Elif Shafaq

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Elif Shafaq
Tavalludi 1971-yil 25-oktabr
Turkiya
Taxallusi Shafak
Ijod qilgan tillari Turk va ingliz tillari
Fuqaroligi Turk

 Elif Shafaq[1] (turkcha: Elif Şafak, talaffuzi [eˈlif ʃaˈfak]; 1971-yil 25-oktyabrda tugʻilgan) — turk-ingliz[2] yozuvchisi, esseist, notiq, siyosatshunos.

Shafaq turk va ingliz tillarida yozadi va 19 ta asar nashr ettirgan. U "Istanbullik badbashara", "Ishqqa oid qirq qoida", „Momoning uch qizi“ va "Bu gʻalati dunyoda 10 daqiqa 38 soniya „ romanlari bilan mashhur. Uning kitoblari 55 tilga tarjima qilingan va bir qancha mukofotlarga nomzod boʻlgan. “Financial Times" tomonidan „Turkiyaning yetakchi ayol romanchisi“ sifatida taʼriflangan, uning bir qancha asarlari Turkiyada va xalqaro miqyosda bestseller hisoblanadi.

Uning asarlarida Istanbul shahri koʻzga tashlanib, Sharq va Gʻarb madaniyati mavzulari, ayollarning jamiyatdagi oʻrni va inson huquqlari masalalari yoritilgan. Uning romanlarida muhokama qilingan ayrim siyosiy jihatdan qiyin mavzular, masalan, bolalarni zoʻravonlik va arman genotsidi, Turkiya hukumati,[3] uni Buyuk Britaniyaga hijrat qilishga undagan qonuniy choralarga taqaladi.

Shafaq siyosatshunoslik fanlari nomzodi hamdir. Esseist va bir nechta ommaviy axborot vositalariga muallif boʻlgan Shafaq ayollar huquqlari, ozchilik huquqlari va soʻz erkinligini himoya qiladi.

Yoshligi va taʼlimi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shafaq Fransiyaning Strasburg shahrida faylasuf Nuri Bilgin va keyinchalik diplomat boʻlgan Shafaq Atayman oilasida tugʻilgan. Ota-onasi ajralganidan keyin Shafaq Turkiyaning Anqara shahriga qaytib keldi va u yerda onasi va buvisi qoʻlida tarbiyalandi. Uning soʻzlariga koʻra, bu oilada ulgʻayish qiyin boʻlgan, ammo patriarxal boʻlmagan muhitda ulgʻaygani unga yaxshi taʼsir qilgan. Otasiz ulgʻaygach, oʻgay akalarini ilk bor yigirmaga kirganida koʻradi.

Shafaq oʻn sakkiz yoshida onasining familiyasini — turkcha "tong" degan maʼnoni anglatuvchi ismini oʻziga qoʻshib qoʻygan. Shafaq oʻsmirlik yillarini Madrid, Iordaniya va Germaniyada oʻtkazdi.

Shafaq Yaqin Sharq Texnika Universitetida xalqaro munosabatlar boʻyicha bakalavriat bosqichida tahsil oldi, keyin esa ayollar tahsilini oldi. U siyosat fanidan fan nomzodi ilmiy darajasiga ega. Turkiyadagi universitetlarda dars bergan. Keyinchalik Qoʻshma Shtatlarga hijrat qilib, u Mount Holyoke kollejida tahsil olgan, Michigan universitetida tashrif buyurgan professor va Arizona universitetining Yaqin Sharq tadqiqotlari boʻyicha professori boʻlgan.[4]

Faoliyati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shafaq oʻn toʻqqizta badiiy asarlarni nashr etgan.[5]

Badiiy adabiyot[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shafaqning birinchi romani Pinhan 1998-yilda turk adabiy mukofoti Rumiy mukofoti bilan taqdirlangan. Shafaqning 1999-yilda chop etilgan „"Nigoh" romani 2000-yilda Turkiya Yozuvchilar uyushmasi tomonidan „Eng yaxshi roman“ mukofotiga sazovor boʻlgan.

Uning navbatdagi romani Bit Palas (The Flea Palace, 2002) 2005-yilda Mustaqil eng yaxshi xorijiy fantastika nominatsiyasiga kirdi.[6]

Shafaq 2004-yilda ingliz tilidagi birinchi romani "The Saint of Insanities of Insanities" nomli romanini nashr etdi.

Uning ingliz tilidagi ikkinchi romani "Istanbullik badbashara" uzoq vaqt davomida „ Orange“ mukofoti uchun roʻyxatga olingan.[7] Unda Turkiya hukumati tomonidan inkor etilayotgan arman genotsidi haqida soʻz boradi. Shafak 2006-yilning iyul oyida romandagi genotsidni muhokama qilgani uchun „turklikni haqorat qilish“ (Turkiya Jinoyat kodeksining 301-moddasi) ayblovi bilan jinoiy javobgarlikka tortilgan. Agar u aybdor deb topilsa, u uch yilga ozodlikdan mahrum etilishi mumkin edi. The Guardian nashrining izoh berishicha, "Istanbullik badbashara " genotsidga bagʻishlangan birinchi turk romanidir.[8] U 2006-yilning sentyabrida prokuror talabiga binoan bu ayblovlardan oqlangan edi.[9]

Shafakning „ Muhabbatning qirq qoidasi“ (turk tilida " Aşk ") romani chop etilishi bilan Turkiyada bestsellerga aylandi;[10] 2009-yilga kelib u 200 000 dan ortiq nusxada sotilgan, bu Orxan Pamukning " Yangi hayot " romanining 120 000 nusxadagi oldingi rekordini ham ortda qoldirdi.[11] Fransiyada u Prix ALEF* bilan taqdirlangan — Spéciale Littérature Etrangéreni ham eslatib oʻtish joiz.[12] Shuningdek, u 2012-yilgi Xalqaro IMPAC Dublin adabiy mukofotiga nomzod boʻlgan.[13] Uning asarlari 2019-yilda u BBC tomonidan 100 ta „eng ilhomlantiruvchi“ romanlar va „dunyomizni shakllantirgan 100 ta roman“ roʻyxatiga kiritilgan.[14]

Uning 2012-yilgi oʻldirilgan nomusga bagʻishlangan „Shon-sharaf“ romani[15] 2012-yilgi Osiyo adabiy mukofoti va 2013-yilgi badiiy adabiyot boʻyicha ayollar mukofotiga nomzod boʻlgan[16], undan keyin 2014-yilda Mimar Sinan haqidagi "Meʼmorning shogirdi" asarini yaratdi.[17]

Uning 1980-yillardan to hozirgi kungacha Istanbul va Oksfordda kechgan „Momo Havoning uchta qizi“ (2017) romani London meri Sodiq Xon tomonidan yilning eng sevimli kitobi sifatida tanlandi. Amerikalik yozuvchi Siri Xustvedt ham bu kitobga yuqori baho berdi.[18]

Margaret Atvud, Devid Mitchell va Sjondan soʻng Shafaq"Future Library" loyihasi uchun 2017-yil yozuvchisi sifatida tanlandi. Uning "Oxirgi tabu" asari 100 ta adabiy asardan iborat toʻplamning uchinchi qismi boʻlib, 2114-yilgacha chop etilmaydi

Shafaqning 2019-yilda chop etilgan "Bu gʻalati dunyoda 10 daqiqa 38 soniya " romani, Istanbullik xodimining hayoti haqida hikoya qiluvchi romani Buker mukofoti uchun nomzodlar roʻyxatidan joy oldi. 2019-yilda Shafaq oʻzining badiiy asarida bolalarga nisbatan zoʻravonlik va jinsiy zoʻravonlikni koʻrsatgani uchun turk prokurorlari tomonidan tergov qilingan. Shafaq oʻzining oʻn ikkinchi romani "Yoʻqolgan daraxtlar oroli" ni 2021-yilda chop ettirdi[19]

Badiiy boʻlmagan asarlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shafaqning turk tilidagi badiiy boʻlmagan insholarini toʻrtta kitobda toʻplangan, bular: Med-Cezir (2005),[20] Firarperest (2010),[21] Şemspare (2012)[22] va Sanma ki Yalnızsin (2017).[23]

2020-yilda Shafak "Boʻlinish davrida qanday qilib aql-idrokni saqlash kerak?" nomli kitobini nashr etdi.[24]

Ommaviy axborot vositalarida[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shafaq Time, The Guardian,[25] La Repubblica,[26] The New Yorker, The New York Times, Der Spiegel[27] va New Statesman uchun maqolalar yozgan.[28]

Shafaq BBC World,[29] Euronews[30] va Al Jazeera English telekanallarida panel ishtirokchisi va sharhlovchisi boʻlgan.[31]

2017-yilning iyul oyida Elif Shafaq BBC Radio 4 ning Desert Island Discs dasturida ham qatnashgan.[32]

Shafaq uch marta TEDGlobal maʼruzachisi boʻlgan.[33]

Mukofotlar va eʼtirof[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kitob mukofotlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Badiiy adabiyot boʻyicha ayollar mukofoti uchun nomzodlar roʻyxatiga kiritilgan Yoʻqolgan daraxtlar oroli, 2022;[34]
  • Yoʻqolgan daraxtlar oroli, Kosta kitob mukofoti uchun saralangan roʻyxatga kiritilgan, 2021;[35]
  • Xolldor Laksness xalqaro adabiyot mukofoti, 2021;[36]
  • Bu gʻalati dunyoda 10 daqiqa 38 soniya, 2019-yil Buker mukofotiga nomzodlar roʻyxatiga kiritilgan;
  • Bu gʻalati dunyoda 10 daqiqa 38 soniya, Ondaatje mukofoti, 2020 uchun nomzodlar roʻyxatiga kiritilgan;[37]
  • Arxitektorning shogirdi, RSL Ondaatje mukofoti uchun qisqa roʻyxatga kiritilgan, 2015;
  • Honor, Prix Escapade uchun ikkinchi oʻrin, Fransiya 2014;[38]
  • Crime d’honneur (Phébus, 2013), 2013 Prix Relay des voyageurs;[39]
  • 2012-yilgi Xalqaro IMPAC Dublin adabiy mukofotiga nomzod boʻlgan "Qirq sevgi qoidasi";[40]
  • Soufi, mon amour (Phébus, 2011), Prix ALEF — Eslatma Spéciale Littérature Etrangère;[41]
  • Burg saroyi, Mustaqil xorijiy fantastika mukofoti uchun nomzodlar roʻyxatiga kiritilgan, Buyuk Britaniya 2005; 
  • Gaze, Turkiya Yozuvchilar uyushmasining eng yaxshi roman mukofoti, 2000;[42] va
  • Pinhan, Buyuk Rumiy mukofoti, Turkiya 1998.[43]

Boshqa mukofotlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • BBCning 100 ta eng ilhomlantiruvchi va taʼsirli ayollari, 2021.
  • Gender tengligini targʻib qilishdagi aʼlosi uchun 2016 GTF mukofotlari;[44]
  • Osiyo Yutuqlari Ayollari Mukofotlari 2015: Global imkoniyatlarni kengaytirish mukofoti;
  • Ayollar uchun tomosha mukofoti, Mediacat & Advertising Age, 2014-yil mart;
  • Marka Conference 2010 mukofoti;
  • Turkiya Jurnalistlar va Yozuvchilar Jamgʻarmasi „Birgalikda yashash sanʼati“ mukofoti, 2009;[45]
  • Mariya Grazia Kutuli mukofoti — Xalqaro jurnalistika mukofoti, Italiya 2006.[46]

Bibliografiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Turk Ingliz
Nomi Yili Nashriyotchi Nomi Yili Nashriyotchi
Kem Gözlere Anadolu 1994 Evrensel
Pinhan 1997 Metis
Şehrin Aynaları 1999 Metis
Mahrem 2000 Metis The Gaze 2006 Marion Boyars Publishers Ltd
Bit Palas 2002 Metis The Flea Palace 2007 Marion Boyars Publishers Ltd
Araf 2004 Metis The Saint of Incipient Insanities 2004 Farrar, Straus and Giroux
Beşpeşe (with Murathan Mungan, Faruk Ulay, Celil Oker and Pınar Kür) 2004 Metis
Med-Cezir 2005 Metis
Baba ve Piç 2006 Metis The Bastard of Istanbul 2007 Viking
Siyah Süt 2007 Doğan Black Milk: On Writing, Motherhood, and the Harem Within 2011 Viking
Aşk 2009 Doğan The Forty Rules of Love: A Novel of Rumi 2010 Viking
Kâğıt Helva 2010 Doğan
Firarperest 2010 Doğan
The Happiness of Blond People: A Personal Meditation on the Dangers of Identity 2011 Penguin
İskender 2011 Doğan Honour 2012 Viking
Şemspare 2012 Doğan
Ustam ve Ben 2013 Doğan The Architectʼs Apprentice 2014 Viking
Sakız Sardunya 2014 Doğan
Havvaʼnın Üç Kızı 2016 Doğan Three Daughters of Eve 2016 Viking
Sanma ki Yalnızsın 2018 Doğan
On Dakika Otuz Sekiz Saniye 2018 Doğan 10 Minutes 38 Seconds in This Strange World 2019 Viking
Aşkın Kırk Kuralı (compilation based on Aşk) 2019 Doğan Novus
How to Stay Sane in an Age of Division 2020 Welcome Collection / Profile Books
The Island of Missing Trees 2021 Viking
  Roman
  Maqola

QAYD: Marion Boyars Publishers Ltd 2011-yilda Viking tomonidan sotib olingan.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Her name is spelled „Shafak“ (with the digraph ⟨Sh⟩ in place of the ⟨Ş⟩) on her books published in English, including the Penguin Books edition of The Forty Rules of Love.
  2. ↑ „Elif Shafak“. Curtis Brown. Qaraldi: 2018-yil 17-may.
  3. ↑ Freely, Maureen (13 August 2006). „Writers on Trial“. The New York Times. Qaraldi: 18 December 2019.
  4. ↑ „Elif Shafak: U. Arizona Professor Acquitted of Charges In Turkey | History News Network“. hnn.us. Qaraldi: 2021-yil 30-iyun.
  5. ↑ „Where to start reading Elif Shafak“. www.penguin.co.uk (2021-yil 11-mart). Qaraldi: 2021-yil 18-iyun.
  6. ↑ „Bookseller Article“.
  7. ↑ „Orange newsroom - Orange Broadband Prize For Fiction Announces 2008 Longlist“. orange.co.uk. 2015-yil 18-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 25-iyul.
  8. ↑ Lea, Richard.„In Istanbul, a writer awaits her day in court“, „The Guardian“, 24 July 2016
  9. ↑ „Acquittal for Turkish novelist“ (en). the Guardian (2006-yil 21-sentyabr). Qaraldi: 2021-yil 18-iyun.
  10. ↑ „The Forty Rules of Love, By Elif Shafak“ (en). The Independent (2010-yil 8-iyul). Qaraldi: 2021-yil 22-noyabr.
  11. ↑ „Edebiyatta rekor Aşk 200 bin sattı“. hurriyet.com.tr.
  12. ↑ „Prix ALEF - Mention Spéciale Littérature Etrangère“. prix-litteraires.net. 2021-yil 18-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 25-iyul.
  13. ↑ „Archived copy“. 2012-yil 20-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 20-iyul.
  14. ↑ „BBC Arts - The Novels That Shaped Our World - Explore the list of 100 Novels That Shaped Our World“ (en-GB). BBC. Qaraldi: 2021-yil 25-iyul.
  15. ↑ „Honour by Elif Shafak – review“ (en). the Guardian (2012-yil 20-aprel). Qaraldi: 2021-yil 18-iyun.
  16. ↑ „Fiction Book Review: Honor by Elif Shafak“. PublishersWeekly.com.
  17. ↑ „Elif Shafak: 'I don't have the luxury of being apolitical'“ (en). the Guardian (2014-yil 6-dekabr). Qaraldi: 2021-yil 18-iyun.
  18. ↑ „Elif Shafak: Three Daughters of Eve with Siri Hustvedt“. Livestream. 2018-yil 5-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 25-iyul.
  19. ↑ Boyt. „The Island of Missing Trees by Elif Shafak — war and figs“. www.ft.com (2021-yil 22-iyul). Qaraldi: 2021-yil 25-iyul.
  20. ↑ „Med-Cezir“.
  21. ↑ „Firarperest“.
  22. ↑ „Şemspare“.
  23. ↑ „Sanma Ki Yalnızsın“.
  24. ↑ „How to Stay Sane in an Age of Division by Elif Shafak review – a poignant look back at another age“ (en). the Guardian (2020-yil 21-avgust). Qaraldi: 2021-yil 28-iyun.
  25. ↑ „Elif Shafak“. The Guardian. Qaraldi: 2021-yil 28-iyun.
  26. ↑ „Elif Shafak - Protagonisti“ (it). La Repubblica. Qaraldi: 2021-yil 28-iyun.
  27. ↑ „Elif Shafak“ (de). Der Spiegel. Qaraldi: 2021-yil 28-iyun.
  28. ↑ „Elif Shafak, Author at New Statesman“. New Statesman. Qaraldi: 2021-yil 20-noyabr.
  29. ↑ „Politics of Fear or Rebellion of the Forgotten?“ (en). World Economic Forum. Qaraldi: 2021-yil 28-iyun.
  30. ↑ Harris. „Is this the end for multiculturalism?“ (en). euronews (2017-yil 17-yanvar). Qaraldi: 2021-yil 28-iyun.
  31. ↑ „'Core of nationalism is ugly': Elif Shafak & W Soyinka“ (en). www.aljazeera.com. Qaraldi: 2021-yil 28-iyun.
  32. ↑ FM. „Elif Shafak Desert Island Discs podcast“. player.fm. 2017-yil 27-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 25-iyul.
  33. ↑ Shafak. „Elif Shafak“. TED.
  34. ↑ „'Sorrow and Bliss' shortlisted for 2022 Women's Prize“ (en-AU). Books+Publishing (2022-yil 28-aprel). Qaraldi: 2022-yil 28-aprel.
  35. ↑ „Costa Book Awards shortlists announced“ (en-AU). Books+Publishing (2021-yil 24-noyabr). 2021-yil 24-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 26-noyabr.
  36. ↑ „Halldór Laxness International Literary Prize: Elif Shafak“ (2021-yil 5-sentyabr).
  37. ↑ https://rsliterature.org/wp-content/uploads/2020/04/RSL-Ondaatje-Shortlist-Press-Release-2020.pdf [formatsiz URL PDF]
  38. ↑ „Les auteurs“. salonlivre-vernon.org. 2016-yil 2-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 25-iyul.
  39. ↑ „Crime d'honneur, lauréat du Prix Relay 2013 - Prix Relay des Voyageurs Lecteurs“. prixrelay.com. 2015-yil 25-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 28-avgust.
  40. ↑ „International IMPAC Dublin Literary Award“. impacdublinaward.ie. 2010-yil 23-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 25-iyul.
  41. ↑ „Elif Shafak“. prix-litteraires.net. [sayt ishlamaydi]
  42. ↑ „Archived copy“. 2011-yil 13-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 8-mart.
  43. ↑ „Mevlana büyük ödülleri - Bilgi ve Eğlence Portalınız - Porttakal“. porttakal.com. 2014-yil 19-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  44. ↑ „Global Thinkers Forum: Awards for Excellence 2016“. Global Thinkers Forum.
  45. ↑ „GYV“. gyv.org.tr. 2015-yil 18-fevralda asl nusxadan arxivlangan.
  46. ↑ Today’s Zaman, 28 October 2006, Saturday / Anadolu News Agency (AA), Roma.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Elif_Shafaq&oldid=4099738" dan olindi