Chelomno konslageri
Chelomno konslageri (nemischa: Kulmhof, Kulmhof; 1941-1945) — fashistlarning bosib olingan Polshada yahudiylar va loʻlilarni yoʻq qilishga moslashtirilgan birinchi konslageri. Lager Lodz shahridan 70 km gʻarbda, Reichsgau Wartheland, Dombe shahri yaqinida joylashgan. Chelomno SSSRning bosib olingan hududlaridan tashqaridagi birinchi raqamli lager hisoblanib, u yerda yahudiylarni ommaviy qirgʻin qilish boshlangan.
Lager bir-biridan toʻrt kilometr masofada joylashgan ikki qismdan iborat edi: Chelmno qishlogʻidagi qal’a va qoʻshni Juxovskiy oʻrmonidagi „oʻrmon lageri“.
Rasmiy ravishda lager „Sonderkommando Kulmhof“ deb nomlangan boʻlib, uni 1941-yilda SS Hauptsturmfürer Gerbert Lange va 1942-yil mart oyidan boshlab SS Hauptsturmfürer Hans Botman boshqargan. Ular toʻgʻridan-toʻgʻri Berlindagi Imperator xavfsizlik boshqarmasi boʻsunuvida boʻlgan. Sonderkommando xavfsizligi uchun 20 nafar xavfsizlik politsiyasi xodimi va 120 nafar politsiya qo‘riqchisi ajratilgan.
Chelomnodagi qirgʻinlar 1941-yil 7-dekabrda boshlangan. Maxfiy boʻlishiga qaramay, lagerdan bir nechta qochishlar amalga oshirilgan va shuning uchun uning Gitlerga qarshi koalitsiyaga aʼzo mamlakatlarga yordami 1942-yil fevral oyining boshida maʼlum boʻldi. Qurbonlarning umumiy soni 320 mingga yaqin kishini tashkil etdi[1], ularning 98 foizining etnik kelib chiqishi yahudiylar . Urushdan keyin Polsha hukumati tomonidan Juxovskiy oʻrmonida genotsid qurbonlari uchun yodgorlik oʻrnatildi.
Tavsif[tahrir | manbasini tahrirlash]
Kulmhof lagerining birinchi qurbonlari atrofdagi shaharlarning yahudiylari edi: Kolo, Dombe, Sompolno, Klodava, Babyak, Demby Shlyahetske, Kovale Panske, Izbica Kujawska, Novyny Brdovske, Grodziets. 1942-yil yanvar oyining oʻrtalaridan boshlab Lodzdan yahudiylarni yoʻq qilish boshlandi. 16-yanvardan 21-yanvargacha Chelomnoda 10 003 yahudiy, 22-fevraldan 2-aprelgacha 34 073, 14-maydan 15)-maygacha 11 680 va 5-sentyabrdan 12-sentyabrgacha 15 859 yahudiy qirib tashlandi. Bu raqamga Germaniya, Avstriya, Chexoslovakiya va Lyuksemburgdan ilgari Lodz gettosiga deportatsiya qilingan yahudiylar ham kiradi. Shuningdek, Kulmxofda Lodz gettosining maxsus kvartalida saqlangan besh mingga yaqin siganlar oʻldirilgan. 1943-yil martigacha Lodz gettosidan boʻlgan yana oʻn besh ming yahudiy Chelomnoda yoʻq qilindi, ular Wartland tumanidagi mehnat lagerlarida saqlangan, shuningdek, sovetlarga xayrixohlikda ayblangan bir necha yuz polyaklar va 88 nafar chexiyaliklar yashagan Lidice qishlogʻidan boʻlgan[2].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ JTA. „Jewish Survivors of Chelmno Camp Testify at Trial of Guards“. Jewish Telegraphic Agency (1963-yil 22-yanvar). 2014-yil 20-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 17-may.
- ↑ Alpha History textbook; resource centre „Liberation of the camps“. Resources. Australia, New Zealand, United States, Canada, Great Britain: Alpha History. Qaraldi: 2015-yil 30-iyun. [sayt ishlamaydi]
| Chelomno konslageri haqida Vikipediyaning qardosh loyihalarida koʻproq bilib oling | |
|
Maʼno va tarjimalari Vikilugʻatda |
|
Media fayllar Vikiomborda |
|
Taʼlim resurslari Vikiversitetda |
|
Xabarlar Vikiyangiliklarda |
|
Iqtibos, maqol va matallar Vikiiqtibosda |
|
Asarlar matnlari Vikimanbada |
|
Kitob va darsliklar Vikikitobda |