Filippinda o‘ldirilgan jurnalistlar ro‘yxati
Bu Filippinda Gloriya Makapagal Arroyo prezidentligida o‘ldirilgan jurnalistlar ro‘yxati. Umuman olganda, Arroyo ma‘muriyati ostida ellikdan ortiq jurnalist o‘ldirilgan[1][2].
O‘lim sanasi bo‘yicha saralangan:
2001-yil[tahrir | manbasini tahrirlash]
Yusop, Muhammad[tahrir | manbasini tahrirlash]
Muhammad Yusop Pagadiya shahridagi DXID radiostansiyasida ishlagan. 2001-yil 24-fevralda vafot etdi.
Pagadian shahridagi DXID radiostantsiyasining sharhlovchisi Yusop uch g‘ildirakli pedikabda ketayotganida mototsiklda ikki nafar noʻmalum shaxslar tomonidan orqa qismidan otib o‘ldirilgan. U olingan jarohat ogʻirligi sabab voqea joyida vafot etgan.
Yusop televideniyada diniy dasturni olib bordi va qandaydir bahsli xabarlarni efirga uzatgani maʼlum emas edi. Islomiy radioeshittirish kompaniyasiga tegishli DXID stansiyasi menejeri Yusopga qarshi tahdidlardan bexabarligini va uning qotilligi uchun javobgarlikni hech bir guruh oʻz zimmasiga olmaganini aytdi.
Kayona, Kandelario „Jhun“[tahrir | manbasini tahrirlash]
Candelario „Jhun“ Cayona Zamboanga shahridagi DXLL radiostansiyasida ishlagan. 2001-yil 30-mayda vafot etdi.
Mortel, Joy[tahrir | manbasini tahrirlash]
Joy Mortel Mindoro Guardian gazetasida ishlagan. U 2001-yil 31-mayda vafot etdi.
Mindoro Guardian muxbiri Mortel Gʻarbiy Mindoro provinsiyasining Barangay Talabanxon shahridagi uyida o‘ldirilgan, deya xabar beradi mahalliy matbuot. Xabarlarga ko‘ra, ikki nafar nomaʼlum qurollangan kishi qizg‘in tortishuvdan keyin Mortelni otib tashlagan. U ko‘plab o‘q jarohatlaridan vafot etdi.
Yil oxirida Mortelning oʻldirilishi sabablari nomaʼlumligicha qoldi. Mahalliy politsiyaning Manila Times gazetasiga bergan maʼlumotiga koʻra, kommunistik isyonchilar Mortelni mintaqada tashkil etgan mahalliy kooperativlar bilan bogʻliq shubhali moliyaviy operatsiyalari tufayli nishonga olgan. Biroq, politsiya qotillik uning jurnalistikasi bilan bogʻliq boʻlishi mumkinligini istisno qilmadi.
2002-yil[tahrir | manbasini tahrirlash]
Hernandes, Benjalin „Beng“[tahrir | manbasini tahrirlash]
Benjaline „Beng“ Ernandes Davao shahridagi Filippin kolleji muharrirlari gildiyasining aʼzosi edi. U 2002-yil 5-aprelda vafot etdi.
Damalerio, Edgar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Edgar Damalerio DXKP radiostansiyasida ishlagan. U, shuningdek, Pagadian shahrida Zamboanga Scribe va Mindanao Gold Star uchun yozgan. 2002-yil 13-mayda vafot etdi.
2003-yil[tahrir | manbasini tahrirlash]
Villanueva, kichik Jon Belen.[tahrir | manbasini tahrirlash]
Kichik Jon Belen Villanueva Legazpi shahridagi DZGB radiostansiyasida ishlagan. 2003-yil 28-aprelda vafot etdi.
Pobeda, Apolinario „Polly“[tahrir | manbasini tahrirlash]
Apolinario „Polly“ Pobeda Lusena shahridagi DWTI radiostansiyasida faoliyat olib borgan. 2003-yil 17-mayda vafot etdi.
Gregorio, Bonifasio[tahrir | manbasini tahrirlash]
Bonifacio Gregorio Tarlak Sitidagi Dyaryo Banat uchun yozgan. 2003-yil 8-iyulda vafot etdi.
Villarante, Noel[tahrir | manbasini tahrirlash]
Noel Villarante The Laguna Score gazetasi va DZJV radiostansiyasida ishlagan. 2003-yil 19-avgustda vafot etdi.
Ramires, Riko[tahrir | manbasini tahrirlash]
Riko Ramires Butuan Sitidagi DXSF uchun ishlagan. 2003-yil 20-avgustda vafot etdi.
Pala, Xuan „Jun“[tahrir | manbasini tahrirlash]
Xuan „Jun“ Pala Davao shahridagi DXGO uchun ishlagan. 2003-yil 6-sentyabrda vafot etdi.
Pala 2001-yil 14-iyun va 2003-yil 29-aprel kunlari oʻz hayotiga ikki marta suiqasddan omon qolgan. Davao shahri Maniladan taxminan 946 km janubi-sharqda joylashgan.
Taxminan 19:00 (mahalliy vaqt) da Pala oʻzining qoʻriqchisi va amakivachchasi Roberto Porras va doʻsti Fred Luas bilan uyga ketayotganida, mototsiklda nomaʼlum qurollangan shaxslar hujumga uchradi. Ular uning Davao imperatori boʻlinmasidagi uyidan 300-metr uzoqlikda edi. Uch kishi Pala doʻstinikiga tashrif buyurgan qoʻshni Vista Verde boʻlinmasidan qaytayotgan edi. Tananing turli qismlarida, xususan, ko‘krak va qo‘llarida to‘qqizta o‘qdan jarohat olgan Pala San-Pedro kasalxonasiga yetib kelganida vafot etgani maʼlum bo‘ldi. Uning hamrohlari yengil tan jarohati olib, xuddi shu shifoxonada davolangan.
Palaning rafiqasi Luizaning aytishicha, uning eri turli hukumat amaldorlari, jumladan, mer Rodrigo Duterte va prezident Gloriya Makapagal Arroyoga qarshi tanqidiy izohlar bergan. U, shuningdek, shaharda baʼzi siyosatchilar ishtirokidagi nayrang va korruptsiyani fosh qilgan edi. O‘z hayotiga ikkinchi marta suiqasd qilinganidan so‘ng, Pala shahar meri Duterte eng ko‘p aybdor ekanligini taʼkidladi.
Duterte Palaning o‘limi yuzasidan jamoatchilikga izoh berishdan istamadi va faqatgina voqea bo‘yicha har qanday savol politsiyaga murojaat qilish kerakligini aytdi. „Bugun“ ham uning „tergovga topshirishdan xursand boʻlishini“ aytgan soʻzlarini keltirgan[3].
2004-yil[tahrir | manbasini tahrirlash]
Lumawag, Gen Boyd[tahrir | manbasini tahrirlash]
Davaolik fotojurnalist Gen Boyd Lumavag 12-noyabr kuni janubiy Sulu provinsiyasi poytaxti Jolo shahrida nomaʼlum qurolli shaxs tomonidan otib o‘ldirilgan. 26 yoshli Lumavag Ramazon oyining oxirgi kunida musulmonlar yashaydigan hududdagi Jolodagi iskalada quyosh botishini suratga olayotgan paytda boshiga bitta o‘q tegib halok bo‘ldi. Lumavag 10-noyabr kuni Mindanews muharriri Kerolin Arguillas bilan AQShda joylashgan Osiyo Jamgʻarmasi uchun shaffoflik va mahalliy boshqaruv amaliyotlari haqidagi hujjatli videofilm ustida ishlash uchun Jologa borgan edi. Arguillas, ular qotillik uchun Abu Sayyaf aʼzolari mas’ul ekanligidan shubha qilishlarini aytdi[4].
2007-yil[tahrir | manbasini tahrirlash]
Lintuan, Ferdi[tahrir | manbasini tahrirlash]
24-dekabr soat 9:40 da Ferdi „Betmen“ Lintuan ertalabki koʻrsatuvini tugatgandan soʻng, Manila radioeshittirish kompaniyasiga tegishli DXGO AM stantsiyasidan chiqib, oʻzining Volkswagen mashinasini ikki hamkasbi bilan haydab ketayotib, mototsiklda ikki kishi yuzlarini yashiradigan dubulgʻa kiygan edi. ularga hujum qildi. 51 yoshli Lintuan boshiga urilgan va uning hamrohlari Lui Ceniza va Edgar Banzon jarohat olmagan paytda vafot etgan. Lintuan taxminan uch oy davomida DXGO da efirda boʻlib, „blok-taying“ deb nomlanuvchi amaliyot boʻyicha efir vaqtini ijaraga olgan[5]. Faxriy jurnalist Sunstar Daily uchun ham maqolalar yozgan. 51 yoshli Lintuan Mindanao janubidagi Davao shahrida mahalliy siyosatchilarni tanqid qilgani bilan mashhurlikga erishgan. Oʻlimidan bir necha kun oldin Lintuan shahar meri Rodrigo Duterte boshchiligidagi shahar hukumatiga „Timsohlar bogʻi“ deb nomlangan mahalliy rivojlanish loyihasini tanqid qilgan. Shahar hokimi uni hujumga aloqadorligi haqidagi ayblovni rad etdi[6]. Duterte qotillikda oʻsha paytdagi raqibi Kongressmen Prospero Nogralesning maslahatchisi boʻlgan isteʼfodagi armiya generali Jovito Palparanga ishora qildi[7]. Lintuan 1987-yil avgust oyida Davaodagi DXRA radiosiga qilingan hujumdan omon qolgan edi. Hujum oqibatida yana uch kishi halok bo‘ldi.
2009-yil[tahrir | manbasini tahrirlash]
Abas, Badruddin[tahrir | manbasini tahrirlash]
Badrudin Abas tinchlik ishchisi va Kotabato shahridagi radio sharhlovchisi boʻlgan[8].
2009-yil 21-yanvar kuni u soat 19:00 atrofida qizil rangli yo‘lovchi multikabini haydab ketayotib, mototsikl minadigan ikki nomaʼlum qurolli shaxs uning bosh qismiga o‘q uzdi. U darhol vafot etdi. Politsiya tekshiradi, lekin u sevgi uchburchagiga aloqadorligi taxmin qilinayotgan akasi bilan adashtirilgani haqidagi nazariyani allaqachon ilgari surgan[9].
Ammo Jurnalistlarni himoya qilish qo‘mitasi (CPJ) Abasning o‘ldirilishi Filippindagi jurnalistlarga qarshi zo‘ravonliklarning davomi bo‘lishi mumkinligidan xavotirli holatda fikir bildirdi va chuqur tergov o‘tkazishga chaqirdi[10].
Gloria Macapagal Arroyo prezidentligi davrida oʻldirilgan koʻplab jurnalistlar singari, Abas ham oʻz faoliyatini mahalliy radioda davom ettirgan va musulmon va harbiy masalalarni kuchli sharhlash uchun obroʻga ega edi[11].
2010-yil[tahrir | manbasini tahrirlash]
Arroyo maʼmuriyatining soʻnggi oyida Filippin radiosining uch nafar jurnalistlari oʻldirildi. Desidario Kamangyan 14-iyun kuni Mindanao shtatidagi Davao Oriental shahridagi Manayda qo‘shiq tanlovini olib borayotgan vaqtida halok boʻlgan. 48 soat ichida Joselito Agustin siyosiy hisoboti uchun Ilocos Norte shtatining Bacarra shahrida nomaʼlum shaxslar tomonidan oʻldirildi[12]. Nestor Bedolido Filippinda o‘sha oyda o‘ldirilgan oxirgi jurnalist boʻldi.
Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Filippindagi inson huquqlari (Matbuot erkinligi boʻlimi)
- Filippinda suddan tashqari qotilliklar va majburan gʻoyib boʻlishlar
- Filippindagi siyosiy qotilliklar (2001-2010)
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „52 journalists killed since the return to democracy in 1986“. rsf.org. Reporters Sans Frontières (2005-yil 2-may). 2007-yil 30-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 22-avgust.
- ↑ „Journalists killed under the Arroyo administration“. gmanews.tv. GMA News.
- ↑ „Radio journalist killed in Davao City“ (2003-yil 8-sentyabr).
- ↑ „Gene Boyd Lumawag“.
- ↑ „Ferdinand Lintuan“.
- ↑ „Duterte denies hand in Lintuan killing“. gmanetwork.com. gmanetwork.com.
- ↑ „Politician's bodyguard held as suspect in journalist's murder“. archives.rsf.org/. archives.rsf.org/. 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 3-oktyabr.
- ↑ „Remembering the peace worker named Badrodin“. mindandnews.com. Mind and News. 2010-yil 10-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 3-oktyabr.
- ↑ „Cops eye mistaken identity in killing of Cotabato radioman“. gma.tv. GMA News.
- ↑ „Group seeks thorough probe of radioman's slay“. gmanews.tv. GMA News.
- ↑ „Philippine journalists 'live in danger'“. news.bbc.co.uk. BBC (2009-yil 9-fevral).
- ↑ Conde, Carlos H.. „Radio Journalist Slain in Philippines“. New York Times (2010-yil 16-iyun). Qaraldi: 2011-yil 1-noyabr.