Efor

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Kimlik Efor qadimgi yunon tarixchisi bo'lib, o'zining umumbashariy tarixi bilan mashhur.

Hayoti[tahrir | manbasini tahrirlash]

Uning tarjimai holi haqida ma'lumotlar cheklangan. U Eoliyaning Cyme shahrida tug'ilgan va tarixchi Teopompus bilan birga ritorika bo'yicha Isokratning shogirdi edi. [1] U notiq sifatida unchalik muvaffaqiyatga erisha olmaydi va Isokratning o'zi taklifiga binoan u adabiy kompozitsiya va tarixni o'rganish bilan shug'ullangan. [2] Plutarxning so'zlariga ko'ra, Efor Iskandar Zulqarnaynning rasmiy tarixshunos sifatida Fors yurishida unga qo'shilish taklifini rad etgan. [3] Uning o'g'li Demofil tarixchi sifatida uning izidan borgan.

Asosiy ishlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Eforning magnum opusi umuminsoniy tarixni hikoya qiluvchi 29 ta kitobdan iborat edi. 30-kitobni qo'shgan o'g'li Demofil tomonidan tahrirlangan butun asarda Muqaddas urushlarning qisqacha tavsifi, shuningdek Geraklidlar davridan to miloddan avvalgi 340-yilda Makedoniyalik Filipp tomonidan Perintus bosib olinishigacha bo'lgan boshqa rivoyatlar mavjud edi. [2] [4] Polibiyning soʻzlariga koʻra, Efor universal tarixni yozgan birinchi tarixchi boʻlgan. [5] Efor 29 ta alohida kitobning har biri uchun <i id="mwMw">prooimion</i> yozgan. Asar, ehtimol, shunchaki Historiai deb nomlangan va uning hikoyasida qat'iy xronologik tartibda emas, balki mavzuga amal qilgan. Ushbu yozuvlar, odatda, Diodor Sikulusning eramizdan avvalgi 480-340 yillardagi Gretsiya tarixi haqidagi ma'lumotlari uchun asosiy yoki yagona manba bo'lib, bu davrning saqlanib qolgan ikkita doimiy hikoyasidan biri hisoblanadi. [6] [7]

Efor eng yaxshi hokimiyatlardan tanqidiy foydalanganligi aniq.  Uning tarixi antik davrda juda maqtovga sazovor bo'lgan va o'qilgan va keyinchalik antik tarixchilar uning asarlaridan bemalol foydalanganlar. Diodor Siculus tarixining katta qismi Efor tarixida paydo bo'lgan bo'lishi mumkin. Strabon Eyforning geografik tadqiqotlariga katta ahamiyat bergan [8] va uni tarixiyni oddiy geografik elementdan birinchi bo‘lib ajratganligi uchun maqtagan. Strabon o'zining "Geografiya" asarida Efordan uzoq iqtibos keltirgan. [9] Polibiy, uni dengiz urushi sharoitlari to'g'risida ma'lumotga ega ekanligiga ishonar ekan, uning miloddan avvalgi 362-yildagi Mantiniya jangi haqidagi ta'rifini quruqlikdagi operatsiyalarning mohiyatini bilmaslikni ko'rsatib, masxara qildi. [2] [10]

Umumjahon tarixdan tashqari, Eforos Epichorios logos vatanparvarlik inshosini yozgan, unda u Kyme an'analarini maqtagan. Shuningdek, u ixtirolar haqida kitob boʻlgan Peri heurematon va Peri lexeos , “Uslub haqida” kitoblarini yozgan.

Music was invented to deceive and delude mankind.
— Ephorus, in History, preface.[11]

Unga tegishli boshqa asarlar:

  • Kashfiyotlar haqida risola
  • Yaxshi va yomon narsalarni hurmat qilish
  • Ajoyib retseptlar
  • Turli mamlakatlardagi diqqatga sazovor narsalar to'g'risida (bu alohida asarlarmi yoki shunchaki tarixdan parchalarmi, shubhali)
  • Mening mamlakatim haqida risola, Cyme tarixi va qadimiyligi haqida
  • Yaxshilik kitobi, uning baxtga erishish va boshqalarni xursand qilish bo'yicha qo'llanmasi.
  • Uslub bo'yicha insho, uning yagona ritorik asari bo'lib, uni ba'zan ritorik Teon (ritorik) tilga oladi. [2]

Bu asarlarning barchasini yozganiga qaramay, qadimgi dunyodan ajratilgan parchalardan boshqa hech narsa saqlanib qolgan. Uning barcha yozma ishlari yo'qolgan.

Tanqidlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

O'n birinchi nashriga ko'ra, uning saqlanib qolgan yozuvlari uslub va siyosiy partiyaviylikka bo'lgan qiziqishiga qaramay, Kymega bo'lgan ishtiyoqidan tashqari, ma'lum bir ishtiyoqning yetishmasligini ko'rsatadi. Qadimgi yozuvchilarning fikriga ko'ra, u bir oz zerikarli bo'lsa-da, qobiliyatli va puxta tarixchi sifatida hurmatga sazovor bo'lgan. [12] U afsonaviy va tarixiy o'rtasida aniq chegara chizig'ini (har doim ham bo'lmasa ham) chizgani uchun maqtovga sazovor bo'ldi; [13] u hattoki ko'p tafsilotlar, garchi yaqinda sodir bo'lgan voqealarni tasdiqlovchi kuch bo'lsa-da, uzoq tarix haqidagi xabarlarda shubha uchun asos ekanligini tan oldi. Uning uslubi balandparvoz va sun'iy edi, bu uning dastlabki mashg'ulotlarini hisobga olgan holda tabiiy edi va u tez-tez ritorika effektiga haqiqatni qurbon qilardi. Biroq, Galikarnaslik Dionisiyning so'zlariga ko'ra, u va Theopompus tili aniq va to'liq bo'lgan yagona tarixiy yozuvchilar edi. [2]

Efor va astronomiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Eforning xabar berishicha, kometa eramizdan avvalgi 372-373 yillar qishida bo'lingan. [14]

Rim faylasufi Yosh Seneka, uning Naturales savollari Eforning kometa haqidagi xabari uchun qadimiy manba bo'lib, o'z hukmida qattiq (7.16):

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ A. Momigliano, 'History and Biography', in Moses I Finley (Ed), (1981) The Legacy of Greece, Oxford, Clarendon Press, 164.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Chisholm 1911.
  3. ↑ Plutarch (mor. p. 1043d = T 6).
  4. ↑ cf. Diod. Sic. xvi, 76
  5. ↑ Pol. v, 33.2
  6. ↑ Meister, Die griechische Geschichtsschreibung. Kolhlhammer, 1990, p. 85.
  7. ↑ The much briefer account in Books III-IX of Justin's epitome of the histories of Gnaeus Pompeius Trogus is the other.
  8. ↑ Strabo viii
  9. ↑ Strabo
  10. ↑ Pol. xii, 25
  11. ↑ As quoted in Charles Burney A General History of Music, Vol. I (1776), p. 175
  12. ↑ In his Epichorios logos he made Homer a Cymean. Strabo (xiii 3.6) mocked him for always including an account of the deeds of his countrymen ("At that time, the Cymeans kept their peace."). Meister, Die griechische Geschichtsschreibung Kolhlhammer, 1990, p. 86f.
  13. ↑ Strabo ix
  14. ↑ Donald K. Yeomans. „Great Comets in History“. Jet Propulsion Laboratory (1998). Qaraldi: 15-mart 2007-yil.
  15. ↑ Seneca the Younger ; Clarke, John, trans. (1910) Naturales Quaestiones 7.16

Bibliografiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

  •  This article incorporates text from a publication now in the public domain: .mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:#d33}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:#d33}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#3a3;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Ephorus". Encyclopædia Britannica. Vol. 9 (11th ed.). Cambridge University Press. p. 678.
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Efor&oldid=3452705" dan olindi