Gardenia taitensis

Gardenia taitensis
Ilmiy tasniflash
	Oʻsimlik
	Yuksak oʻsimliklar
	Gulli oʻsimliklar
	Ikki urugʻpallalilar
	Asterids
	Gentianales
	Ro‘yandoshlar
	Gardenia
	G. taitensis
Binar nomi
	Gardenia taitensis; ; DC.
Sinonimlar
	Gardenia weissichii H.St. John ;

Gardenia taitensis, Taiti gardeniasi yoki tiaré guli deb ham ataladi, Roʻyandoshlar oilasiga mansub oʻsimlik turi. Oʻsimlik doimiy yashil tropik buta boʻlib, boʻyi 4 m (10 ft) tagacha oʻsadi. Guli qaymoqsimon oq rangga ega boʻlib, har birining uzunligi 2–4 cm (0.8–2 in) ga yetadi. Janubiy Tinch okeanining baland togʻli qirgʻoqlarida oʻsadi. Bu oʻsimlik Fransiya Polineziyasi va Kuk orollarining milliy gulidir.

Taiti gardeniasi nomi notoʻgʻri, chunki u tabiiy holatda Taitida oʻsmaydi. Oʻsimlikning birinchi ilmiy nomi 1824-yilda Jyul Dumon d’Urvil tomonidan toʻplangan Taiti namunalariga asoslangan. U birinchi marta Taitida, kapitan Kukning Tinch okeaniga qilgan birinchi sayohatida (1768–1771) Forsterlar tomonidan toʻplangan^[2].

Oʻsimlik Melaneziya va Gʻarbiy Polineziyadan kelib chiqqan^[3].

Umumiy foydalanish

Monoi yogʻi

Ushbu moy asosan kosmetik maqsadlarda soch yoki terini davolash uchun ishlatiladi. Monoi yogʻini (mah-noy deb talaffuz qilinadi) olish uchun tiare gullari kokos moyiga splinadi. Monoi taiticha soʻz boʻlib, reo-maohi tilida „xushboʻy moy“ degan maʼnoni anglatadi. Maseratsiya jarayoni kamida oʻn kun davom etishi kerak. Bir litr tozalangan moy uchun kamida oʻn Tiare gulini talab qiladi^[4].

Gulli marjonlar

Tinch okeanidagi orollardagi polineziyaliklar oʻzlarining gulli marjonlarini oʻsimlikning xushboʻy gullardan foydalanadilar. Gulchambarlar Kuk orollarida „Ei“, Taitida „Hei“ yoki Gavayidagi „Lei“ deb nomlanadi. Tinch okeanidagi baʼzi orol anʼanalarida gul taqish munosabatlar holatini koʻrsatadi.

Oʻsimlik dori

Oʻsimlik anʼanaviy xalq tabobatida qoʻllanadi. Misol uchun, Tongada „arvoh kasalligi“ ni davolash uchun burun, koʻz va ogʻizga poʻstloq qaynatmasi tomiziladi. Samoada oʻsimlikning qismlari yalligʻlanishga qarshi ishlatiladi^[5].