Doniyolbiy otaliq
| Muhammad Doniyol (Muhammad Doniyolbiy, Muhammad Doniyolbiy otaliq, Doniyolbiy otaliq, Doniyol otaliq) | |
|---|---|
Muhammad Doniyol | |
| Buxoro otaligʻi | |
|
Mansab davri 1758-yil — 1785-yil | |
| Monarx | Abulgʻozixon |
| Oʻtmishdoshi | Xojamyarbiy |
| Vorisi | Muhammad Shohmurod |
| Hisor viloyati hokimi | |
|
Mansab davri 1757-yil — 1758-yil | |
| Monarx | Muhammad Rahimxon |
| Karmana va Miyonqol hokimi | |
|
Mansab davri 1740-yil — 1758-yil | |
| Monarx |
Abulfayzxon Abdulmoʻminxon Ubaydullaxon III Shergʻozixon Muhammad Rahimxon |
| Shaxsiy maʼlumotlari | |
| Tavalludi |
1730-yil Buxoro xonligi |
| Vafoti |
1785-yil Buxoro, Buxoro xonligi |
| Fuqaroligi |
 Buxoro xonligi |
| Bolalari |
Muhammad Shohmurod Mahmudbiy Umarbiy Fozilbiy Sultonmurod qushbegi Rustam miroxoʻr Ganji-ali Muhammad Yusufbek Muhammad Yaʼqub Buxoriy Toʻxtamish qushbegi Darveshbiy Rajab Alibek Oʻljabek |
| Otasi | Xudoyorbiy |
Muhammad Doniyol Muhammad Doniyolbiy, Muhammad Doniyolbiy otaliq, Doniyolbiy otaliq, Doniyol otaliq) (? — 1785) — (1758—1785-yillarda) — Buxoro hukmdori.
Mangʻitlarning nufuzli biylaridan, otaliq. Buxoro amiri Muhammad Rahimbiyning amakisi. 1758-yilning 24-martda Muhammad Rahim vafotidan soʻng uning oʻgʻillari boʻlmaganligi uchun xonlik taxtiga voyaga yetmagan nabirasi — Foziltoʻra oʻtqazilgan, Miyonkol hokimi boʻlgan Doniyolbiy unga otaliq qilib tayinlangan. Bundan norozi boʻlgan viloyat hokimlari, kenagas, yuz, bahrin, burhut va saroy qabilalari amirlari markazlashgan hokimiyatga qarshi isyon koʻtarib, 10 ming yigitni qurollantirib, Buxoro tomonga yurishgan. Ularga qarshi chiqqan Doniyolbiy isyonkor viloyat hokimlari bilan bir bitimga kelishgan. Unga koʻra, Foziltoʻrani taxtdan tushirib, oʻrniga Ashtarxoniy shahzodalardan boʻlgan Abulgʻozi xonlik taxtiga oʻtqazilgan (1758—1785). Doniyolbiy ham otaliq mansabini, ham amaldagi hukmdorlikni oʻz qoʻlida saqlab qolgan. Doniyolbiy otaliq davrida ham oʻzaro urushlar davom etib, Karmana, Oʻratepa, Nurota, Sherobod, Boysun va boshqa joylarda mahalliy kuchlar bosh koʻtarib, poytaxt izmidan chiqishga harakat qilganlar. 1781-yil Rossiya hukumati Buxoro bilan savdo bitimini tuzishga taklif etganida Doniyolbiy bu bitimni 92 oʻzbek qabilasi boshliqlari roziligisiz imzolay olmasligini bildirgan. Bu holat Doniyolbiy davrida Buxoro amirligi siyosiy markazlashuv darajasi Muhammad Rahim davridan ancha past boʻlganini bildiradi. Bu tabiiy suratda Buxoro shahri aholisining noroziligiga sabab boʻlgan. Bundan tashqari Doniyolbiy qoʻshin taʼminoti uchun loʻplab qoʻshimcha soliqlar joriy etib, bu bilan poytaxtdagi hunarmandlar va savdo ahlini oʻziga qarshi qoʻyib qoʻygan edi. 1784-yil Buxoroda qoʻzgʻolon koʻtarilib, unda mingga yaqin kishi oʻldirilgan. Doniyolbiy hokimiyatni shaharliklar obroʻ-etibori baland boʻlgan oʻgʻli shohmurodga topshirishga majbur boʻldi. Buxoro xonligini birlashtirish markazlashtirish uchun kurashni Shohmurod davom ettirgan.
Mangʻitlardan boʻgan Buxorolik tarixchi Muhammad Yoqubning yozishicha: «Doniyolbiy sahiy va muruvvatli hokim sifatida mashhur boʻlgan, lekin davlat (moliya) ishlari bilan qiziqmagan. Biron ishni boshlashdan oldin ishning koʻzini biladigan kishilar bilan maslahatlashgan». Doniyolbiy xonlik unvonini qabul qilmagan, u otaliq unvoni qanoatlangan.
Doniyolbiy davrida meʻmoriy yodgorliklardan «Xalifa Xudoydod» majmuasi (masjid, madrasa, sardoba va mozor, 1777-yil) qurilishi boshlangan.
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
 |
| |||||