Carl Jaenisch
Carl Ferdinand von Jaenisch[1][2] (ruscha: Карл Андреевич Яниш, Karl Andreevich Yanish; 1813-yil 11-aprel – 1872-yil 7-mart) fin va rus shaxmatchisi va nazariyotchisi. 1840-yillarda u dunyoning eng yaxshi shaxmatchilaridan biri edi[3].
Faoliyatoi[tahrir | manbasini tahrirlash]
U Viborgda tugʻilgan, u Finlandiyada harbiy faoliyatini boshlagan, lekin tez orada Peterburgda (hozirgi Sankt-Peterburg) Klassik mexanikadan dars berish uchun Rossiyaga koʻchib oʻtgan. U oʻz hayotini matematika va shaxmatga bagʻishladi, u bularni bir-biri bilan chambarchas bogʻliq deb hisoblagan. U 1837-yilda Peterburgda nashr etilgan Découvertes sur le cavalier (aux échecs)[4] asarida ularning aloqalarini ko‘rsatishga harakat qildi.
1842-1843-yillarda u ikki jildda debyutlar haqida kitob nashr etdi. 1862-63-yillarda u oʻzining asosiy asarini nashr etdi: Traité des applications de l’analyse mathématique au jeu des échecs, uch jildda.
U Londondagi 1851-yilgi shaxmat turnirida qatnashmoqchi edi, lekin kechikib keldi va uning oʻrniga Howard Staunton bilan oʻyin oʻtkazdi va u +2-7=1 hisobida magʻlub boʻldi. Oradan 3 yil oʻtib, Ilya Shumovga ham yutqazdi (+3-5=4).
Merosi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Jaenisch Aleksandr Petrov bilan Petrovning mudofaasini tahlil qilgani va ishlab chiqishda yordam bergani va (1.e4 e5) 2-dan boshlanadigan Ruy Lopesning Shliemann-Yaenish Gambiti ustida ishlagani uchun yaxshi esda qoladi (Nf3 Nc6 3. Bb5 f5!?).
Postmodern gambiti (1. c4 b5!?) Jaenisch Gambiti deb ham ataladi[5], lekin Jaenisch bu harakatni eslatib oʻtgan boʻlsada, u bu uslubni yoqtirmagan[6].
Oʻlimi[tahrir | manbasini tahrirlash]
1872-yilda u vafoti etadi. Uning vafotidan dan juda xafa boʻlib, marhumning doʻsti Staunton oʻsha yilning noyabr oyida Tassilo von Heydebrand und der Lasaga xat yozgan:
Men Lyuis va Sent-Amantni, aziz doʻstlarim Bolton va ser T. Maddenni va biz ulardan mahrum boʻlgan boshqalarni yoʻqotganimdan afsusda edim, lekin Jaenisch uchun men alohida mehr koʻrdim va uning yoʻqoligi men uchun mutanosib ravishda ogʻriqli edi. U haqiqatan ham mehribon va toʻgʻri odam edi[7].
Jaenischning oʻlimidan soʻng uning singlisi tomonidan uning sharafiga bugungi kungacha saqlanib qolgan stipendiya jamgʻarmasi tashkil etilgan[8].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Finland Baptisms, 1657-1890“ database, FamilySearch, 7 December 2014. „Carl Ferdinand Jaenisch, 20 Apr 1813“; citing Church of Finland, FHL microfilm 55,715.
- ↑ An obituary in Deutsche Schachzeitung, September 1872, gives Friedrich as his middle name, and this has been widely copied.
- ↑ Adriano Chicco, Giorgio Porreca, Dizionario enciclopedico degli scacchi, Milan: Mursia, 1971-yil
- ↑ „Découvertes sur le cavalier (aux échecs)“. Imprimerie de C. Wienhoeber.
- ↑ „A10: English, Jaenisch gambit - 1. c4 b5 - Chess Opening explorer“. 365Chess.com. 2012-yil 9-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 27-yanvar.
- ↑ De Jaenisch. „Jaenisch's Chess Preceptor: A New Analysis of the Openings of Games“ (1847).
- ↑ The Kibitzer by Tim Harding, ChessCafe.com (subscription required)
- ↑ „Jubileumsfonden“ (sv). Helsingfors universitet. — „Grundar sig på friherrinna Amalie Boijes (f. Jaenisch) donation 1873 samt testamentdonation 1879. Fonden inrättades till minne av Boijes bror Carl Ferdinand Jaenisch och ur den beviljas stipendier till mindre bemedlade men lovande elever från lyceet i Åbo och Viborg som antagits till universitetet.“.