Fahima Sulton

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Fahima Sulton
Fahima Sulton
Tavalludi 2-avgust 1875-yil
Istanbul, Usmonlilar imperiyasi
Vafoti 15-sentyabr 1929-yil(1929-09-15)
(53 yoshda)
Nitse
Fuqaroligi Usmonli imperiyasi
Otasi Murod V
Onasi Meyliservet Kadın

Fahima Sulton (usmonli turkcha: فهیمه سلطان; turkcha: Fehime Sultan; 1875-yil 2-avgust — 1929-yil 15-sentyabr) — Sulton Murod Vning qizi.

Yoshligi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Fahima Sulton 1875-yil 2-avgustda Dolmabahche saroyida tugʻilgan. Uning otasi Abdulmajid I va Shevkefza Sultonning oʻgʻli Murod V, onasi esa Meyliservet Xotun edi.[1] U otasining uchinchi farzandi, ikkinchi qizi va onasining yagona farzandi edi.

Murod 1876-yil 30-mayda taxtga oʻtirgach, amakisi Sulton Abdulaziz[2] taxtdan ketgach, uning oilasi Dolmabahche saroyiga joylashdi. Uch oy hukmronlik qilgandan soʻng, 1876-yil 30-avgustda[3] ruhiy kasallik tufayli taxtdan chetlatildi va Chirogʻon saroyida uy qamogʻiga mahkum qilindi. Fahima va onasi uni qamoqxonaga kuzatib borishdi.

Qamoqdagi hayoti[tahrir | manbasini tahrirlash]

Uning oilasi uy qamogʻida boʻlgan paytda, Fahima Sulton ikki yoshda edi. Saroyda taʼlim olgan Fahima xuddi otasi kabi sanʼat va musiqaga qiziqqan, pianino chalishni oʻrgangan va qoʻshiqlar bastalagan.[4] Oʻzining gʻalati sanʼati va qimmatbaho kiyim uslublari tufayli uning laqabi Kelebek Sulton edi.[5]

Filizten Hanimning soʻzlariga koʻra, Fahima juda oddiy xarakterga ega edi va u oʻzini juda muhim deb hisoblardi. U unchalik chiroyli emas edi, lekin u oʻzini shunday deb hisoblardi va boshqalar ham shunday deb oʻylashlarini xohlardi. Eng muhimi, u maqtovni yaxshi koʻrardi. U turkiy va fransuz tillarida o‘qish va yozishni bilishiga qaramay, kitob o‘qishga unchalik moyil emas edi. Buning oʻrniga u koʻp vaqtini oynaga qarash bilan oʻtkazdi.

Birinchi nikohi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yillar oʻtib, Haticha balogʻatga yetib ulgʻaygach, u boʻlajak turmush oʻrtogʻini orzu qila boshlaydi. Nihoyat, uning shikoyatlari onasi va katta xalfalar tufayli otasining eʼtiboriga tushdi. Murod oʻz shikoyatlarini Abdulhamid II ga yubordi. Amakisi esa oʻzi va singlisi uchun kuyov topishni oʻz burchi deb bilardi, lekin bir shart bilan bunga ruxsat berdi, ular saroyni tark etgandan keyin qaytib kelmasliklari kerak edi. Shu bilan malikalardan nima qilmoqchi ekanliklari soʻraldi. Ikkalasi ham Chirogʻon saroyini tark etib, turmush qurishni afzal koʻrdilar. Abdulhamid ikki malikani Yulduz saroyiga olib keltirdi va tarbiyalattirdi. O‘rtako‘ydagi villalardan birini to‘liq taʼmirlashni, yana bir yangi villani qurishni buyurdi. U ularni toʻliq jihozladi, soʻng ularni suratga olishni buyurdi va fotosuratlarni Murodga yubordi.

1898-yil oktyabr oyida[6] u va uning singlisi Fahima Sulton Shlezvig-Golshteynlik nemis imperatori Avgusta Viktoriya va uning eri Germaniya imperatori Vilgelm II bilan Istanbulga tashrif buyurganida bilan uchrashdilar. Oʻsha paytda ikkalasi ham Yulduz saroyida yashar edilar. Abdulhamid oʻz qizlarini imperator bilan tanishtirsa, lekin ularni oʻz davralariga qoʻshmasa, ular juda xafa boʻlishlarini tushunib, ularni ham marosimda ishtirok etishlarini istadi.

Abdulhamid 1901-yilda Fahimani opasi Hatiche Sulton va Sulton Abdulazizning qizi Emine Sulton bilan Hatichening turmush oʻrtogʻi bilan bir xil mavqe va xarakterga ega boʻlgan, „Ali Gʻolib Posho“ unvoniga sazovor boʻlgan boshqa bir kishiga turmushga berdi. Nikoh 1901-yil 12-sentyabrda Yulduz saroyida boʻlib oʻtgan edi. Er-xotinga Oʻrtakoʻydagi saroylardan biri qarorgoh qilib berildi.

Fahima Sultonning qasri, Ortaköy

Ikkinchi nikoh[tahrir | manbasini tahrirlash]

Fahima oʻzidan besh yosh kichik boʻlgan Mahmud Behchet beyni sevib qolgan edi. Shunday qilib, u 1911-yilda eri bilan ajrashdi va oʻsha yili unga turmushga chiqdi.

1920-yil oxiridan boshlab, oʻsha paytdagi Anqara hukumati Istanbulda joylashgan ikkita razvedka tashkilotini — „Mudafaa-i Milliye Grubu“ (Mim Mim guruhi, Milliy Mudofaa Guruhi) tuzdi, ular Qorakoʻl yoki Tashkilot guruhining qoldiqlaridan birlashtirilgan edi. Usmonlilar poytaxtining ikkinchi ingliz ishgʻolida odamlarni noqonuniy qurol-yarogʻ, olib oʻtish va maʼlumot toʻplash uchun sobiq ittifoqchilarni kuzatib borish va kuzatib borish uchun mutlaqo yangi hamda alohida tashkilot boʻlgan Felah guruhi tashkil etilgan edi[7]. Naima va uning amakivachchasi, Sulton Murod V ning qizi Fahima Sulton tashkilotning faol aʼzolari edi[8]. Fahima, ayniqsa, yer ostidagi qimmatli maʼlumotlar manbai edi. U Sulton Murodning bolalarini qattiq nazorat ostida ushlab turgan amakisi Sulton Mehmed VI ni yoqtirmasdidi. U taʼsirlili konstitutsiyachi va vatanparvar inson edi. 1911-yilda u „Pour La Constitutsiya“ deb nomlangan pianino sonatasini yaratdi.

1924-yil mart oyida imperator oilasining surgunida Fahima va uning eri dastlab Avstriyaning Vena shahriga, keyinroq Fransiyaning Nitse shahriga joylashdilar. Nitseda Mahmud Behchet Bey, doʻkon ochish bahonasida Fahimadan qarz oldi. U „Rue de Congrés“ dagi oziq-ovqat do‘koni oldida turkcha muzqaymoq sotishni boshlagan. Biroq ishlar yaxshi kectmadi va Mahmud Fahimani tashlab ketdi.[9]

Oʻlimi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Fahima Sultonning qabri (chapda)

Fahima sil kasalligidan 1929-yil 15-sentyabrda ellik to‘rt yoshida vafot etdi va Suriyaning Damashq shahridagi Sulaymoniya takyasining qabristonida dafn qilindi.[10][11]

Faxriy unvonlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Javohirli Medjidiy ordeni
  • 1-darajali xayriya ordeni

Merosi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Unga tegishli liboslar Topkapi saroyida saqlanadi.[12]

Ommaviy madaniyat va adabiyotda[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • 2017-yilgi "Payitaht: Abdülhamid" serialida Fahima Sulton turk aktrisasi Elif Özkul tomonidan tasvirlangan.[13]
  • Fahima Sulton — Ayshe Osmanogʻluning „Boʻgʻozdagi tillalangan qafas“ (2020) tarixiy romanidagi qahramon hamdir.[14]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Sakaoğlu 2008.
  2. ↑ Roudometof, Victor. Nationalism, Globalization, and Orthodoxy: The Social Origins of Ethnic Conflict in the Balkans. Greenwood Publishing Group, 2001 — 86–87 bet. ISBN 978-0-313-31949-5. 
  3. ↑ Williams, Augustus Warner. Bleeding Armedia: Its History and Horrors Under the Curse of Islam. Publishers union, 1896 — 214 bet. 
  4. ↑ Beşiroğlu. „Türk Müzik Geleneğinde Kadınlardan Kadınca Müzik...“. Türk Müzik Geleneğinde Kadınlardan Kadınca Müzik.... Musiki Magazine. 2016-yil 8-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 10-dekabr.
  5. ↑ Mourad, Kenizé. Saraydan sürgüne. İsis, 1991 — 6 bet. ISBN 978-9-754-28021-0. 
  6. ↑ Hidden, Alexander W.. The Ottoman Dynasty: A History of the Sultans of Turkey from the Earliest Authentic Record to the Present Time, with Notes on the Manners and Customs of the People. N. W. Hidden, 1912 — 417 bet. 
  7. ↑ Stanford Jay Shaw. From Empire to Republic: The Turkish War of National Liberation, 1918-1923 : a Documentary Study. Turkish Historical Society, 2000 — 1046 bet. ISBN 978-975-16-1228-1. 
  8. ↑ Suna Kili'ye armağan: cumhuriyete adanan bir yaşam. Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, 1998 — 333 bet. ISBN 978-9-755-18124-0. 
  9. ↑ https://www.ekrembugraekinci.com/article/?ID=859&bir-tas-%C3%A7orba-u%C4%9Fruna:-fehime-sultan%E2%80%99in-acikli-sonu
  10. ↑ „Sultan V. Murad Han“. www.enfal.de. Enfal.de sitesi, Hasırcızade tarihi. 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 10-dekabr.
  11. ↑ Brookes 2010, s. 281.
  12. ↑ Scarce, Jennifer M.. Women's Costume of the Near and Middle East. Psychology Press, 2003 — 83–86 bet. ISBN 978-0-700-71560-2. 
  13. ↑ Payitaht: Abdülhamid (TV Series 2017– ), qaraldi: 2019-02-02
  14. ↑ Her Imperial Highness Princess Fehime Sultan, 2020-01-10, qaraldi: 2020-11-05

Kitobiy manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Brookes, Douglas Scott. The Concubine, the Princess, and the Teacher: Voices from the Ottoman Harem. University of Texas Press, 2010.. ISBN 978-0-292-78335-5. 
  • Sakaoğlu, Necdet. Bu mülkün kadın sultanları: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler. Oğlak Yayıncılık, 2008.. ISBN 978-9-753-29623-6. 
  • Uluçay, Mustafa Çağatay. Padişahların kadınları ve kızları. Ankara: Ötüken, 2011.. ISBN 978-9-754-37840-5.
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Fahima_Sulton&oldid=3743899" dan olindi