Garvard Tibbiyot maktabi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Garvard Tibbiyot maktabi (HMS) Garvard universitetining aspirantura tibbiyot maktabi boʻlib , Massachusets shtatining Boston shahridagi Longvud tibbiyot hududida joylashgan. 1782-yilda asos solingan HMS Qoʻshma Shtatlardagi eng qadimgi tibbiyot maktablaridan biri[1] va US News & World Report tomonidan tibbiy maktablar orasida birinchi oʻrinda turadi.[2] Boshqa yetakchi tibbiyot maktablaridan farqli oʻlaroq, HMS bitta shifoxona bilan birga ishlamaydi, balki Boston hududidagi bir nechta oʻquv shifoxonalari bilan bevosita bogʻliq holda faoliyat yuritadi. Bogʻlangan oʻquv kasalxonalari va tadqiqot institutlari orasida Dana-Farber saraton instituti, Massachusets umumiy kasalxonasi, Brigham va ayollar kasalxonasi, Bet İsrael Deaconess tibbiyot markazi, Boston bolalar kasalxonasi, Maklin kasalxonasi, Kembrij sogʻliqni saqlash alyansi, sudya Beyker bolalar markazi va reabilitatsiya kasalxonasi mavjud.[3]

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

  Garvard tibbiyot maktabi 1782-yil 19-sentabrda, prezident Jozef Uillard Garvard kolleji prezidenti va stipendiatlariga tibbiyot maktabi rejalari haqida hisobot taqdim etganidan keyin tashkil etilgan. Garvard tibbiyot maktabining asoschilari Jon Uorren, Aaron Dekster va Edinburg universiteti tibbiyot fakulteti bitiruvchisi Benjamin Uoterxaus edi. Bu Pensilvaniya universitetidagi Perelman tibbiyot maktabi va Kolumbiya universiteti Vagelos shifokorlar va jarrohlar kollejidan keyin tashkil etilgan Qoʻshma Shtatlardagi uchinchi eng qadimgi tibbiyot maktabidir.

Maʼruzalar dastlab Garvard zalining podvalida, keyin esa Xolden kapellasida boʻlib oʻtdi. Talabalar oʻqish uchun pul toʻlamadilar, lekin har kuni besh yoki oltita maʼruza uchun chipta sotib olardilar.[1][4] Birinchi ikki talaba 1788-yilda bitirgan[1]

Keyingi asrda tibbiyot maktabi klinik munosabatlarning oʻzgarishi sababli bir necha marta koʻchirildi, bu Garvard tibbiyot maktabining oʻquv shifoxonasiga bevosita egalik qilmasligi yoki boshqarmasligi bilan bogʻliq.[5] 1810-yilda maktab Bostonga, hozirgi Vashington koʻchasida joylashgan joyga koʻchib oʻtdi. 1816-yilda maktab Meyson koʻchasiga koʻchirildi va Massachusets Buyuk va Umumiy sudining sovgʻasi sifatida Garvard universitetining Massachusets tibbiyot kolleji deb nomlandi. 1847-yilda maktab Massachusets umumiy kasalxonasiga yaqinroq boʻlish uchun Grove koʻchasiga koʻchirildi. 1883-yilda maktab Kopli maydoniga koʻchirildi.[6] Ushbu harakatdan oldin Charlz Uilyam Eliot 1869-yilda Garvard prezidenti boʻldi va tibbiyot maktabini universitetning har qanday qismidagi eng yomon holatda deb topdi. U qabul qilish standartlarini koʻtargan keskin islohotlarni oʻtkazdi, rasmiy daraja dasturini yaratdi va HMSni Garvard universitetidagi professional maktab sifatida belgilab berdi, bu uni dunyodagi yetakchi tibbiyot maktablaridan biriga aylantirish uchun asos yaratdi.[4]

1906-yilda tibbiyot maktabi Longwood tibbiyot va akademik hududdagi hozirgi joyiga koʻchdi. Longwood kampusidagi toʻrtburchakning marmar qoplamali beshta asl binolari bugungi kunda ham foydalanilmoqda.[7][8]

Innovatsiyalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Garvard tibbiyot maktabining doktoranturadan keyingi stajyorlari va oʻqituvchilari bir qator muhim tibbiy va sogʻliqni saqlash yangiliklari bilan bogʻlangan:

  • Amerikaga chechakka qarshi emlashni joriy etish
  • Jarrohlik paytida ogʻriqni nazorat qilish uchun behushlikdan birinchi foydalanish
  • Qandli diabetni davolash uchun AQShga insulinning kiritilishi
  • Anemiyani davolashda B12 vitaminining rolini oʻrganish
  • Koenzim A ni aniqlash va oqsillarni oʻrnish
  • Poliomielitga qarshi vaksinalar uchun yoʻl ochgan poliomielit virusi uchun toʻqima madaniyati usullarini ishlab chiqish
  • Miyaning vizual tizimini xaritalash
  • Bolalardagi leykemiya uchun birinchi muvaffaqiyatli kimyoterapiyaning rivojlanishi
  • Birinchi implantatsiya qilinadigan yurak stimulyatori ishlab chiqilishi
  • Infeksiyaga qarshi immunitetning merosxoʻrligini aniqlash
  • Kuyish qurbonlari uchun sunʼiy terini ishlab chiqish
  • Birinchi muvaffaqiyatli yurak qopqogʻi operatsiyasi
  • Birinchi muvaffaqiyatli inson buyragi transplantatsiyasi
  • Insonning uzilgan aʼzosining birinchi qayta biriktirilishi
  • Duchenne mushak disrofiyasi, Xantington kasalligi, amiotrofik lateral skleroz (Lu Gerrig kasalligi) va Altsgeymer kasalligi va boshqalarni keltirib chiqaradigan genlarning kashf etilishi.
  • Oʻsmalarning qon tomirlari bilan taʼminlanishi (angiogenez) muhimligini aniqlash va qon tomir biologiya sohasini ekish

Qabullarni kengaytirish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ayollar[tahrir | manbasini tahrirlash]

1847-yil oʻrtalarida professor Uolter Channingning ayollarni maʼruza va imtihonlarga qabul qilish haqidagi taklifi Garvard kolleji prezidenti va stipendiatlari tomonidan rad etildi. Harriot Kezia Xantga tibbiy maʼruzalarda qatnashish uchun ruxsat berilganidan keyin koʻp oʻtmay, bu ruxsat 1850-yilda qaytarib olingan.

1866-yilda boshqa joyda keng tibbiy maʼlumotga ega boʻlgan ikki ayol ariza berdi, ammo qabul qilish rad etildi. 1867-yilda bitta professor-oʻqituvchining ovozi Syuzan Dimokning qabul qilinishiga toʻsqinlik qildi. 1872-yilda Garvard 10 000 AQSh dollari miqdoridagi sovgʻadan bosh tortdi va tibbiy maktabga ayollarni erkaklar bilan bir xil muddatda qabul qilish sharti bilan. 1882-yilda Mari Elizabet Zakrjewska ham bor oʻn nafar ayolning 50 ming dollarlik taklifi rad etildi; masalani oʻrganish uchun besh kishidan iborat qoʻmita tayinlandi. Tibbiyot maktabi 1883-yilda North Grove koʻchasidan Boylston koʻchasiga koʻchirilgandan soʻng, professor Genri Ingersoll Bowditchning Shimoliy Grove koʻchasi binolaridan ayollar uchun tibbiy taʼlim olish uchun foydalanish haqidagi taklifi rad etildi.

1943-yilda dekanlik qoʻmitasi ayollarni qabul qilishni tavsiya qildi, erkaklar va ayollarning nisbati faqat ariza beruvchilarning malakasiga bogʻliq edi.[9] 1945-yilda ayollarning birinchi guruhi qabul qilindi; rejalashtirilgan imtiyozlar orasida erkak talabalarga ayollarga teng huquqli sifatida qarashni oʻrganishga yordam berish, odatda erkaklar chetlab oʻtadigan kam haq toʻlanadigan mutaxassisliklar boʻyicha shifokorlar sonini koʻpaytirish va barcha erkaklar sinflarining eng zaif uchdan bir qismini malakali ayollar bilan almashtirish kiradi.[10] 1972-yilga kelib Garvard tibbiyot talabalarining beshdan bir qismi ayollar edi.[9]

Afro-amerikaliklar[tahrir | manbasini tahrirlash]

1850-yilda uchta qora tanli erkak Martin Delany, Daniel Leing Jr va Isaac H. Snouden maktabga qabul qilingan, ammo keyinchalik professor-oʻqituvchilar va boshqa talabalar bosimi ostida haydalgan.

1968-yilda yuzlab tibbiyot talabalari tomonidan imzolangan petitsiyaga javoban fakultet Bostondagi qora tanlilar jamoasi bilan aloqalar boʻyicha komissiya tuzdi; oʻsha paytda Garvard tibbiyot talabalarining bir foizdan kamrogʻi qora tanli edi. 1973-yilga kelib qabul qilingan qora tanli talabalar soni uch baravar, keyingi yilga kelib esa toʻrt baravar koʻpaydi.[9] 2011-yilda HMS oʻzining birinchi afro-amerikalik tibbiyot professori Valeri E. Stounni tayinladi.[11] Oʻsha yili ular oʻzlarining birinchi afro-amerikalik radiologiya professori, Stounning sobiq sinfdoshi Tina Young Poussaintni tayinladilar .[11]

2019-yilda LaShyra Nolen Garvard tibbiyot maktabining sinf prezidenti etib saylangan birinchi qora tanli ayol edi.[12]

Tibbiy taʼlim[tahrir | manbasini tahrirlash]

HMSdagi Uorren anatomik muzeyi uning asoschisi, HMSning birinchi dekani Jon Kollinz Uorren sharafiga nomlangan (rasm 1910-yilda olingan)

Oʻquv dasturi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Garvard tibbiyot maktabi oʻzining Magaistratura dasturi uchun koʻplab oʻquv dasturlarini qayta koʻrib chiqdi. Soʻnggi oʻn yilliklarda HMS uch bosqichli oʻquv dasturini sinfga asoslangan stajirovkadan oldingi bosqich, asosiy klinik tajriba (PCE) va PCEdan keyingi bosqichga ega boʻldi.[13]

Qabullar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Garvard tibbiyot maktabining dasturiga qabul qilish juda tanlangan. Har bir kiruvchi sinf uchun jami 165 oʻrin mavjud boʻlib, Pathways oʻquv rejasida 135 ta oʻrin va HST dasturida 30 ta oʻrin mavjud.[14] Ikkalasi ham bitta dasturdan foydalansa-da, har bir oʻquv treki abituriyentlarni mustaqil ravishda baholaydi.

2023-yilgi MD sinfiga 6815 nafar nomzod ariza topshirdi va 227 nafari (3,3 %) qabul qilindi. Oʻqishga kirish darajasi 73 % ni tashkil etdi. Global sogʻliqni saqlash boʻyicha Tibbiyot fanlari magistri (MMSc) dasturi uchun 2020-yil kuzida qabul qilish darajasi (8,2 %) edi.

Oliy taʼlim[tahrir | manbasini tahrirlash]

PhD dasturlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Garvard tibbiyot maktabida toʻqqizta PhD dasturi mavjud.[15] Ushbu dasturlardagi talabalarning barchasi Sanʼat va fanlar oliy maktabida (GSAS) oʻqishadi va HILS (Garvard Integrated Life Sciences) dasturlararo federatsiyasining bir qismiga kiradi.[16]

Magistratura dasturlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Garvard tibbiyot maktabi magistrlik darajalarining ikki turini taklif etadi: Tibbiyot fanlari magistri (MMSc) va fan magistri (MS) darajalari.[17]

Magistraturadan keyingi sertifikat dasturlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Garvard tibbiyot maktabi bir nechta aspirantura sertifikat dasturlarini taklif qiladi.[18] Ushbu magistratura dasturlari oʻn ikki oygacha davom etishi mumkin. Qabul qilingan ishtirokchilar Garvard Tibbiyot maktabi sertifikatini muvaffaqiyatli tamomlagandan soʻng beriladi va Garvard bitiruvchilari assotsiatsiyasiga aʼzo boʻlish huquqiga ega boʻladilar.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 „The History of HMS“. hms.harvard.edu. 2-avgust 2017-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 3-avgust 2017-yil. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name ":1" defined multiple times with different content
  2. ↑ „Best Medical Schools: Research“. U.S. News & World Report. 20-mart 2018-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 18-yanvar 2020-yil.
  3. ↑ „HMS Affiliates - Harvard Medical School“. hms.harvard.edu. 29-yanvar 2017-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 7-fevral 2017-yil.
  4. ↑ 4,0 4,1 Morison, Samuel Eliot. The Development of Harvard University since the inauguration of President Eliot, 1869-1929. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 1930 — 555–594 & Preface bet.  Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name ":2" defined multiple times with different content
  5. ↑ „History of Harvard Medicine“. medstudenthandbook.hms.harvard.edu. 4-avgust 2017-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 4-avgust 2017-yil.
  6. ↑ „The History of HMS - Harvard Medical School“. hms.harvard.edu. 2-avgust 2017-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 3-avgust 2017-yil.
  7. ↑ „Harvard Medical School — History“. 5-may 2007-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 25-fevral 2007-yil.
  8. ↑ „Countway Medical Library — Records Management — Historical Notes“. 1-sentabr 2006-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 25-fevral 2007-yil.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Beecher, Henry Knowles. Medicine at Harvard : the first three hundred years. Hanover, N.H.: University Press of New England, 1977 — 460–481 bet.  Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "beecher" defined multiple times with different content
  10. ↑ First class of women admitted to Harvard Medical School, 1945 (Report). Countway Repository, Harvard University Library. Archived from the original on June 23, 2016. https://web.archive.org/web/20160623235357/http://repository.countway.harvard.edu/xmlui/handle/10473/1782. Qaraldi: May 2, 2016. 
  11. ↑ 11,0 11,1 Soucheray. „A friendship endures from Yale to Harvard“ (en). Yale School of Medicine. 29-yanvar 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 1-iyun 2020-yil.
  12. ↑ Nolen. „Being a 'First' Is My Great Honor. But It's Not Enough.“ (en-us). Teen Vogue. 11-iyun 2020-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 11-iyun 2020-yil.
  13. ↑ „MD Program“. meded.hms.harvard.edu. 6-mart 2019-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 5-mart 2019-yil.
  14. ↑ „Admissions at a Glance“. meded.hms.harvard.edu. 27-yanvar 2019-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 1-noyabr 2018-yil.
  15. ↑ „PhD Degree Programs“. hms.harvard.edu. 9-iyul 2020-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 9-iyul 2020-yil.
  16. ↑ „Harvard Integrated Life Sciences“. gsas.harvard.edu. 7-iyul 2020-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 9-iyul 2020-yil.
  17. ↑ „Master's Degree Programs“. hms.harvard.edu. 7-iyul 2020-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 9-iyul 2020-yil.
  18. ↑ „Certificate Programs“ (en). postgraduateeducation.hms.harvard.edu. 3-fevral 2021-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 27-yanvar 2021-yil. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Garvard_Tibbiyot_maktabi&oldid=3156958" dan olindi