, Gamburg, Gamburgda konsulliklari joylashgan . Ikkala davlat ham Yevropa Ittifoqi va NATO aʼzolaridir.

Niderlandiya hukumatining rasmiy veb-saytiga koʻra, hozirda ikki davlat oʻrtasidagi munosabatlar „aʼlo darajada“, „yaqin siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy, madaniy, maʼmuriy va shaxsiy aloqalardan“ foydalanadi. Germaniya, shuningdek, Niderlandiyaning import va eksport boʻyicha asosiy savdo sherigi hisoblanadi[7].

Emigratsiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

2017-yil holatiga koʻra, Germaniyada 164 000 ga yaqin migratsion kelib chiqishi gollandiyalik odamlar istiqomat qiladi[8]. Niderlandiyada 77 000 ga yaqin nemislar yashaydi.

Mamlakatni taqqoslash[tahrir | manbasini tahrirlash]

Germaniya Niderlandiya
Gerbi
Bayrogʻi Germaniya Niderlandiya
Aholisi 82,800,000 17,237,700[9]
Hududi 357,168 km2 41,543 km2
Aholi zichligi 232/km2 415.1/km2
Poytaxti Berlin Amsterdam (poytaxt), Gaaga (hukumat joylashgan)
Katta shahri Berlin — 3,690,000 Amsterdam — 851,573
Hukumat Federal parlamentar respublika Unitar, Parlamentar konstitutsiyaviy monarxiya
Birinchi rahbari Konrad Adenauer William I (monarx), Gerrit Schimmelpenninck (Bosh vazir)
Hozirgi rahbari Olaf Scholz Willem-Alexander (monarx), Mark Rutte (bosh vazir)
Chet ellik aholi Gollandiyadagi nemis jamiyati: 120,000 Germaniyadagi Gollandiya hamjamiyati: 280,000
Rasmiy tili Nemis tili Niderland tili
Asosiy din 57.9 % Xristianlik, 36.2 % Dinsiz, 4.9 % Islom, 1.0 % boshqa[10] 50.1 % aniqlanmagan, 23.7 % Katolik, 6.5 % Gollandiyaning isloh qilingan cherkovi, 5.7 % Protestant, 4.9 % Islom, 4.6 % boshqa, 0.6 % Hinduizm, 0.4 % Buddizm, 0.1 % Yahudiy[11][12]
Etnik guruhlar 81.3 % Nemislar, 3.4 % Turklar, 2.3 % Polyaklar, 1.5 % Ruslar, 11.5 % boshqa   79.3 % Gollandlar, 6.3 % boshqa yevropaliklar, 4.9 % Hind, 2.4 % Turklar, 2.2 % Marokashlik gollandlar, 2.1 % Surinamlik, 0.9 % Karib havzasidan, 0.3 % Xitoy, 0.3 % Iraqlik, 3.9 % Boshqa
YaIM (nominal) $3.65 trillion[13] $1.01 trillion[14]

Elchixonalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Germaniya elchixonasi Niderlandiyaning Gaaga shahrida joylashgan. Niderlandiya elchixonasi Germaniyaning Berlin shahrida joylashgan.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Amry Vandenbosch, Dutch Foreign Policy since 1815 (1959).
  2. ↑ Kendall 1971.
  3. ↑ Technically they formed the Burgundian Circle that, under the Pragmatic Sanction of 1549, was to be transferred as a unit in hereditary succession in the House of Habsburg.
  4. ↑ „Uitzending Gemist – Vroeger & Zo De hongerwinter – 1944“ (nl). Qaraldi: 2012-yil 21-iyul.
  5. ↑ 5,0 5,1 van der Zee, Henri A.. The Hunger Winter: Occupied Holland 1944–1945. University of Nebraska Press, 1998 — 304–05 bet. ISBN 9780803296183. 
  6. ↑ Barnouw, David (1999), De hongerwinter, 52-bet, ISBN 9789065504463
  7. ↑ „Relations between the Netherlands and Germany | International relations | Government.nl“. 2016-yil 3-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 12-yanvar.
  8. ↑ „Bevölkerung in Privathaushalten nach Migrationshintergrund im engeren Sinne nach ausgewählten Herkunftsländern“. Statistisches Bundesamt. Qaraldi: 2019-yil 6-iyul.
  9. ↑ „Population counter“. Centraal Bureau voor de Statistiek (2017). 2018-yil 9-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 17-fevral.
  10. ↑ Numbers and Facts about Church Life in Germany 2016 Report. Evangelical Church of Germany. Retrieved 14 June 2017.
  11. ↑ Schmeets, Hans. De religieuze kaart van Nederland, 2010–2015. Centraal Bureau voor der Statistiek, 2016 — 5 bet. 
  12. ↑ CBS. „Helft Nederlanders is kerkelijk of religieus“ (nl-NL). www.cbs.nl. Qaraldi: 2017-yil 17-oktyabr.
  13. ↑ „Report for Selected Countries and Subjects - Gross domestic product, current prices, U.S. dollars“. International Monetary Fund.
  14. ↑ „Netherlands“. International Monetary Fund (2018-yil aprel). ,

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Jensen, Mette Bastholm. Faoliyatdagi birdamlik: fashistlar tomonidan bosib olingan Daniya va Niderlandiyada jamoaviy qutqaruv harakatlarining qiyosiy tahlili (Yale University Press, 2007).
  • Kennedi, Jon R. „Gollandiyalik mudofaa tayyorgarliklari, 1933-1940“ (DTIC, Armiya qoʻmondonligi va Bosh shtab kolleji, Fort Leavenworth Ks, 1989) onlayn .
  • Leurdijk, JH ed. Niderlandiyaning tashqi siyosati (Alphen an den Rijn, 1978).
  • Maass, Valter B. Gollandiya urushda: 1940-1945 (London: Abelard-Schuman, 1970),
  • Meyson, Genri L. „Urush Niderlandiyaga keladi: 1939 yil sentyabr — 1940 yil may“. Siyosatshunoslik chorak 78.4 (1963): 548-580. Onlayn
  • Mur, R. Gollandiyadagi fashistlar Germaniyasidan kelgan qochqinlar 1933-1940 (Springer, 2012).
  • Mur, Bob. „Gollandiyadagi yahudiy qochqinlari 1933-1940: fashistlar Germaniyasidan immigratsiyaning tuzilishi va namunasi.“ Leo Baeck instituti yillik kitobi 29.1 (1984): 73-101.
  • Pearson, Frederik S. Xalqaro inqirozdagi zaif davlat: 1939-40 yillardagi Germaniya bosqinchilik inqirozida Niderlandiya ishi (1981).
  • Shtaynberg, Jonatan. „Gollandiya va Belgiyani bosib olish uchun Germaniya rejasi, 1897 yil.“ Tarixiy jurnal 6.1 (1963): 107-119. Onlayn
  • Tammes, Piter. „Fashistlar istilosi davrida Gollandiyadagi yahudiy muhojirlar“. Fanlararo tarix jurnali 37.4 (2007): 543-562. onlayn
  • Tuyll van Serooskerken, Hubert P. van. Niderlandiya va Birinchi jahon urushi: josuslik, diplomatiya va omon qolish (2001) 381p.
  • Vandenbosh, Enri.1815 yildan beri Gollandiya tashqi siyosati (Hyperion Press, 1959) onlayn bepul qarz olish
  • Van Der Zee, Anri A., ed. Ochlik qishi: ishgʻol qilingan Gollandiya, 1944-1945 (U of Nebraska Press, 1998).
  • Van Kleffens, Eelko Nikolaas. Gollandiya ustidagi juggernaut : Gollandiya tashqi ishlar vazirining Niderlandiyaga bostirib kirish haqidagi shaxsiy hikoyasi (Kolumbiya universiteti nashriyoti, 1942)
  • Warmbrunn, Verner Gollandiyalik Germaniya ishgʻoli ostida, 1940-1945 (Stenford universiteti nashriyoti, 1963)

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Germaniya_—_Niderlandiya_munosabatlari&oldid=3571025" dan olindi