Chamaemelum nobile

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Chamomile
Chamaemelum nobile[1]
Ilmiy tasniflash
Oʻsimliklar
Yuksak oʻsimliklar
Gulli oʻsimliklar
Ikki urugʻpallalilar
Asterids
Asterales
Asteraceae
Chamaemelum
C. nobile
Binar nomi
Chamaemelum nobile

Sinonimlar

Anthemis nobilis L.

Chamaemelum nobile
Rim romashka
Rim romashka (Chamaemelum nobile) efir moyi

Chamaemelum nobile, odatda romashka deb ham ataladi. Yevropa, Shimoliy Amerika va Janubiy Amerikadagi quruq dalalar va bogʻlar va ekin maydonlari atrofida joylashgan past koʻp yillik oʻsimlikdir. Uning sinonimi Anthemis nobilis boʻlib, Rim romashka, ingliz romashka, bog 'romashka, maydalangan olma, pakana romashka kabi turli xil umumiy nomlari ham maʼlum[2]. C. nobile — aromaterapiyada ishlatiladigan xushboʻy hidli choy uchun quritilgan gullardan foydalangan holda romashka deb nomlanuvchi oʻsimlik mahsulotining manbai[3]. Moychechakning aniqlangan dorivor xususiyatlari yoʻq[4][5].

Tavsif[tahrir | manbasini tahrirlash]

Chamaemelum nobile oq gullari va oʻsimtalari bor. Barglari navbatma-navbat, ikki pinnatli, mayda bo‘laklangan, momiqdan tuksiz. Boʻyi 20–30 cm (8–12 in) gacha yetadi. Shimoliy yarim sharda gullash vaqti iyun va iyul oylariga toʻgʻri keladi va uning xushboʻyligi shirin, tiniq, mevali va oʻtli[6]. Oʻsimlik koʻpincha nemis romashka (Matricaria chamomilla) bilan chalkashib ketgan boʻlsa-da, uning morfologiyasi, xususiyatlari va kimyoviy tarkibi sezilarli darajada farq qiladi[7].

Etimologiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Moychechak soʻzi va Chamaemelum turkumi nomi yunoncha chamaimēlon (chamaimēlon),[8] chamhai (chamai), „yerda“ + mălēn (mēlon), „alma“ dan olingan.

Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]

Rim romashkasi (C. nobile L.) oʻrta asrlardan beri anʼanaviy tibbiyotda foydalanib kelinmoqda[9]. Oʻsimlikni Yevropada yetishtirish 16-asrda Angliyada boshlangan[10]. Oʻsimlik Würtenberg farmakopeyasida birinchi boʻlib karminativ, ogʻriq qoldiruvchi, diuretik va ovqat hazm qilish uchun yordam sifatida kiritilgan[11]. Yoaxim Kamerarius birinchi boʻlib 1598-yilda Rimda chamaemelum nobileni kashf etgan va nomini bergan[11]. Misrda chamaemelum nobile oʻz xudolariga bagʻishlanish ramzi sifatida ishlatilgan[12].

Saqlash[tahrir | manbasini tahrirlash]

Chamaemelum nobile Qizil roʻyxatda kamyob yur sifatida kiritilmagan, ammo Buyuk Britaniyada oʻsimliklar populyatsiyasi tendentsiyasi sezilarli darajada kamaymoqda. Chamaemelum nobile populyatsiyasining bu kamayishiga hoʻl oʻtloqlarning quritilishi, yaylovlarning kamayishi va ekin maydonlari sifatida foydalanilgan yaylovlarning qisqarishi sabab boʻlgan[13]. Yovvoyi oʻsimliklarni yigʻish ham ushbu tur populyatsiyasining kamayishiga sabab boʻlishi mumkin degan taxminlar mavjud[14].

Ushbu tur uchun taʼlim dasturlari, xalqaro qonunchilik yoki xalqaro boshqaruv mavjud emas[14].

Foydalanish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Chamaemelum nobile ekstrakti yoki quritilgan gullari soch va terini parvarish qilish uchun ishlatiladi[5][15]. Oʻsimlik ovqatlarga taʼm berish uchun, choy, parfyumeriya va kosmetika uchun ishlatilishi mumkin[5][6]. Stressni kamaytirish va uyquni yaxshilash uchun tinchlantiruvchi vosita ekanligi sababli aromaterapiyada qoʻllaniladi[5][15]. Moychechak efir moyi tarkibida sesquiterpenlar, terpen laktonlar, asetilen hosilalari va polifenollar mavjud boʻlib, ular xushboʻy hidga hissa qoʻshadi va alohida-alohida olinishi mumkin[5].

U xushboʻy romashka maysazorini yaratish uchun ishlatilishi mumkin. Moychechak maysazorining rivojlanishi uchun yengil tuproq, yetarli namlik va quyosh kerak. Har bir kvadrat metrda 83-100 oʻsimlik oʻsishi mumkin[16].

Xalq tabobati va salbiy taʼsiri[tahrir | manbasini tahrirlash]

Garchi xalq tabobatida qoʻllanilsa-da, uning dorivor xususiyatga ega ekanligi haqida ilmiy dalillar yoʻq.

Moychechakdan homiladorlik paytida foydalanish xavfli. Teri kasalliklari uchun topikal foydalanish kontakt dermatitga olib kelishi mumkin[5]. Moychechak choyini isteʼmol qilish antikoagulyant preparatlarga salbiy taʼsir koʻrsatishi mumkin[5].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1897 illustration from Franz Eugen Köhler, Köhler’s Medizinal-Pflanzen
  2. ↑ T. K. Lim Edible Medicinal And Non-Medicinal Plants: Volume 7, Flowers Google Booksda
  3. ↑ „Chamomile“. Drugs.com (2020-yil 10-dekabr). Qaraldi: 2021-yil 7-fevral.
  4. ↑ „Roman chamomile“. National Library of Medicine, US National Institutes of Health (2019-yil 21-iyun). Qaraldi: 2021-yil 5-fevral. Jamoat mulki Bu maqola jamoat mulki boʻlgan maʼlumotlarni oʻz ichiga oladi.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 „Chamomile“. Drugs.com (2020-yil 10-dekabr). Qaraldi: 2021-yil 7-fevral. „Chamomile“. Drugs.com. 10 December 2020. Retrieved 7 February 2021.
  6. ↑ 6,0 6,1 Gualtiero Simonetti. Simon & Schuster's Guide to Herbs and Spices Stanley Schuler: . Simon & Schuster, Inc, 1990. ISBN 0-671-73489-X.  Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "S&S" defined multiple times with different content
  7. ↑ Moumita., Das. Chamomile : medicinal, biochemical, and agricultural aspects.. Boca Raton: CRC Press, 2014. ISBN 9781466577602. OCLC 881886704. 
  8. ↑ %3Aentry%3D%23113261 Chamaimelon, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon at Perseus
  9. ↑ „Assessment report on Chamaemelum nobile (L.)“. Committee on Herbal Medicinal Products, European Medicines Agency (2011-yil 22-noyabr). Qaraldi: 2021-yil 7-fevral.
  10. ↑ Hiller, Karl. Lexikon der Arzneipflanzen und Drogen. Heidelberg: Spektrum Akademischer Verlag GmbH, 1999. 
  11. ↑ 11,0 11,1 „Assessment report on Chamaemelum nobile (L.)“. Committee on Herbal Medicinal Products, European Medicines Agency (2011-yil 22-noyabr). Qaraldi: 2021-yil 7-fevral. „Assessment report on Chamaemelum nobile (L.)“ (PDF). Committee on Herbal Medicinal Products, European Medicines Agency. 22 November 2011. Retrieved 7 February 2021.
  12. ↑ „Roman Chamomile: a forgotten treasure | Mecklenburgh Square Garden“ (en-GB). Qaraldi: 2020-yil 10-dekabr.
  13. ↑ Group). „IUCN Red List of Threatened Species: Chamaemelum nobile“. IUCN Red List of Threatened Species (2013-yil 26-mart). Qaraldi: 2020-yil 11-dekabr.
  14. ↑ 14,0 14,1 Group). „IUCN Red List of Threatened Species: Chamaemelum nobile“. IUCN Red List of Threatened Species (2013-yil 26-mart). Qaraldi: 2020-yil 11-dekabr. Group), Sonia Khela (Cave Invertebrate Specialist (26 March 2013). „IUCN Red List of Threatened Species: Chamaemelum nobile“. IUCN Red List of Threatened Species. Retrieved 11 December 2020.
  15. ↑ 15,0 15,1 „Chamomile – Chamaemelum nobile | Plants | Kew“. www.kew.org. Qaraldi: 2020-yil 11-dekabr.
  16. ↑ „Camomile lawn“. rhs.org. Qaraldi: 2015-yil 21-iyul.
Wikimedia Commonsda Chamaemelum nobile mavzusiga oid fayllar bor. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Chamaemelum_nobile&oldid=4102084" dan olindi