Buqa ko'zi (deraza)
Buqa ko'zi (fransuzcha: oeil-de-boeuf, nemischa: Bullenauge - "buqaning ko'zi") - yumaloq yoki tasvirlar shaklidagi kichik oyna[1].
O'rta asr me'morchiligida "buqaning ko'zi" chodir oynasi deb ataldi, uning ochilishi buqaning ko'ziga o'xshab burchaklariga cho'zilgan va o'tkir shaklga ega edi. Keyinchalik, XVII—XVIII-asrlarda, bu gorizontal joylashgan oval ko'rinishidagi derazaga berilgan nom edi[2]. Ba'zida "buqaning ko'zi" barokko marvarid oynasi bilan belgilanadi - buralgan marvaridga o'xshash tartibsiz shakldagi oval oyna, bu qisman me'moriy uslubning nomi sifatida " barokko " so'zining etimologiyasi bilan bog'liq.
Zamonaviy terminologiyada "buqaning ko'zi" odatda oval shaklidagi oynani anglatadi[3][4]. Biroq, bir qator manbalarda dumaloq oynani bu atama deb ham atash mumkinligi aytiladi[5][1].
Ba'zi mualliflar "buqaning ko'zi" oynasini okulus bilan aniqlaydilar[6]. Boshqalar ta'kidlashlaricha, asosiy farq aynan birinchisining oval shaklidir[4][7]. Britannica entsiklopediyasi ushbu turdagi derazalarning o'ziga xos xususiyati sifatida ularning g'ildirakka o'xshashligini sanab o'tadi: metall bo'g'inlar g'ildirakning spikerlari kabi markazdan ajralib turadi[1].
Yotgan oval ko'rinishidagi "buqa ko'zi" oynasining fransuzcha versiyasi Louis XIV, Regency va Rokoko davrlarida ishlatilgan. Dunyoviy interyerlarda bunday derazalar ko'pincha lintellarda o'rnatildi. Shunday qilib, masalan, 1701-yilda P. Lepotre Versalning katta saroyidagi kirish zalining ichki qismini yaratdi, uning tayanchlari katta oval derazalar bilan bezatilgan, biriga qarama -qarshi (bir oyna hovliga qaraydi, aksincha esa soxta qilingan va oynadir). Xona "Buqa ko'zli salon" ("Le salon de l'Œil-de-bœuf") deb nomlangan.
Eslatmalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 „Oeil-de-boeuf window“ (en). Britannica. 2016-yil 17-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 27-yanvar.
- ↑ Власов В. Г.. Архитектура: словарь терминов. Москва: Дрофа, 2004 — 52 bet. ISBN 5-7107-8452-4.
- ↑ Э. Уайт, Б. Робертсон. Архитектура: формы, конструкции, детали. М.: АСТ, 2005 — 53 bet.
- ↑ 4,0 4,1 J. S. Curl, S. Wilson. The Oxford Dictionary of Architecture — 533 bet.
- ↑ „Oeil-de-boeuf“. Larousse. 2017-yil 5-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 27-yanvar.
- ↑ Баторевич Н. И., Кожицева Т. Д.. Малая архитектурная энциклопедия. СПб: «Дмитрий Буланин», 2005 — 392 bet. ISBN 5-86007-425-5.
- ↑ Robert Chitham. The Classical Orders of Architecture. Routledge, 2007 — 221 bet.