Flammarion oʻymakorligi

"Flammarion Gravür" (fransuzcha: Gravure sur bois de Flammarion) — XIX asr fransuz astronomi Kamil Flammarion tomonidan 1888-yilda nashr etilgan „Atmosfera: mashhur meteorologiya“ (Lʻatmosphère: météorologie populaire) kitobidagi birinchi nashri sharafiga oʻz nomini olgan, oʻz vaqtida yogʻoch oʻymakorligi hisoblangan anonim oʻyma.

Tavsif

Unda oʻrta asrlarga oid ziyoratchilar kiyimida, qoʻlida tayoq bor odam tasvirlangan. U Yerning chetiga yetib bordi va osmon pardasi orqali koinotning tuzilishini oʻrgandi. Ushbu samoviy mexanikaning elementlaridan biri „Xudoning aravasi“ (Merkava) ning „gʻildirak ichidagi gʻildirak“ koʻrinishidagi Izqiyo paygʻambarning vahiylaridan anʼanaviy grafik tasvirlarini juda eslatadi. Sarlavhada shunday deyilgan: "Oʻrta asr missioneri osmonning Yerga tegib turgan nuqtasini topganini aytadi". Ushbu rasmga qoʻshilgan matnda shunday deyilgan: "U holda, albatta mavjud boʻlgan va kunduzi yulduzlarni bizdan toʻsib qoʻyadigan bu moviy osmon nima?"

Asar koʻpincha arxaik uslubda va yer sharsimon emas, balki tekis tasvirlangani uchun oʻrta asrlar deb taʼriflanadi va qabul qilinadi.

Ishning tarixi

1957-yilda astronom Ernst Zinner tasvir XVI asr oʻrtalarida yashagan nemis rassomining ishi ekanligini eʼlon qildi, ammo u 1906-yilgacha boʻlgan nashrlarni topa olmadi. Keyingi tadqiqotlar shuni koʻrsatdiki, u turli xil tarixiy davrlardagi uslublar elementlarini oʻzida mujassam etgan va XVIII asr oxirida paydo boʻlgan gravyura asbobi yordamida qilingan. Keyin gravyura birinchi marta Flammarionning kitobida (mustaqil ravishda astrofizik va fan tarixchisi Artur Beer va Tsyurix kutubxonasining noyob kitoblar kuratori Bruno Veber tomonidan) bosilganligi aniqlandi.

1998-yilda Hugo Heikenwelder tomonidan rangli oʻyma

Veber va astronom Jozef Ashbrukning tadqiqotlariga koʻra, osmonni boshqa haqiqatdan ajratib turuvchi samoviy sferaning tasviri Sebastyan Myunsterning 1544-yildagi „Kosmografiya“ kitobidagi rasmga oʻxshaydi, bu kitob Flammarion bibliofil va kollektsioner sifatida boʻlishi mumkin edi. Ziyoratchining yer va osmon uchrashadigan joyni izlash gʻoyasi Rimlik Avliyo Makariusning hikoyasidan ilhomlangan boʻlishi mumkin, bu haqda Flammarion oʻzining „Les mondes imaginaires et les mondes réels“ kitobida batafsil iqtibos keltiradi.

Bundan tashqari, maʼlumki, Flammarion oʻn ikki yoshida parijlik oʻymakor tomonidan oʻqitilgan, u tomonidan nashr etilgan kitoblar uchun koʻplab rasmlar oʻz rasmlari boʻyicha va, ehtimol, uning bevosita nazorati ostida qilingan. Shuning uchun, Flammarionning oʻzi ushbu rasmning muallifi boʻlgan boʻlishi mumkin, ammo bu aniq isbotlanmagan.

Adabiyotlar

• Camille Flammarion. L'atmosphère: météorologie populaire, Paris, 1888 — 163 bet.  Sm. skan etoy stranitsi v Gallike.
• E. Zinner, in Börsenblatt für den Deutschen Buchhandel, Frankfurt, 18.03.1957
• B. Weber, in Gutenberg Jahrbuch, p. 381, 1973
• J. Ashbrook, Sky & Telescope, p. 356, May 1977