Frida Kahlo Muzeyi
Frida Kahlo muzeyi (ispancha: Museo Frida Kahlo) — meksikalik rassom Frida Kahloning hayoti va ijodiga bagʻishlangan tarixiy uy va sanʼat muzeyi. Bino kobalt moviy devorlari tufayli Moviy uy (La Casa Azul) nomi bilan ham tanilgan. U Meksika shahridagi Koyoakanning Koloniya del Karmen tumanida joylashgan. Bino Kahlo tugʻilgan, oʻsgan, turmush oʻrtogʻi Diego Rivera bilan bir necha yil yashagan va keyinchalik yuqori qavatdagi xonada vafot etgan uydir. Diego Rivera 1957-yilda uyni va uning tarkibini Frida sharafiga muzeyga aylantirish uchun sovgʻa qilgan.
Muzeyda Frida Kahlo, Diego Rivera va boshqa rassomlarning sanʼat asarlari, shuningdek, er-xotinning Meksika xalq sanʼati, Ispaniyadan avvalgi artefaktlari, fotosuratlari, esdalik buyumlari, shaxsiy buyumlar va boshqalar mavjud. Toʻplam 1950-yillardagi kabi saqlanib qolgan uyning xonalarida namoyish etilgan. Koyoakandagi eng mashhur muzey boʻlgan Frida Kahlo muzeyi ham Meksikadagi eng koʻp tashrif buyuriladigan muzeylardan biridir.
La Casa Azul[tahrir | manbasini tahrirlash]
Muzey sifatida foydalaniladigan uy Meksika shahrining Koyoakan tumanidagi Koloniya del Karmen tumanida joylashgan. Koyoakan, xususan, Kolonia del Karmen mintaqasi, 1920-yillardan boshlab, u Salvador Novo, Oktavio Paz, Mario Moreno va Dolores del Rioning uyi boʻlganidan beri intellektual va kashshof obroʻga ega edi. Bugungi kunda bu hududda tumandagi bir qancha muzeylar joylashgan[1]. Uyning oʻzi Londres va Allende koʻchalari burchagida joylashgan boʻlib, u kobalt moviy devorlari bilan ajralib turganligi uchun La Kasa Azul (Moviy uy) deb nomlangan[2][3]. Hududdagi boshqa tuzilmalar singari, uy ham mustamlaka davridan beri anʼanaga aylangan bogʻ maydoni boʻlgan markaziy hovli atrofida qurilgan. Dastlab, uy bu hovlining faqat uch tomonini oʻrab olgan, ammo keyinchalik toʻrtinchi tomondan ham toʻliq oʻrab olingan[2][3]. Uy 800 m2 va oʻrta hovli yana 400 m2[4]. 1904-yilda qurilgani uchun u dastlab fransuzcha uslubdagi dekorativ xususiyatlarga ega boʻlgan, ammo keyinchalik bugungi kunda oddiy fasadga oʻzgartirilgan[3][4]. Bino ikki qavatli boʻlib, bir nechta yotoq xonalari, studiya maydoni, katta oshxona va ovqat xonasi mavjud. Kirish zali Escuela de Pintura al Aire Libredan Mardonio Magaña tomonidan Ciudad Universitariaʼdan Xuan OʻGormanning devoriy suratlaridan ilhomlangan tabiiy toshdan yasalgan mozaika bilan bezatilgan[3].
Muzey[tahrir | manbasini tahrirlash]
Dastlab La Casa Azul Frida Kahloning oilaviy uyi edi. Ammo 1958-yildan buyon uning hayoti va faoliyatiga bagʻishlangan muzey sifatida xizmat qilmoqda. Oyiga taxminan 25000 tashrif buyuruvchi bilan bu Meksikaning eng koʻp tashrif buyuriladigan muzeylaridan biri va Koyoakandagi eng koʻp tashrif buyuriladigan saytdir[4][5][6]. Muzey faqat chiptalar savdosi va xayriya hisobidan qoʻllab-quvvatlanadi[4][7].
Muzey XX asrning birinchi yarmidagi boy meksikalik bohem rassomlari va ziyolilarining turmush tarzini namoyish etadi[2]. Casa Azulga kirish chiptasi Diego Rivera tomonidan asos solingan yaqin atrofdagi Anahuacalli muzeyiga bepul kirishni taʼminlaydi.[4] Yozuvlar va guvohliklarga koʻra, bugungi kunda uy 1951-yilda boʻlgani kabi koʻrinadi; Meksika xalq sanʼati,[3] Kahloning shaxsiy sanʼat toʻplamida Ispaniyagacha boʻlgan asarlar, anʼanaviy Meksika kostryulkalar, choyshablar, fotosuratlar, otkritkalar, xatlar hamda Xose Mariya Velasko, Pol Kli va Diego Rivera asarlarining katta toʻplami mavjud. Toʻplamning katta qismi uni saqlash uchun moʻljallangan vitrinalarda saqlanadi. Muzeyda kafe va kichik sovgʻalar doʻkoni ham mavjud.[5][6][7]
Muzey oʻnta xonadan iborat. Birinchi qavatda Kahloning Frida y la Cesárea bilan akvarel Diario, 1907-1954, Retrato de Familia, 1934, Ruina, 1947, Retrato de Gilermo Kahlo, 1952, El marxismo dará saludda thwing her, Frida nomli asarlari ham bor .[3][4] Bu xona dastlab Frida va Diego Sergey Eyzenshteyn, Nelson Rokfeller, Jorj Gershvin, karikaturachi Migel Kovarrubias va aktrisalar Dolores del Rio va Mariya Feliks kabi taniqli meksikalik va xalqaro mehmonlarni va doʻstlarini mehmon qilgan rasmiy yashash xonasi edi.[2]
Ikkinchi va uchinchi xonalar shaxsiy buyumlar va yodgorliklarga hamda Riveraning ayrim ishlariga bagʻishlangan. Ikkinchi xona Fridaning kundalik buyumlari, xatlari, fotosuratlari va yozuvlari bilan toʻldirilgan. Devorlarga Ispaniyagacha boʻlgan marjonlarni va xalq liboslari, ayniqsa Tehuana uslubidagi liboslar Fridaning oʻziga xos belgilari hisoblanadi.[2][3] Uchinchi xonadagi rasmlar orasida Retrato de Carmen Portes Gil, 1921, Ofrenda del día de muertos, 1943 va Mujer con cuerpo de guitarra, 1916.[3]
Toʻrtinchi xonada Pol Kli, Xose Mariya Velasko, Xoakin Klausel, Seliya Kalderon Orozko kabi rassomlarning zamonaviy rasmlari va Mardonio Magaña haykali mavjud. Beshinchi xonada Yahudoning ikkita katta figurasi, Meksika shtati Tlatilko shahridan " mujeres bonitos " figuralari va Teotixuakan madaniyati arboblari joylashgan.[3] Yahudo va boshqa pulpa yirtqich hayvonlarning katta pulpa figuralari anʼanaviy ravishda otashinlar bilan toʻldiriladi va Pasxadan oldingi shanba kuni portlatiladi.[2]
Oltinchi va yettinchi xonalar oshxona va ovqat xonasidir. Ikkalasi ham klassik meksikacha uslubda, yorqin sariq kafelli pollar, koʻk va sariq kafel peshtaxtalari va Fridaning singlisi Rutning aytishicha, Frida koʻp vaqtini oʻtkazadigan uzun sariq stol. Ikki xona katta sopol idishlar, laganlar, idish-tovoqlar, shisha idishlar va boshqalar bilan toʻldirilgan, ularning barchasi Metepec, Oaxaca, Tlaquepaque va Guanajuatodan qoʻlda ishlangan mahsulotlar bilan mashhur.[2][3] Dekorativ xususiyatlar orasida shiftga osilgan pulpa Iuda skeletlari va oshiqning tugunini bogʻlab turgan bir juft kabutarlar, shuningdek, Frida va Diego ismlari yozilgan kichkina qozon devorlari kiradi.[2]
Ovqatlanish xonasi tashqarisida Riveraning yotoqxonasi, shlyapasi, kurtkasi va ish kiyimlari hamon devordagi javonda osilib turardi. Uning yonida hovli hududidan yuqori qavatga olib boradigan zinapoya bor. Bu hudud, shuningdek, xalq sanʼati elementlarining boyligini oʻz ichiga oladi va mustamlaka davridan 20-asrgacha boʻlgan 2000 ga yaqin nazr rasmlari, mustamlaka davrining boshqa asarlari va koʻproq Yahudo figuralarini oʻz ichiga oladi.[3][7]
Yuqori qavatdagi ikkita umumiy xonada Fridaning oxirgi yotoqxonasi va studiya maydoni mavjud. Bu Rivera qurgan qanotda joylashgan. Asl mebel hali ham oʻsha joyda. Bir burchakda uning kullari dafn niqobi, baʼzi shaxsiy buyumlari va shiftdagi nometall bilan oʻralgan idishda koʻrsatilgan.[3] Uning toʻshagida shikastlangan umurtqa pogʻonasini ushlab turish uchun kiyishi kerak boʻlgan gipsli korset va soyabon ostida koʻplab avtoportretlarini chizish uchun pastga qaragan oynasi bor. Choyshab boshida oʻlgan bolaning surati, oyogʻida esa Iosif Stalin, Vladimir Lenin, Karl Marks, Fridrix Engels va Mao Szedunning fotomontajlari bor. Yostiqqa „Unutma meni, sevgilim“ iborasi naqshlangan.[2] Uning nogironlar aravachasi Stalinning Nelson Rokfeller tomonidan sovgʻa qilingan molbertdagi tugallanmagan portretiga tortilgan. Stalin, Qizil Armiya Ikkinchi Jahon urushi. U Ikkinchi Jahon urushida Sharqiy frontda fashistlar Germaniyasi ustidan qozonilgan gʻalabadan keyin Kahlo uchun qahramon boʻldi.[2][5][6]
Muzey ekskursiyasi binoning toʻrt tomoni yoki qanotlari bilan toʻliq oʻralgan katta hovli bogʻida tugaydi. Hovli maydoni zinapoyali piramida, favvora va koʻzgu hovuzi bilan ajratilgan. Bular 1940-yillarda Rivera birinchi marta uyga koʻchib oʻtgan va uyni oʻrab turgan toʻrtinchi qanotni qurganida qurilgan. Hovliga qaragan bu qanotning devorlari dengiz chigʻanoqlari va oynalar bilan bezatilgan.[3] Meksikalik rassom Mardonio Maganyaning haykallari ham bor.[7] Hovlining bir tomonida „ Frida y Diego / vivieron en / esta casa / 1929-1954“ deb yozilgan (Frida va Diego bu uyda yashagan — 1929-1954).[7]
Sana[tahrir | manbasini tahrirlash]
Uy 1904-yilda Koyoakan shahridagi Koloniya Del Karmenda qurilgan boʻlib, mustamlaka davrida karmelitlarga tegishli boʻlgan sobiq Hacienda del Karmenga tegishli boʻlgan yerlarda qurilgan.[3] Oʻsha paytda va 20-asrning birinchi yarmida Koyoakan rasman Meksika Federal okrugi tarkibiga kirgan; ammo, u hali ham nisbatan qishloq edi va Meksika Siti shahar kengayishi taʼsir koʻrsatmagan. 19-asr oxiridan boshlab, Meksikaning baʼzi badavlat oilalari oʻtmishdagi mustamlakachilik dizayniga taqlid qilib, bu hududda qishloq uylarini qurishdi. Kolonyia del Karmen 1920-yillardan boshlab Fransisko Sosa tomonidan targʻib qilinishi va 1923-yilda sobiq San-Pedro Martír Haciendada Escuela de Pintura al Aire Libre (Ochiq osmon ostidagi rasm maktabi) tashkil etilishi tufayli rassomlar va ziyolilar orasida mashhur boʻldi.[1] Dastlab, uyning tashqi koʻrinishi 19-asr oxiri va 20-asr boshlarida Meksikada mashhur boʻlgan fransuzcha naqsh bilan bezatilgan.[4]
Frida Kahlo 1907-yilda shu uyda tugʻilgan va butun umri davomida oʻz oilasining uyi boʻlib qolgan. U soʻnggi oʻn uch yilni shu yerda oʻtkazdi.[5][6] Frida Evropadan Meksikaga koʻchib kelgan Gilermo Kalo va asli meksikalik Matilde Kalderon y Gonsalesning qizi edi. Frida bolaligini shu uyda oʻtkazgan. Uning soʻzlariga koʻra, Meksika inqilobi paytida onasi 1913-yilda Sapata armiyasiga yordam berish uchun bu uyning derazalarini ochgan. U, shuningdek, 1918-yilda birinchi marta poliomielit bilan kasallanganida, bir oyogʻi ikkinchisidan qisqaroq boʻlganida, uyda oʻzini oʻzini oʻnglash uchun koʻp vaqt sarflagan. 18 yoshida tramvay halokatida u qattiq jarohatlanadi. U gips va ortopediya asboblarida deyarli ikki yilini yotoqda oʻtkazdi. U vaqt oʻtkazish uchun rasm chizishni boshladi. Bu davr suratlaridan birida Frida zambilda, tanasi bogʻlangan va shu uyning yon tomoniga joylashtirilgan holida tasvirlanadi.[3] Frida Diego Rivera bilan Secretaria de Educacion Publica binosida devoriy rasmlar chizayotganida uchrashdi va uning asarlarini koʻrish uchun uni Casa Azulga taklif qildi. Tez orada Rivera uyning doimiy mehmoniga aylandi. Boshqa taniqli sanʼatkorlar birlashib, uyni mintaqadagi yigʻilish joylaridan biriga aylantirdilar. Rivera bilan turmush qurgandan soʻng, Frida bolalik uyidan Paseo de la Reformadagi kvartiraga koʻchib oʻtdi; lekin Rivera oilaning Casa Azuldagi ipotekasini toʻladi. Frida 1930-yillarning aksariyat qismida Meksika shahrida yoki boshqa joylarda yashagan; ammo, u tez-tez uyiga — oilasiga kelib turdi. Bu 1936-yilda chizilgan Mis abuelos, mis padres y yo, Arbol genealógico nomli rasmida koʻrinadi.[3]
Kahlo va Riveraning aralashuvi bilan rossiyalik Lev Trotskiy Meksikadan uy oldi. Trotskiy va uning rafiqasi Natalya Sedova birinchi marta 1937-yil yanvar oyidan boshlab La Casa Azulda boshpana olishdi. Stalin tomonidan oʻlimga hukm qilingan Trotskiy xavfsizligi uchun koʻchaga qaragan derazalar loy gʻisht bilan qoplangan. Bu uy va uning yonidagi uy oʻrtasida baland devor qurilgan. Trotskiy bu yerda 1937-yil yanvaridan 1939-yil apreligacha yashab ijod qildi, " Su morale y la nuestra " kabi asarlar va muntazam siyosiy maqolalar yozdi. Trotskiyning siyosiy dushmanlarining dushmanligi mintaqada koʻpincha xavfsizlik muammolarini keltirib chiqardi. Bu vaqt davomida uy ziyolilar, ayniqsa kommunizm bilan bogʻliq boʻlganlar uchun uchrashuv joyi boʻlib qoldi. 1939-yil aprelida Trotskiy Rivera bilan mafkura va Riveraning Trotskiy asarlarini tanqid qilgani yuzasidan bahslashib, Vena koʻchasidagi yaqin uyga koʻchib oʻtganidan keyin Trotskiy va Sedova Moviy uyni tark etishdi.[3]
Rivera va Kahlo 1939-yil noyabr oyida ajrashishdi. Biroq, er-xotin barcha munosabatlarni buzmadi va 1940-yil dekabr oyida ular yana turmush qurishdi. 1941-yilda, Fridaning otasi vafotidan oldin, Rivera San-Anxelda boshqa joyda boʻlsa ham, uyga koʻchib oʻtdi. Bu vaqt ichida Rivera Londres koʻchasiga qaragan va hovlini butunlay oʻrab turgan qanotni qurdi. Ushbu qism mahalliy vulqon jinslaridan qurilgan boʻlib, ichiga sopol vazalar qoʻyilgan. Dengiz chigʻanoqlari va oyna bilan bezatilgan terasli tom qurildi. Fridaning studiyasi va yotoqxonasi bu yerga koʻchirildi. Yangisini eskisidan ajratish uchun tosh devor hovli maydonini ikkiga ajratadi; Uning oldida favvora, pogʻonali piramida, koʻzgu hovuzi va er-xotinning arxeologik kolleksiyasi uchun xona joylashgan.[3] Bugungi kunda koʻrinib turganidek, tashqi koʻrinish ham asl fransuz uslubidan oʻzgartirildi. Uyni qayta loyihalash ishlari 1946-yilda Xuan OʻGorman tomonidan amalga oshirilgan.[4] Ushbu uy er-xotinning uyi sifatida Meksikadan ham, chet eldan ham Frits Henle, Koncha Mishel, Dolores del Rio, Mariya Feleks, Lucha Reyes va Chavela Vargas kabi taniqli mehmonlarni kutib olishda davom etdi.[3]
1943-yilda Frida Escuela de Pintura y Escultura de La Esmeralda da oʻqituvchi boʻldi; ammo, uning jismoniy holati koʻpincha uyda dars berishni talab qiladi. Bu holat oxir-oqibat faqat toʻrtta talabani qoldirdi va bu „Los fridos“ deb nomlandi: Fanni Rabel, Gilermo Monroy, Arturo „el Guero“ Estrada va Arturo Garsiya Bustos, ular asosan verandada ishlagan va mashq qilgan. 1945-yildan boshlab Frida yana oʻz uyida toʻshakka mixlanib qoldi. Oʻshandan 1947-yilgacha u 1945-yilda Flor de la vida va 1947-yilda El sol de la vida kabi asarlarni yaratdi.[3]
Frida 1954-yil 13-iyulda 47 yoshida shu uyning eng yuqori qavatida vafot etdi. Uning jasadi Palacio de Bellas Artesga olib ketilgan va kuydirilgan. 1958-yilda, oʻlimidan toʻrt yil oʻtgach, Rivera uyni Meksika xalqiga sovgʻa qildi va uni saqlab qolish uchun poydevor yaratdi. Uy Kahlo hayoti va ijodiga bagʻishlangan muzeyga aylantirilgan. Muzeyning birinchi direktori Karlos Pelliser boʻlib, unga uyni avvalgidek saqlash vazifasi yuklangan.[3][4]
Yillar davomida muzeyga nisbatan kam insonlar tashrif buyurishar edi, chunki Frida Kahlo 1990-yillarga qadar sanʼat olamidan tashqarida unchalik tanilmagan.[2] 1980-yillarda Neomexicanismo deb nomlangan harakat uni va uning asarlarini tanishtirdi.[8] Oʻshandan beri u koʻplab mashhur madaniyat buyumlarida oʻz tasvirlari bilan diniy timsolga aylandi va uning koʻplab asarlari hozirda yuqori baholanmoqda.[2] 2006-yilda Kahloning 1943-yilda suratga olingan „Ildizlar“ kartinasi 5,6 million AQSh dollariga Lotin Amerikasi asari uchun auksion rekordini oʻrnatdi.[9] Fridaning mashhurligi muzeyga taʼsir qildi. U 1990-yillarning boshida bir muddat yopildi, keyin 1993-yilda sovgʻalar doʻkoni va restoran/kafe ishga tushirilishi bilan qayta ochildi.[2] Bugungi kunda muzey Koyoakandagi eng koʻp tashrif buyuriladigan va Meksikaning eng koʻp tashrif buyuriladigan joylaridan biri hisoblanadi.[4][5][6]
Bino va uning tarkibining bir qismini qayta tiklash 2009—2010-yillarda amalga oshirildi. Ishga Germaniya hukumati homiylik qildi va xayriyaga 60 000 yevro va qisman bir million peso hissa qoʻshdi. Ushbu harakat mebellarni, boshqa jihozlarni saqlash, tom yopish ishlari va kolleksiyadagi narsalarni qayta tiklashga qaratilgan. Qayta tiklashni rassom Viva la vida, El marxismo dará salud a los enfermos, Frida y la cesárea, Naturaleza muerta con bandera, Retrato de Marta Procel, Retrato de mi familia, Retrato de mi padre Logelm Kahlo va boshqalar amalga oshirdi. ladrillos ' La quebrada va Paisaje urbano' suvi; nomaʼlum rassom tomonidan Retrato del niño Don Antonio Villaseñor va Retrato de niño muerto, Wolfgang Paalenkning Composición va Leopold Gottlieb tomonidan Retrato de Diego Rivera, shuningdek, Nikolas Muray, Martin Munckacile va Fritzlo Kanening 6500 arxivi. Rivera doʻstlari, oilasi va hamkasblari bilan. Konservatsiya ishlari jami kolleksiyaning atigi 35 foizini qamrab oladi.[7][10]
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 Alejandro Lerch. Fachadas con historia (ispancha). Reforma (4 nisan 2010), s. 6.
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 „The Frida Kahlo Museum“. Mexconnect newsletter (1 ocak 2006). 17 temmuz 2009da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30 kasım 2010.
- ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 3,12 3,13 3,14 3,15 3,16 3,17 3,18 3,19 3,20 „Museo Casa de Frida Kahlo“ (ispancha). INAH. 24 kasım 2010da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30 kasım 2010.
- ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 „Museo Frida Kahlo“ (ispancha). Government of Mexico City. 5-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30 kasım 2010.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 Lonely Planet Mexico City. Oakland CA: Lonely Planet, 2000 — 139 bet. ISBN 1-86450-087-5.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 Moon Handbooks-Mexico City. Berkeley, CA: Avalon Travel Publishing, 2005 — 73 bet. ISBN 978-1-56691-612-7.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 „Restauran 'Casa Azul' de Frida Kahlo“ (ispancha). Terra (28 mayıs 2009). 23-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30 kasım 2010.
- ↑ Figuraciones y desfiguros de los ochentas. Mexico City: Editorial Diana, 1989. ISBN 968-13-1908-7.
- ↑ „Frida Kahlo " Roots " Sets $5.6 Million Record at Sotheby's“. Art Knowledge News. 27 ağustos 2011da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 23 eylül 2007.
- ↑ „Avanza restauración de Museo Frida Kahlo“ (ispancha). El Universal (18 mayıs 2010). 21 mayıs 2010da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30 kasım 2010.